İnsanın Üçüncü Çağı: Yaşlılık Üzerine Sosyolojik Tartışmalar

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 20, 89 - 107, 30.06.2024

Mukadder Özkan Bardakcı

https://doi.org/10.25306/skad.1482121

Öz

Yaşlılık yaşamın son evresi olarak adlandırılırken aynı zamanda insanın üçüncü çağı olarak da değerlendirilmektedir. Yaşlılık üzerine tartışmalar şüphesiz yeni değildir. Yaşlı nüfus arttıkça tartışmalar da artmaktadır. İnsanlar artık daha uzun ve daha sağlıklı bir yaşam sürebilmek için olanaklara sahiptirler. Dünyada ve ülkemizde yaşlı nüfus oranı artmaktadır. Önceleri yaşlılıkla ilgili tartışılmayan birçok konu artık tartışılmaya başlanmıştır. Yaşlılık ekonomi, göç, sağlık, yoksulluk, yalnızlık, yaşam doyumu, aktif yaşlanma, yerinde yaşlanma gibi birçok bağlamda ele alınmaya başlanmıştır. Daha çok fizyolojik, biyolojik, sağlık sorunları kapsamında ele alınan yaşlılığın kapsamı gün geçtikçe genişlemiştir. Yaşlılık alanıyla ilgili konular artık geçmişe nazaran daha geniş ve kapsamlıdır. Şüphesiz bu kadar geniş kapsamı olan bir konuyu tek bir çalışmada ele almak zordur. Bu yüzden, bu çalışmada yaşlılıkla ilgili bazı tartışmalara yer verilecektir. Çalışmada yaşlı, yaşlanma ve yaşlılık kavramlarına değinilecek olup yaşlılığın sosyal inşası, yaşsız yaşlanma, yaşlılığa beden açısından bakma, yaşlılığın tıbbileştirilmesi ve gündelik hayat ve yaşlılık konuları tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yaşlılık, Yaşlılığın sosyal inşası, Yaşlılık üzerine tartışmalar

The Third Age of Man: Sociological Debates on Old Age

Öz

While old age is called the last phase of life, it is also considered as the third age of man. Debates on aging are undoubtedly not new. As the elderly population increases, discussions also increase. People now have opportunities to live longer and healthier lives. The rate of elderly population is increasing in the world and in our country. Many issues related to aging that were not discussed before have now begun to be discussed. Old age has begun to be addressed in many contexts such as economy, migration, health, poverty, loneliness, life satisfaction, active aging, and aging in place. The scope of old age, which is considered within the scope of physiological, biological and health problems, has expanded day by day. Issues related to the field of aging are now broader and more comprehensive than in the past. Undoubtedly, it is difficult to address a subject with such a wide scope in a single study. Therefore, this study will include some discussions about old age. In this study, the concepts of elderly, aging and old age will be touched upon, and the social construction of old age, ageless aging, looking at old age from a physical perspective, medicalization of old age, and daily life and old age issues will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Old age, The social construction of old age, Debates on old age

Kaynakça

• Adak, F. (2020). Göç ve gündelik yaşam: Suriyelilerin gündelik hayat pratikleri üzerine bir analiz. [Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi]
• Akça, F. & Şahin, G. (2008). Huzurevinde yaşayan yaşlılar ile aile ortamında yaşayan yaşlıların psikolojik belirtilerinin yaşam kalitesi üzerine etkisinin incelenmesi. Turkish Journal of Geriatrics, 11(4), 190-199.
• Aksaray, H. Ö. (2022). Yaşlılığın sosyal inşası: Deneyimler, semboller, roller. [Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]
• Alaydın, N. N. (2019). Türkiye’de lisansüstü tezlerde yaşlılık çalışmaları: Bir içerik analizi çalışması. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 12(1), 60-72.
• Alpman, P. (2018). Sosyal teorinin konusu olarak kimlik: Sosyal inşacı yaklaşım. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 21(2), 1-28. https://doi.org/10.18490/sosars.475804
• Arpacı, F. (2016). Geçmişten günümüze yaşlılık. Yaşlılık Sosyolojisi. H. Ceylan (Ed.). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Arıcan, E. (2019). Gündelik hayat bağlamında Suriyeli sığınmacıları şeytanlaştırma pratikleri: Önder Mahallesi Örneği. [Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi]
• Arun, Ö. (2008). Yaşlı bireyin Türkiye serüveni: Kaliteli yaşlanma imkânı üzerine senaryolar. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 313-330.
• Arun, Ö. & Özkurt, V. (2019). Bakım sürecinde ihmalin yeni bir türü: Geronteknolojik yoksunluk. Mediterranean Journal of Humanities, IX (2) , 107-123.
• Aydemir, D. (2019). Yaşlı yalnızlığının gündelik yaşam içindeki görünümlerinin sosyolojik analizi: Muğla Milas Örneği. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi]
• Arun, Ö. & Özkurt, V. (2019). Bakım sürecinde ihmalin yeni bir türü: Geronteknolojik yoksunluk. Mediterranean Journal of Humanities, IX (2) , 107-123.
• Beğer, T. & Yavuzer, H. (2012). Yaşlılık ve yaşlılık epidemiyolojisi. Klinik Gelişim, 25,1-3
• Bektaş, O. E. (2017). Postmodern dünyada yaşlı olmak. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 10 (2), 9-18.
• Bilişli, Y. (2019). İnternet sağlık haberlerinde tıbbileştirmenin inşası: Sağlık haber söylemine eleştirel bir bakış. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (4), 3608-3629. https://doi.org/10.33206/mjss.538440
• Bilir, N. (2018). Yaşlılık tanımı, yaşlılık kavramı, epidemiyolojik özellikler. A. Ertürk, A. Bahadır & F. Koşar (Eds.). Yaşlılık ve Solunum Hastalıkları, içinde (13-31). TÜSAD.
• Burç, E. P. (2018). Evlilik ve aile olguları üzerinden gündelik hayata sosyo-kültürel bir bakış. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (13), 135-141.
• Bulun, M. A. & Ünal, E. (2018). Sağlıklı yaşlanmadan yaşlanma karşıtlığına: yaşlanmanın tıbbileştirilmesi üzerine nitel bir araştırma. 2. Uluslararası 12. Ulusal Sağlık ve Hastane İdaresi Kongresi.
• Canatan, A. (2008). Sosyal yönleriyle yaşlılık. Palme Yayıncılık.
• Canatan, A. (2008). Toplumsal değerler ve yaşlılar. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 1, 62-71.
• Can, İ. (2019). Sağlık olsun: Sağlığın toplumsal görünümleri. Çizgi Kitabevi.
• Cangöz, B. (2009). Yaşlılıkta bilişsel ve psikolojik değişim. Geriatri: Multidisipliner yaklaşım. Türk Eczacılar Birliği Yayını. 4.
• Covey, H. C. (1992). The definitions of the beginning of old age in history. The International Journal of Aging and Human Development, 34(4), 325–337. https://doi.org/10.2190/GBXB-BE1F-1BU1-7
• Cirhinlioğlu, Z. & Cirhinlioğlu, F. G. (2011). Postmodern sağlığın yükselişi ve düşüşü. Beden Sosyolojisi. K. Canatan (Ed.). Açılımkitap.
• Cicero, T. M. (2021). Yaşlılık. A. Sarıgöllü (Çev.). İkaros Yayınları.
• Ergün, C., Koç, B. M., & Kaleoğlu, S. (2022). 20-55 Yaş Arası Kadınların Beden Algılarının Değerlendirilmesi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, (18), 892-906.
• Ersözlü, M. (2021). Kalıcı, sürekli ve ilgili: Yaşsız yaşlılar. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi ].
• Fields, L. N., Adorno, G., Felderhoff, B., Parekh, R., Miller, V., Magruder, K., & Roggers, K. (2018). The social construction of “Emerging Elders”: Implications for age-friendly community assessments. Gerontology & Geriatric Medicine, 4, 1-7.
• Frantz, G. (2007). Being ageless: the very soul of beauty. Psychological Perspectives, 50 (1), 31–51. Görgün, A. B., Kalınkara, V., Aral, N., Akın, G., Baran, G., & Özkan, Y., (2005). Yaşlı ve aile İlişkileri: Ankara örneği. Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Giddens, A. (2012). Sosyoloji. Kırmızı Yayınları.
• Gültekin, T. (2020). Gerontolojinin Doğuşu. Yaşlılık Sosyolojisi, D. Say Şahin (Ed.). Sonçağ Yayıncılık.
• Gleason, S. (2017). The social construction of old age in the modern West. A literature review, Undergraduate Journal of Humanistic Studies, 4, 1-8.
• Haley, W. E. & Zelinski, E. (2007). Progress and challenges in graduate education in gerontology: The U.S. experience. Gerontology & Geriatric Education, 27 (3), 11-26. doi: 10.1300/J021v27n03_02.
• İçli, G. (2008). Yaşlılar ve yetişkin çocuklar. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 1, 29-38.
• İpek, M. (2019). Hayatın yok yerinde yaşlılık: neoliberalizmin yaşlıları. Birikim Dergisi, 362-363, 55-61.
• Kahraman, B., Uğur, T. D., Girgin, D., & Koçak, A. B. (2021). Covid-19 döneminde yaşlı olmak: 65 yaş ve üzeri bireylerin pandemi sürecinde yaşadığı sorunlar. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 39(1), 124-143.
• Karakaş, S. (2012). Yaşlanmanın anatomisi. Turkhis Family Physıcıan, 3(1), 23-29.
• Kalınkara, V. (2016). Temel gerontoloji: Yaşlılık bilimi. Nobel Akademik Yayıncılık, 3.
• Kurtkapan, H. (2020). Y kuşağı gençliğinin yaşlılık ve yaşlanmaya ilişkin tutumları: Nevşehir örneği. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 13(1), 48-55, https://doi.org/10.46414/yasad.691177
• Morgan, L. A. & Kunkel, S. (2007). Aging: Society and the life course. Springer, 3.
• Nazlı, A. (2016). Yaşlanma, birey ve toplum: Yaşlanmaya sosyolojik bakış. Ege Tıp Dergisi, 55, 1-5. https://doi.org/10.19161/etd.344195
• Okumuş, E. (2011). Bedene müdahalenin sosyolojisi. Beden sosyolojisi. K. Canatan (Ed.). Açılımkitap.
• Özbolat, A. (2011). Postmodern dönemde bedenin tüketim temelinde yeniden inşası. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(38), 317-334.
• Özbolat, A. (2016). Beşikten Mezara: Yaşlılığın Sosyolojisi ve Din -Adana Örneği-. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD), 16 (2), 53-76.
• Özkul, M. & Kalaycı, I. (2015). Türkiye’de yaşlılık çalışmaları. Sosyoloji Konferansları, 52 (2), 259-290. https://doi.org/10.18368/IU/sk.98114
• Rocha, L. & Terra, N. (2013). Body image in older adults: A review. Scientia Medica , 23(4), 255-261.
• Salur, G. (2018). Yaşlılık ve bilişsel süreçler, (Derleyen: Alan Duben). Yaşlanma ve yaşlılık disiplinlerarası bakış açıları. A. Duben (Der.). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Sezer, S. & Aydemir, D. (2019). Fotoğraflarla Desteklenmiş Yaşlılık ve Gündelik Yaşam: Muğla (Menteşe ve Milas) Örneği, 10. Ulusal Yaşlılık Kongresi.
• Sezgin, D. (2015). Toplumsal cinsiyet perspektifinde sağlık ve tıbbileştirme, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 18(1), 153-186. https://doi.org/10.18490/sad.63338
• Soyuer, F. & Soyuer, A. (2008). Yaşlılık ve fiziksel aktivite. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 15(3), 219-224.
• Schmidt, W. C.(2011)."Medicalization of aging: The upside and the downsideMarquette Elder's Advisor. 13(1), 55-88.
• Stambler, I. (2015). Elie Metchnikoff—The founder of longevity science and a founder of modern medicine: In honor of the 170th anniversary. Russian in Uspekhi Gerontologii, 28(2), 207–217. 10.1134/S2079057015040219
• Şentürk, Ü. (2018). Yaşlılık sosyolojisi: Yaşlılığın toplumsal yörüngeleri. Dora Yayıncılık.
• Tezcan, S. & Seçkiner, P. (2012). Türkiye’de Demografik Değişim; Yaşlilik Perspektifi. Yaşli Sağliği, 1.
• Timurturkan, M. & Demez, G. (2018). Bir Toplumsal İktidar Alani Olarak Beden ve “Yaşlanan Bedenin” Yeniden İnşaasi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 441-456
• Tufan, İ., Kılavuz, A., Özgür, Ö., Ayan, S., Yaşar, F. G. & Engin, B. (2019). Türkiye'de gerontoloji atlası: Yaşlı yoksulluğu ve yalnızlık üzerine bulgular. Geriatrik Bilimler Dergisi, 2(1), 1-7
• Ulus, T. (2020). Kuşaklararası çatışma bağlamında gençlerin yaşlılara eleştirel bakışı: Bir örneklem, sorunlar ve çözüm önerileri. OPUS– Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 16(28), 1154-1182. https://doi.org/10.26466/opus.677142
• Üçok, A. (2018). Yaşlılık olgusuna yaşlıların bakış açısı ile sosyolojik bir yaklaşım -Gaziantep'te kamu ve özel huzurevleri örnekleri ile-. [Yayınlanmamış Doktora Tezi, Kırıkkale Üniversitesi].
• Yaşlanma Özel İhtisas Komisyonu Raporu, 2018, On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023), Kalkınma Bakanlığı. Yertutan, C. (1991). Yaşlılıkta ortaya çıkan fiziksel değişiklikler. Aile ve Toplum Dergisi, 1(2), 1-4.