The View of Ottoman Staete to Nonmuslims and Millet System in the Classical Age

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 2, 1 - 30, 13.01.2016

Gülcan Avşin Güneş

Öz

The governing style of the Ottoman State on nonmuslims among his subject appears as an important policy which has historical and religious roots. In this context, the situation of nonmuslims who live on Ottoman country, their relations with Ottoman Turks and the manner of Ottoman government to the mare the subjects of this study. The most important matter is the nature of the governing strategy and its historical roots. That is to say, Ottoman State continued to practice many policies which had fulfilled by previous Islamic States. One of those policies is “millet system” that was shaped by his own governing strategy. In this study beside explaining millet system, its connection with the policies of “zimmet” and “aman” is mentioned. So Ottoman look and manner on nonmuslims who are under his rule are explained by handling the ideas of the scholars about millet system and its nature.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, millet system, nonmuslim, classical age

Osmanlı Devleti’nin Gayrimüslimlere Bakışı ve Klasik Dönem Millet Sistemi

Öz

Osmanlı Devletinin, tebaası olan gayrimüslimleri yönetim şekli, tarihî ve dinî kökleri olan önemli bir politika olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu bağlamda, Osmanlı ülkesinde yaşayan gayrimüslimlerin durumu, Osmanlı Türkleriyle ilişkileri ve Osmanlı yönetiminin onlara karşı tavrı, bu çalışmanın konularını oluşturmaktadır. Çalışmada üzerinde durulan en önemli husus yönetim stratejisinin niteliği ve tarihsel kökenleridir. Osmanlı Devleti kendinden önceki Müslüman devletlerin gerçekleştirdiği birçok politikayı uygulamaya devam etmiştir. Bu politikalardan biri de kendi yönetim anlayışıyla yeniden şekillendirdiği “millet sistemi”dir. Bu çalışmada millet sistemi incelenirken, bunun zimmet ve emân uygulamalarıyla irtibatına değinilmiştir. Böylece Osmanlı Devleti’nin hâkimiyeti altındaki gayrimüslim halka bakışı ve tavrı, millet sisteminin niteliğine dair görüşler ele alınarak açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, millet sistemi, gayrimüslim, klasik dönem

Kaynakça

• MVAD438-II
• Numaralı Muhasebe-i Vilayet-i Anadolu Defteri 937/1530, II, Ankara: TC Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları (1994) MVAD166
• Numaralı Muhasebe-i Vilayet-i Anadolu Defteri 937/1530, Ankara: TC Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları 1995.
• Akdağ, M., Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi, II, Ankara: Barış Yayınevi 1999.
• Barkan, Ö. L., “Osmanlı İmparatorluğu’nda Bir İskân ve Koloni- zasyon Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler: İstila Devirle- rinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler”, Vakıflar Der- gisi, 2(1942), s. 279-353.
• Bosworth, C.E., The Concept of Dhimma in Early Islam In B. Brau- de, B. Lewis (Eds.), Christiansand Jews in The Ottoman Empire: The Functioning of a Plural Society, New York, London: Hol- mesand Meier Publishers, I(1982), p. 44-45.
• Braude, B., Foundation Myths of the Millet System. In B. Braude, B. Lewis (Eds.), Christiansand Jews in The Ottoman Empire: The Functioning of a Plural Society. New York, London: Holme- sand Meier Publishers, I(1982a), p. 69-88.
• Braude, B. ve Lewis B., “Introduction”, In B. Braude, B. Lewis (Eds.),Christiansand Jews in The Ottoman Empire: The Func- tioning of a PluralSociety. New York, London: Holmesand Meier Publishers, I(1982), p. 1-34.
• Bozkurt, G., İslâm Hukukunda Zımmilerin Hukukî Statüleri. A.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, 3(1-4) (1988), s. 115-155.
• Bozkurt, N., “Eman”, DİA. IX, (1995), s. 75-77.
• Buhl, F., “Millet”, İA. VIII (1989), p. 335.
• Buhl, F. ve C. E. Bosworth, “Milla”, EI2., VII(1997), p. 61.
• Cahen, C., Osmanlılar’dan Önce Anadolu’da Türkler. (Çev. Y. Mo- ran). İstanbul: e-Yayınları 1979.
• Çetin, N., “Ümmet”, İA, XIII(1989), s. 102-104.
• Çolak, H., “Co-Existenceand Conflict Between Muslims Anadolu Non-Muslims in the 16th Century Ottoman Istanbul. Master Thesis”, Bilkent University, Ankara 2008.
• el-İsfahanî, R.,. el-Mufredat fi Ğarîbi’l-Kur’an. Beyrut:Darü’l-Ma’arife tarihsiz.
• Emecen, F., Unutulmuş Bir Cemaat: Manisa Yahudileri. İstanbul: Eren Yayıncılık 1997.
• Eryılmaz, B., Osmanlı Devleti’nde Millet Sistemi. İstanbul: Ağaç Ya- yıncılık 1992.
• Gıbbons, H. A., Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşu. (Çev. B. Arı). Ankara: 21. Yüzyıl 1998.
• İnalcık, H., “Osmanlı Hukukuna Giriş: Örfî-Sultanî Hukuk ve Fatih’in Kanunları”, AÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Ha- ziran, XIII(2) (1958), s. 102-126.
• İnalcık, H., “Fatih Sultan Mehmed Tarafından İstanbul’un Yeni- den İnşaası”, 19 Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, III- IV(1988), s. 215-225.
• İnalcık, H., “İslâm Arazi ve Vergi Sisteminin Teşekkülü ve Osman- lı Devrindeki Şekillerle Mukayesesi, Osmanlı İmparatorluğu: Toplum ve Ekonomi, İstanbul: Eren Yayıncılık, 1993a, s. 15-30.
• İnalcık, H., Greeks in the Ottoman Economy and Finances 1453- 1500. In J.S. Allen (Ed.). Ellanikon: Studies in Honor of SperosV- ryonis Jr., II(1993b), New York, s. 307-319.
• İnalcık, H., Osmanlı İmparatorluğunun Kuruluş ve İnkişafı Dev- rinde Türkiye’nin İktisadî Vaziyeti Üzerine Bir Tetkik Müna- sebetiyle, Osmanlı İmparatorluğu: Toplum ve Ekonomi, İstanbul: Eren Yayıncılık 1993, s. 139-186.
• İnalcık, H., “How to Read Ashık Pasha-zade’s History”, Essays in Ottoman History, İstanbul: Eren Yayıncılık1998a, s. 31-50.
• İnalcık, H., “Ottoman Galata, 1453-1553”, Essays in Ottoman His- tory, İstanbul: Eren Yayıncılık1998b, s. 275-376.
• İnalcık, H., “Osmanlı Tarihi En Çok Saptırılmış, Tek Yönlü Yo- rumlanmış Tarihtir”, Cogito, 19(1999), s. 25-40.
• İnalcık, H., “Kutadgu Bilig’de Türk ve İran Siyaset Nazariye ve Gelenekleri”, Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adalet. İstanbul: Eren Yayınları(2000a), s. 11-23.
• İnalcık, H., Şikayet Hakkı: Arz-ı Hal ve Arz-ı Mahzar’lar, Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adalet. İstanbul: Eren Yayınları(2000b), s. 49- 71.
• İnalcık, H., Adaletnameler, Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adalet, İstan- bul: Eren Yayınları 2000c, s. 75-190.
• İnalcık, H., Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), (Çev. R.Sezer). İstanbul: YKY 2003.
• Gordlevski V., Anadolu Selçuklu Devleti, Ankara: Onur Yayınları 1988.
• Köprülü, F., Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu, Ankara: TTK Basımevi 1959.
• Kunt, İ. M., “Transformation of Zımmi into Askeri”, In B. Braude, B. Lewis (Eds.), Christiansand Jews in The Ottoman Empire: The Functioning of a Plural Society. New York, London: Holme- sand Meier Publishers, 1982, p. 55-67.
• Levy, A., The Sephardim in the Ottoman Empire. Princeton: The Dar- win Press Inc 1992.
• Lowry, H., Seyyahların Gözüyle Bursa 1326-1923, (Çev. S. Alper), İstanbul: Eren Yayıncılık2004.
• Mehmed Neşrî, Kitâb-ı Cihân-Nümâ-1. (Haz. F.R. Unat, M.A. Köy- men), Ankara: TTK Basımevi, 1995.
• Muallim Naci, Lügat-i Naci. İstanbul: Çağrı Yayınları 1987.
• Ocak, A. ve Y.,Faruki, S. “Zaviye”, İA, 13(1989), s. 468-476.
• Ocak, A. Y., Ortaçağ Anadolu’sunda İki Büyük Yerleşimci (Kolonizatör) Derviş Yahut Vefaiyye ve Yeseviyye Gerçeği: Dede Garkın ve Emir- ci Sultan (13. Yüzyıl). Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Vali Araştırma Merkezi Yayınları 2011.
• Ortaylı, İ., “Osmanlı Kimliği”. Cogito, 19(1999)., s. 77-85.
• Ortaylı, İ., “Osmanlı İmparatorluğu’nda Millet Sistemi”. Türkler. 10( 2002)., 216-220.
• Ortaylı, İ., Osmanlı Barışı. İstanbul: Timaş Yayınları 2011.
• Oruç bin Adil, Oruç Beğ Tarihi (Osmanlı Tarihi: 1288-1502). (Haz. N. Öztürk). İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayıncılık 2014.
• Özel, A., “Gayri Müslim”, DİA(1996). XIII, s. 418-426.
• Parker, C. H., Paying For The Privilege: The Management of Pub- lic Order Anadolu Religious Pluralism in Two Early Modern Societies. Journal of World History, XVII(3) (2006), p. 267-296.
• Quataert, D.,Osmanlı İmparatorluğu: 1700-1922. (Çev. A. Berktay). İstanbul: İletişim Yayınları 2013.
• Şakiroğlu, M., “Fatih Sultan Mehmed’in Galatalılara Verdiği Fer- manın Türkçe Metinleri”, AÜ DTCF Tarih Araştırmaları Der- gisi. XIV(25) (1981), 211-224.
• Şemseddin Sami, Kamus-ı Türkî. İstanbul: Dersaadet 1307.
• Shaw, S. J., Osmanlı İmparatorluğu’nda ve Türkiye Cumhuriyeti’nde Yahudiler. İstanbul: Kapı Yayınları 2008.
• Simon, R., Jewish Itinerant Peddlers in Ottoman Libya: Economic, Socialand Cultural Aspects. In C. Farah (ed.) Decision Makin- gand Change in the Ottoman Empire. Missouri: The Thomas Jef- ferson University Press 1993.
• Şibay, H. S., “Cihad”. İA. III(1989), s.164-170.
• Taneri, A., Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Döneminde Hükümdarlık Ku- rumunun Gelişmesi ve Saray Hayatı-Teşkilatı. İstanbul: MEB 2003.
• Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük. Ankara 1998.
• Weinstein, G., (1997). “Fatihten Sonraki Osmanlı Millet Sistemi Üzerine Bazı Düşünceler”, I. Uluslararası İstanbul’un Fethi Sempozyumu, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kül- tür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, s. 137-142.
• Wittek, P., Osmanlı İmparatorluğu’nun Doğuşu. (Çev. F. Berktay) İstanbul: Pencere Yayınları 2000.
• Yeor, B.,“Myths and Politics the Tolerant Pluralistic Islamic Soci- ety: Origin of a Myth”, The International Strategic Studies Asso- ciation Symposium on the Balkan War, Ramada Congress Hotel, Chicago, Illionis, pp. 2, 2001 (konuşma metni için bkz. www. dhimmitude.org)
• Yücel,Y., (Hazırlayan).“KitabuMesalihi’l-Müslimîn ve Menâfi’i’l- Mü’minîn”, Osmanlı Devlet Teşkilaına Dair Kaynaklar: Kitab-i Müstetab, KitabuMesalihi’l-Müslimîn ve Menâfi’i’l- Mü’minîn,Hırzü’l-Mülûk Ankara, TTK Basımevi 1988.
• Zeydan, A., Ahkamü’z-Zımmîyin ve’l-Müste’men fi Dari’l-İslâm, Bey- rut 1988.
• http://en.wikipedia.org/wiki/Dhimmi