The Geography of Diplomatic Gifts: Gift-Giving and the Diverse Gift Profiles of State Ambassadors in 18th-Century Ottoman Diplomatic Ceremonial

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 22, 35 - 44, 30.06.2025

H. Hümeyra Şahin

https://doi.org/10.25306/skad.1598100

Öz

Gift-giving, an important element of diplomatic relations, sometimes symbolized tribute in the Ottoman Empire’s dealings with other states, representing loyalty and respect, while at other times it was regarded as an expression of power and wealth. In general, ambassadors who arrived without gifts were not granted an audience with the sultan, and their appointments were interrupted. The gifts, which varied according to the cultural characteristics of the countries they came from, were presented in accordance with a gift policy shaped by the nature of the era and interstate relations. This article analyzes the gifts presented to Sultan Ahmed III by various foreign ambassadors in the 18th century. Based on the Teşrifat (Ceremonial) Records in the Sadaret Register No. 347, the gifts presented between 1718 and 1725 by the English Bailo, the Russian Ambassador, the Austrian Ambassador, the Uzbek Ambassador, the Venetian Bailo, the Persian Ambassador, and the French Bailo are examined within the context of their country of origin and culture, regardless of the purpose for which they were brought. The symbolic meanings, types, and characteristics of these gifts are discussed. The differences in gift lists presented by ambassadors from the East and the West underscore the idea that gift-giving also has a geographical dimension.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Diplomacy , Gift , 18th Century Diplomacy , Ceremony

Diplomatik Hediyenin Coğrafyası: 18. Yüzyıl Osmanlı Diplomatik Teşrifatında Hediye ve Devlet Elçilerinin Farklı Hediye Profili

Öz

Diplomatik ilişkilerin önemli bir unsuru olan hediye, Osmanlı Devleti'nin diğer devletlerle ilişkilerinde bazen 'haraç' anlamı taşıyarak sadakat ve hürmetin sembolü olmuş, bazen de güç ve zenginliğin ifadesi olarak değerlendirilmiştir. Genelde hediyesiz gelen elçi padişah huzuruna kabul edilmemiş, tayinatı kesintiye uğramıştır. Geldikleri ülkenin kültürel özelliklerine göre çeşitlilik arz eden hediyeler için elçiler dönemin ve devletler arası ilişkilerin mahiyetine göre şekillenen bir hediye politikası tatbik etmişlerdir. Bu makalede, 18. yüzyılda farklı devlet elçilerinin Osmanlı padişahına takdim ettiği hediyelerin analizi yapılmıştır. Sadaret Defteri, 347 numaralı teşrifat kayıtlarına göre, 1718-1725 yılları arasında gelen İngiliz Balyosu, Moskov Elçisi, Avusturya Elçisi, Özbek Elçisi, Venedik Balyosu, Acem Elçisi ve Fransız Balyosu'nun Sultan III. Ahmed'e sunduğu hediyeler, getiriliş amacından bağımsız olarak menşe ülke ve kültür bağlamında ele alınmış, hediyelerin sembolik anlamları, türleri ve özellikleri üzerinde durulmuştur. Doğu'dan ve Batı'dan gelen elçilerin hediye listelerinin farklılığı, hediyenin bir coğrafyası olduğunu göstermek açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Diplomasisi , Hediye , 18. Yüzyıl Diplomasisi , Teşrifat

Kaynakça

• Açıkgöz, F. Ü. (2017). Osmanlı-Avusturya ilişkilerinden bir kesit: amaç barış-araç hediye (17. yüzyıl). Social Sciences Studies Journal, 3(6).
• Açıkgöz, F.Ü. (2012). XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde hediye ve hediyeleşme (Padişaha sunulan ve padişahların verdiği hediyeler üzerine bir araştırma). [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı]
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Sadaret Defterleri, nr. 347.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, TSMA. D., 2352-51-1, 2.
• Cevrioğlu, M. H. (2021). XVII. yüzyılın ilk yarısında Osmanlı-Habsburg diplomatik ilişkileri ve Osmanlı diplomasisi. [Doktora tezi, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı]
• Grygorieva, T. (2010). Symbols and perceptions of diplomatic ceremony: Ambassadors of the Polish–Lithuanian Commonwealth in Istanbul. In Y. Kleinmann (Ed.), Kommunikation durch symbolische Akte. Religiöse Heterogenität und politische Herrschaft in Polen–Litauen.
• Hitzel, F. (2017). Diplomatik armağanlar: Osmanlı İmparatorluğu ile Batı Avrupa Ülkeleri arasında modern çağda yapılan kültürel değiş tokuş. Harp ve Sulh, Avrupa ve Osmanlılar (ed. Dejanirah Couto, çev. Şirin Tekeli).
• Kurz, O. (1975). European clocks and watches in the Near East. University of London.
• Önder, G. (2015), From diplomatic gift-exchange to the Turkish market: Clocks. [Master Tezi, Koç University, Graduate School of Social Sciences and Humanities]
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Pedani, M. (2009). The Sultan and the Venetian Bailo: Ceremonial diplomatic protocol in Istanbul. Diplomatisches Zeremoniell in Europa und im Mittleren Osten in der Frühen Neuzeit (ed. Ralph Knauz, Giorgia Rota, Jan Paul Niederkorn).
• Petritsch, D. E. (1993). Tribut oder Ehrengeschenk? Ein Beitrag zu den habsburgisch-osmanischen Beziehungen in der zweiten Hälfte des 16. Jahrhunderts. Archiv und For- schung. Das Haus-Hof- und Staatsarchiv in seiner Bedeutung für die Geschichte Öster- reichs und Europas (hg. von Elisabeth Springer, Leopold Kammerhofer)
• Reindl-Kiel, H. (2005). Der Duft der Macht: Osmanen, islamische Tradition, muslimische Mächte und der Westen im Spiegel diplomatischer Geschenke. Wiener Zeitschrift zur Kunde des Morgenlandes.
• Reindl-Kiel, H. (2005). East is East and West is West, and sometimes the twain did meet: Diplomatic gift exchange in the Ottoman Empire. Frontiers of Ottoman Studies: State, Province and the West, Vol. II, (ed. Colin Imber, Keiko Kiyotaki and Rhoads Murphey).
• Reindl-Kiel, H. (2013). Symbolik, Selbstbild und Beschwichtigunsstrategien: Diplomatische Geschenke der Osmanen für den Wiener Hof (17-18. Jahrhundert). Frieden und Konfliktmanagement. Das Osmanische Reich und die Habsburgmonarchie in der Frühen Neuzeit, (hrsg. Arno Strohmeyer – Norbert Spannenberger)
• Reindl-Kiel, H. (2013). Osmanlı yöneticileri, lüks tüketimi ve hediyeleşme. İSAM Konuşmaları: Osmanlı Düşüncesi-Ahlak-Hukuk-Felsefe-Kelam. (haz. Seyfi Kenan).
• Reindl-Kiel, H. (2017). Inventories of textiles – Textiles in inventories. In Studies on Late Medieval and Early Modern Material Culture. Vienna University Press.
• Rudolph, H. (2013). The material culture of diplomacy: The impact of objects on the dynamics of Habsburg–Ottoman negotiations at the Sublime Porte (1530–1650). Politische Kommunikation zwischen Imperien: Der diplomatische Aktionsraum Südost- und Osteuropa (hrsg. Gunda Barth-Scalmani-Harriet Rudolph–Christian Steppan).
• Şahin, H. H. (2001). Babıali’de uygulanan teşrifat (1703-1839). [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Tarihi Anabilim Dalı]
• Tarım, Z. (1999). Osmanlılarda teşrifat. Türk Dünyası Kültür Atlası, Osmanlı Dönemi 1. Türk Kültürüne Hizmet Vakfı Yayınları.
• Tezcan, H. (1993). Atlaslar atlası, pamuklu, yün ve ipek kumaş koleksiyonu. Yapı Kredi Yayınları.
• Tezcan, H. (2017). Bursa’nın ipeklisi: Tarihi, ticareti, pamukluları ve ipeklileriyle ünlü Bursa. Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Würflinger, C. (2020). Symbolic communication in Habsburg-Ottoman diplomatic relations: The grand embassy of Johann Rudolf Schmid zum Schwarzenhorn (1650–51). Legatio, The Journal for Renaissance and Early Modern Diplomatic Studies. 4.
• Yavuz, Y. Ş. (1992). Beyzâvî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 6, 100–103. TDV Yayınları.
• Yıldız, Y. (2018). 18.yy’a kadar Avusturya elçilerinin Osmanlı Devleti’ndeki iaşeleri ve elçilik heyetleri. Tarih Okulu Dergisi (TOD), sayı XXXIII, Mart.