Reşat Enis Metinlerinde Etnografik Anlatının Kodlarını Yakalamak

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 2, 284 - 309, 30.12.2022

Meriç Kükrer

https://doi.org/10.54733/smar.1193523

Öz

Bu çalışmada etnografi-edebiyat ilişkileri; alegori ve çok anlamlılık, yazar ve etnograf; gözlemci ve gözlenen arası ilişkiler; etnografikurgu (etnografiction) ve metinsellik konuları, romanlarını masa başında değil, alanda gözlemler yaparak yazdığını ifade eden Reşit Enis Aygen’in metinleri bağlamında tartışmaya açılıyor. Çalışma kapsamında Reşat Enis’in eserlerine “etnografikliği nerede?” sorusu soruldu. Buradan hareketle “etnografik dil” ayırt edilmeye, etnografik anlatıya dair kodlar yakalanmaya çalışıldı. Bu bağlamda da “kod” kavramıyla, metni organize eden kategoriler inşa ederken bunların aralarında belirli yapısal bir ilişki kurarak metni kapatmayan, tek mantığa indirgemeyen bir akıl yürütmeden hareket eden Barthes’ın kod çıkarma yönteminden yararlanıldı. Bir yandan kategoriler geliştirirken diğer yandan farklı seslere kulağını vermesiyle metni çok sesli bağlama oturtan Barthes’ın bu semiyotik yaklaşımından esinlenilerek söz konusu romanlardaki etnografik sese kulak verildi. Ve metinlerde duyulan etnografik sesler; Konu/Sorunsal Kodu, Yoğun Betimleme Kodu, Holistik Kod, Ters Yüz Etme Kodu ve Evrensel Tecrübe Kodu olarak beş tema altında toplanarak, etnografik metin oluşturulurken işe koşulan araçlar ortaya koyulmaya çalışıldı.

Anahtar Kelimeler

ethnography, method, literary text, ethnografiction, code, semiotics

Capturing the Codes of Ethnographic Narrative in the Reşat Enis' Texts

Öz

In this study, relations of ethnography with literature; allegory and polysemy, author and ethnographer; relations between the observer and the observed, etnografiction and textuality come up for discussion over Reşit Enis’ novels, who states that he wrote his novels by making observations in the field, rather than at the desk. Within the scope of the study, the question “where is its ethnographicity?” was asked to Reşat Enis' works. Thus, “ethnographic language” was tried to be distinguished and ethnographic narrative codes were tried to be captured. Within this context, logic of Barthes's code was utilized, while constructing categories organizing the text by the concept of “code”, which does not close the text by establishing a certain structural relationship between those and reducing it to a single logic. The ethnographic sound in these novels was listened to, inspired by the semiotics approach of Barthes, who put the text in a polyphonic context by giving his ear to different sounds, while developing categories. And while collecting ethnographic sounds heard in the novels under five themes as Theme/Problematic Code, Thick Description Code, Holistic Code, Reversal Code and Universal Experience Code, the instruments used in constructing ethnographic texts were tried to be put forward.

Anahtar Kelimeler

ethnography, method, literary text, ethnografiction, code, semiotics

Kaynakça

• Atkinson, P. (1994). The Ethnographic Imagination: Textual Constructions of Reality. Routledge.
• Aygen, R. E. (1933). Gonk Vurdu. Türkiye Matbaası.
• Aygen, R. E. (1935). Gece Konuştu. Semih Lütfi Bitik ve Basım Evi.
• Aygen, R. E. (1957). Despot. Remzi Kitabevi.
• Aygen, R. E. (1974). Ekmek Kavgamız. Cem Yayınevi.
• Aygen, R. E. (1968). Sarı İt. Ararat Yayınları.
• Aygen, R. E. (1979). Yolgeçen Hanı. Cem Yayınevi.
• Aygen, R. E. (1983). Ağlama Duvarı. Cem Yayınevi.
• Aygen, R. E. (2002). Toprak Kokusu. Örgün Yayınevi.
• Aygen, R. E. (2006). Kırmızı Karanfil. Yordam Kitap.
• Aygen, R. E. (2009). Afrodit Buhurdanında Bir Kadın. Evrensel Basım Yayın.
• Barthes, R. (1993). Göstergebilim Serüveni (M. Rifat & S. Rifat Çev.). YKY. (Özgün eser basım 1964).
• Barthes, R. (1996). S/Z (S. Öztürk Kasar Çev.). YKY. (Özgün eser basım 1970).
• Barthes, R. (2013). Dilin Çalışma Sesi (A. Ece, N.K. Sevil & E. Gökteke Çev.). YKY. (Özgün eser basım 1984).
• Booth, W. (2012). Kurmacanın Retoriği (B. O. Doğan Çev.). Metis Yayınları. (Özgün eser basım 1961).
• Chandler, D. (2007). Semiotics The Basics. Routledge.
• Chatman, S. (2009). Öykü ve Söylem: Filmde ve Kurmacada Anlatı Yapısı (Ö. Yaren Çev.). De Ki Yayınları. (Özgün eser basım 1978).
• Clifford, J. (1986a). Partial truths. In J. Clifford & G. E. Marcus (Eds.), Writing Culture: The Poetics and Politics of Ethograpy (1st ed., pp. 1-26). University of California Press.
• Clifford, J. (1986b). On ethographic allegory. In J. Clifford & G. E. Marcus (Eds.), Writing Culture: The Poetics and Politics of Ethograpy (1st ed., pp. 98-121). University of California Press.
• Eliade, M. (2016). Okültizm, Büyücülük ve Kültürel Modalar (C. Soydemir Çev.). Doğu Batı Yayınları. (Özgün eser basım 1976).
• Enginün, İ. (2003). Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı. Dergâh Yayınları.
• Eriksen, T. H. (2009). Küçük Yerler, Büyük Meseleler: Sosyal ve Kültürel Antropoloji (A. E. Koca Çev.). Birleşik Yayınevi. (Özgün eser basım 1995).
• Fabian, J. (1999). Zaman ve Öteki: Antropoloji Nesnesini Nasıl Kurar? (S. Budak Çev.). Bilim ve Sanat Yayınları. (Özgün eser basım 1983).
• Fabian, J. (2001). Time, narration, and the exploration of Central Africa. Narrative, 9(1), 3-20.
• Foucault, M. (1981). What is an author? In J. Caughie (Eds.), Theories of Authorship (1st ed., pp. 282-291). Routledge.
• Geertz, C. (2010). Kültürlerin Yorumlanması (H. Gür Çev.). Dost Kitabevi Yayınları. (Özgün eser basım 1973).
• Hall, S. (2005) Encoding/decoding. In S. Hall, D. Hobson, A. Lowe & P. Willis (Eds.), Culture, Media, Language: Working Papers in Cultural Studies 1972–79 (1st ed., pp. 117-127). Routledge.
• Hammersley M., & Atkinson, P. (2007). Ethnography: Principles in Practice. Routledge.
• İleri, S. (1996). Perisi Kaçmış Yazılar. İyi Şeyler Yayıncılık.
• İlhan, A. (1993). Hangi Edebiyat. Bilgi Yayınevi.
• Kükrer, M. (2020). Antropolojide paradigma değişimi: Metinselliğe dönüş ve edebiyat. Sosyoloji Notları, 4(1), 16-32.
• Kükrer, M. (2021). Bir etnografi alegorisi olarak karanlığın sol eli romanı. Folklor/Edebiyat, 27(106), 517-535. http://dx.doi.org/10.22559/folklor.1401
• Sarıçiçek, M. (2009). Romantik Bir Toplumcu Gerçekçi Öncü: Reşat Enis Aygen Hayatı ve Eserleri. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Türkeş, A. Ö. (2008). “Sol”un romanı. M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce içinde (1st ed., pp. 1052- 1073). İletişim Yayınları.
• Wulff, H. (2013). Ethnografiction and reality in contemporary Irish Literature. In M. Cohen (Ed.), Novel Approaches to Anthropology (1st ed., pp. 205-226). Lexington Books.