ÇAVUŞİN KÖYÜ TAŞINMAZ KÜLTÜR VARLIKLARINI KORUMA ÇALIŞMALARI

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 137 - 189, 25.03.2025

Ferruh Toruk

https://doi.org/10.30692/sisad.1603613

Öz

Bu çalışma Nevşehir İli Avanos İlçesi Çavuşin Köyü‘nde uygulanacak 1/500 ve 1/1000 ölçekli koruma amaçlı nazım ve uygulama imar planı kapsamında kentsel ve doğal sit alanı ile bu alanlar içerisindeki tescilli ve tescili önerilen yapıların incelenmesini içermektedir. 12.11.1999 tarih ve 1123 sayılı kararla, Çavuşin Köyü, kentsel ve I, II ve III derece doğal ve arkeolojik sit alanları olarak ilan edilmiştir. Karardan da yaklaşık 5 yıl sonra yani 17.10.2014 tarih ve 1267 sayılı kararla da Nevşehir Koruma Bölge Kurulu tarafından sit sınırlarının sayısallaştırılmasının haritalara aktarılması gerçekleştirilmiştir. 07.10.2015 tarih ve 2579 sayılı kararda nitelikli taşınmaz kültür varlıklarının Nevşehir Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından da tespit edildiği ifadesine yer verilmekte ve ekinde bu yapılardan Çavuşin Kilisesi’nin, Yukarı Camii’nin, 1993 parsel de yer alan Değirmenin (Peribacası “Bulgur Seteni”), ada 8 parsel 9’da bulunan Vaftizci Yahya Kilisesi’nin, ada 5 parsel 1’de yer alan Kilise Cami’nin ve parsel 1872, 1881 ve 1882’de ki geleneksel mimarinin, malzeme ve tekniğini yansıtan konutlar ve benzer yapıların, tescil edilerek korunması gerektiği ayrıca parsel 1991’de kayıtlı bulunan ve Bölge Koruma Kurulu tarafından 01.03.2007 tarih ve 1044 sayılı karar ile tescillenen konutunda (tescili önerilen 8 yapı içinde belirtildiği gibi) planlama aşamasında dikkate alınması gerektiği de ifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çavuşin, Peri bacası, Çavuşin Kilisesi, Vaftizci Yahya Kilisesi, Yukarı Camii, Kaya Camii

ACTIVITIES TO PROTECT CAVUSİN VILLAGE IMMOVABLE CULTURAL HERITAGE

Öz

In this study, in includes the examination of the urban and natural protected areas and the registered and recommended structures within these areas within the scope of the 1/500 and 1/1000 scaled conservation master plan and implementation plan to be implemented in the Çavuşin Village of Avanos District of Nevşehir. With the decision dated 12.11.1999 and numbered 1123, Çavuşin Village was declared as urban and I, II and III natural and archaeological sites. About 5 years after the decision, that is, with the decision dated 17.10.2014 and numbered 1267, the digitization of the site was transferred to the maps by the Nevşehir Conservation Regional Board. In the decision dated 07.10.2015 and numbered 2579, it is stated that qualified immovable cultural assets were also determined by the Nevşehir Cultural Heritage Preservation Regional Board, and in the annex to the decision, the Çavuşin Church, Yukarı Mosque, and the Değirmen (Fairy Village “Bulgur) located in the 1993 parcel are included. Seteni the Church of St. John the Baptist located on island 8 parcel 9, the Church Mosque located on island 5 parcel 1, and residences and similar structures reflecting the traditional architecture, materials and techniques in parcels 1872, 1881 and 1882, It was also stated that the parcel should be protected by registration and should be taken into account during the planning phase (as stated in the 8 buildings whose registration is proposed) in the residence registered in 1991 and registered by the Regional Conservation Board with the decision dated 01.03.2007 and numbered 1044.

Anahtar Kelimeler

Çavuşin, Fairy chimney, Çavuşin Church, John the Baptist Church, Upper Mosque, Kaya Mosque

Kaynakça

• AKYOL, Ali-ŞEN Bilgin. (2019), Kapadokya Çavuşin (Nikeforos Fokas) Kilisesi Duvar Resimleri Pigment Analıizleri, 34. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 07-11 Mayıs 2018 Çanakkale, (s.113-122), Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• AKYÜREK, Engin. (1998), Kapadokya’daki Bizans (Ed: Sözen, M.), İstanbul, Ayhan Şahenk Vakfı Yayınları.
• ALEV, Ayten. (2014), Kappadokia Göreme Vadisinde Meryem Siklusu (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ATAK, A. (2019), “Göreme Kaya Kiliseleri Fresklerinde Lazarus’un Dirilişi”, Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, Sayı:2, (s.30-63), Sakarya, Sakarya Üniversitesi Yayınları.
• AVANOS BELEDİYESİ ARŞİVİ (2010).
• COŞKUNER, B. (2009), 11. Yüzyıl Kapadokya Bölgesindeki İsa’nın Doğumu ve İsa’nın Çarmıha Gerilmesi Sahneleri, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı.
• DIEHL, C. (1957), Byzantium: Greatness and Decline. Amerika, Rutges University Press.
• ELDEM, S H. (1954), Türk Evi Plan Tipleri, İstanbul, İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• EMEL, E. (2019), “Tarihsel Katmanlaşmanın Belgelenmesi, Doğal ve Fiziksel Çevrenin Korunması Bağlamında Değerlendirilmesi: Kapadokya Örneği”, Ömer Halis Demir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, Cilt: 8, (s. 1204-1227) Niğde, Ömer Halis Demir Üniversitesi Yayınları.
• EPSTEIN, A W. (1975a), “Rock-cut Chapels in Göreme Valley, Cappadocia: The Yılanlı Group and the Column Churches”, Cahiers Archéologiques, Sayı, 24, (s.115-136), İngiltere, University of Birmingham, Pıcard Publications.
• EPSTEIN, A W. (1975b), ‘Iconoclast’ The Churches of Cappadocia. (s. 103-111), (Ed: A. Bryer ve J. Herin) İngiltere, University of Birmingham. Pıcard Publications.
• EPSTEIN, A W. (1980), “The Fresco Decoration of the Column Churches, Göreme Valley, Cappadocia” Cahiers Archéologiques, (s. 27-45). İngiltere, University of Birmingham. Pıcard Publications.
• EPSTEIN, A W. (1986), Tokalı Kilise. Tenth Century Metropolitan Art in Byzantine Cappadocia, (s. 49-54), Dumbarton Oaks Studıes Twenty Two, Washington, Harvard University Publications.
• GÖREME BELEDİYESİ ARŞİVİ (2006), Göreme 1992 KAİP Raporu, Göreme.
• GRANT M. (2000), Roma’dan Bizans’a (Çev. Z. İlkgelen), İstanbul, Homer Kitapevi.
• HALDON, J F. (2003), “Byzantium at War AD 600-1453”. Routledge Imprints, (s.1-96) New York, Routledge Publishing house.
• HILD F.-RESTLE M. (1981), Kappadokien, Tabula İmperii Byzantini. Wien, Austrian Academy of Sciences Institute Publications
• İLLER BANKASI ARŞİVİ (2010-2020), Ankara.
• İMPO İMAR PLANLAMA A.Ş. ARŞİVİ (2010-2020), İstanbul.
• İŞCEY, Y. (2008), “Göreme Belde Merkezindeki Kiliseler”, Peri Bacası Dergisi, Ağustos 2008, (s. 2-6), Nevşehir, Kapadokya Yayınları.
• JERPHANION, G. (1925-1947), “Une Nouvelle Province de l'art Byzantin, Leséglises Rupestres de Cappadoce”, Syria. Archéologie, Art et histoire, 5 vol, (pp. 16-30), Paris. IFPO Publications.
• JERPHANION, G. (1931), “La Chronologie des Peintures de Cappadoce. In Revue des études byzantines” Échos d'Orient, tome, 30, n°161, (pp. 5-27), Paris. Echos d Orient Publications.
• KARACA, C. (2013), Göreme Açık Hava Müzesi’ nde Bulunan Azizi Barbara Kilisesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,
• KOSTOF, S. (1989). Caves of God. Cappadocia and Its Churches. Amerika, Oxford University Press.
• KOYUN, G. (2014), Kapatokya Bölgesi Bizanas Kiliselerindeki Davut ve Süleyman Tasvirleri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Denizli, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• LEVÇENKO, M.V. (1999), Kuruluşundan Yıkılışına Kadar Bizans Tarihi, (Çev: M. Selen), İstanbul, Özne Yayınları.
• LEVY, J. (1991), Les Ĕglises Byzantines De Cappadoce: Le Programme Iconographique de L’abside et de ses Abords. Paris. Publications du Centre National de la Recherche Scientifique.
• OSTROGORSKY, G. (1981), Bizans Devleti Tarihi. (Çev: F. Işıltan), Ankara, TTK Yayınları.
• OZİL, R. (1993), ‘Kiliselerde Koruma ve Onarım’, Bin Bir Kapadokya Kitabı (s. 558-562), Nevşehir, Ayhan Şahenk Vakfı Yayınevi.
• ÖTÜKEN, Y. (1987), “Kappadokia Bölgesinde Kapalı Yunan Haçı Planlı Kaya Kiliselerde Resim Programı” Arkeloji ve Sanat Dergisi, Sayı: 3, (s. 7-39). İzmir, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• ÖTÜKEN, Y. (1990). Göreme. Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• PEKER, N. (2001), Meryem Tasvirlerinin Göreme Örnekleri ve İsimlendirilmelerine İlişkin Problemler. (Ed: S. Pekak). Sanat Tarihinde Terminoloji Sorunları Semineri I, (s. 268-272), Ankara, Hacettepe Üniversitesi Yayınları
• RAMSEY, W. (1960), Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası, (Çev: Mihri Pektaş), Ankara, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• RESTLE, M. (1969), Byzantine Wall Paintings in Asia Minor I-III. İngiltere, Irish University Press.
• RODLEY, L. (1985), Cave Monasteries of Byzantine Cappadocia. İngiltere, Cambridge University Press.
• RUBENSTEIN, R. E. (2004), İsa Nasıl Tanrı Oldu? (Çev: C. Demirkan), İstanbul, Gelenek Yayıncılık.
• SEVİN, V. (1998), Tarihsel Coğrafya’Kapadokya (Ed: M. Sözen), (s. 41-61), İstanbul, Ayhan Şahenk Vakfı Yayınları.
• SÖZEN, M. (1998), Kapadokya, (s. 1-59), İstanbul, Ayhan Şahenk Vakfı Yayınları.
• STRABON. (2012), Antik Anadolu Coğrafyası XII-XII-XIV. (Çev: A. Pekman). İstanbul. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• ŞEN, B. (2019), Nevşehir Kapadokya Bölgesi’nde ki Çavuşin Köyü ve Güllüdere Vadisi Kiliselerinin Duvar Resimlerinde Mevcut Koruma Durum Tespiti ve Arkeometrik İnceleme (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Kültür Varlıklarını Koruma Anabilim Dalı.
• TANBUROĞLU, N. (2001), Kapadokya Bölgesi Göreme Vadisinde Bulunan Karanlık Kilise Duvar Resimleri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı.
• TEKİN, O. (2000). The Kingdom of Cappadocia During Hellenistic and Roman Times (s.227-278 ), (Ed: M. Sözen), İstanbul, Kapadokya Yayınları.
• TEMİZTÜRK, H. (2016), “Kapadokyalı Bir Kilise Babası: Aziz Basil ve Hıristiyanlığın Şekillenmesine Etkisi”, KTÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 1, (s. 36-42).Trabzon, KTÜ Yayınları.
• THIERRY, N. (1968), Notes critique à propos des peintures rupestres de Cappadoce, Revue des études Byzantines, Tome, Sayı: 26, (s. 336-348), Geneva. Institut Français d'études Byzantines Publications.
• THIERRY N. (1972), La basilique Saint-Jean-Baptiste de Çavuşin (prononcer Tchavouchine), Cappadoce. In: Bulletin de la Société Nationale des Antiquaires de France, 1974, (pp. 198-213).Paris, Association Nationale des Antiquités de France Publications.
• THIERRY, N. (2002), La Cappadoce de L’antiquite au Moyan Age. Turnhout, Brepols Publications.
• TORUK, F. (2010-2020), Çavuşin Köyü Fotoğraf Arşivi.
• TUNCEL, M. (2011), “Bizans İmparatorluğu Zamanında Anadolu ve Çevresinin İdari Bölünüşü”, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 57, (s. 8-14), İstanbul, Türk Coğrafya Kurumu Yayınları.
• TÜRKER, A. (2008). Güllüdere’ de Bulunan Ayvalı Kilise Duvar Resimleri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı.
• URL 1: kapadokyadayım.com/cavusin_koyu (Erişim Tarihi: 24.11. 2020).
• VAN DAM, R. (2002), Kingdom of Snow. Roman Rule and Greek Culture in Cappadocia. Amerika, University of Pennsylvania Press.
• YILMAZ, H. (1994), Çavuşin, Ankara, Ünal Ofset Yayınevi.