Modern Türk Edebiyatının İnşası Sürecinde Şemsettin Sami (Semsettin Sami In The Building Process Of Modern Turkish Literature)

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 10, 163 - 186, 24.10.2019

Yüksel Topaloğlu

https://doi.org/10.25306/skad.610529

Öz

Türk kültür, dil, edebiyat ve sözlükçülüğünün önemli
ve etkin şahsiyetlerinden biri olan Şemsettin Sami, 1870’li yılların başlarında
İstanbul’a geldikten sonra Şinasi, Namık Kemal gibi öncü ve diğer yenilikçi
Tanzimat aydınları gibi devrin yenileşme faaliyetlerine kayıtsız kalmayarak
kurulmaya ve kurumsallaştırılmaya çalışılmakta olan yeni edebiyatı yakından
izlemiş ve söz konusu edebiyatın yenileşen taraflarını büyük bir heyecanla
desteklediği gibi aksayan yönlerini de yapıcı eleştirel bir dille açıkça
dikkatlere sunmuştur. Onun bu süreçte eski Türk edebiyatına yönelttiği
eleştirileri ile yeni edebiyat karşısındaki tutumu, gerçekten de dikkate
değerdir. Zira o, değişen zamanı fark etmiş yenilikçi bir aydın olarak süreç
boyunca soğukkanlılığını büyük ölçüde muhafaza etmiş ve tüm değerlendirmelerini
bu yaklaşımla objektif bir şekilde ortaya koymaya çalışmıştır.

Bu makalede Tanzimat’ın bir kısmı
ile Servet-i Fünûn döneminin tamamını bire bir idrak etmiş olan Ş. Sami’nin,
inşa edilmekte/kurumsallaştırılmakta olan yeni edebiyata ilişkin gözlem, değerlendirme
ve önerileri ile eski Türk edebiyatı karşısındaki tavrı, söz konusu süreçte
kaleme almış olduğu yazılarından hareketle ele alınmaya, değerlendirilmeye ve
anlaşılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Şemsettin Sami, Divan/Eski Türk Edebiyatı

Kaynakça

• Akün, Ömer Faruk, “Şemseddin Sami” İslâm Ansiklopedisi İslâm Âlemi Tarih, Coğrafya, Etnoğrafya ve Bibliyografya Lugati, Millî Eğitim Basımevi, C. 11, İstanbul, 1970, s. 411-422.H. Nazım, “Makale-i Mahsûsa Mesâlik-i Edebiye”, Servet-i Fünûn, Nu: 416, 18 Şubat 1314 Perşembe, s. 402-413.Şemseddin Sami, Kamus-ı Türkî, (Haz., Paşa Yavuzarslan), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2010.Şemsettin Sami, Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat, İstanbul, 1292.………………., Besa yahut Ahde Vefa, Matbûat-ı Ceyyide, İstanbul, 1292.………………., Seydi Yahya Matbûat-ı Ceyyide, İstanbul, 1292.………………., Gâve, Matbûat-ı Ceyyide, İstanbul, 1293.………………., “Şarkta Şiir ve Şuara -3-”, Hafta, Birinci Cilt, Adet: 7, 5 Zilkade 1298, s. 106-107.………………., “Lisan ve Edebiyatımız”, Tercümân-ı Hakikat ve Musavver Servet-i Fünûn, Nüshâ-i Fevkalade, Kırkambar ve Âlem Matbaaları, İstanbul 1313, s. 89.………………., “Lisan ve Edebiyatımız”, Sabah, Nu: 3132, 20 Rebiülevvel 1316 / 27 Temmuz 314 / 8 Ağustos Efrenci 98, s. 3.………………., “Yine Lisan ve Edebiyatımız –Tarîk-i Islâh-, Sabah, Nu: 3139, 27 Rebiülevvel 1316 /3 Ağustos 314 / 15 Ağustos Efrenci 98, s. 3-4.………………., “Şiir ve Edebiyattaki Teceddüd-i Ahîrimiz”, Sabah, Nu: 3240, 13 Recep 1316 / 16 Teşrinisani 314 / 28 Teşrinisani Efrenci 98, s. 3.………………., “Şiir ve Edebiyât-ı Cedîdemiz”, Sabah, Nu: 3261, 7 Şaban 1316 / 9 Kânunıevvel 314 / 21 Kânunıevvel Efrenci 98, s. 3-4.………………., “Lafız ve Mana”, Sabah, Nu: 3329, 16 [Şevval] 1316 / 15 Şubat 314 / 27 Şubat Efrenci 99, s. 3.………………., “Edebiyât-ı Müstakbelemiz”, Sabah, Nu: 3343, 1 Mart 315 / 30 Şevval 1316 / 13 Mart Efrenci 99, s. 3.Uçman, Abdullah, “Şemseddin Sami”, İslâm Ansiklopedisi, Diyanet İşleri Başkanlığı, C. 38, İstanbul, 2011, s.519-521.