2000 Sonrasında Türkiye’de Gerekçeleri ile Sendikal Kriz

Yıl 2018, Cilt: 19 Sayı: 43 SITKI KOÇMAN'ın Anısına Armağan, 125 - 149, 28.12.2018

Hilmi Etci

Öz

II. Dünya Savaşı’ndan 1970’li yıllara kadar “altın çağını” yaşayan sendikalar, 1980’li yıllardan itibaren neoliberal politikalar ve etkileri ile birlikte gerileme dönemi içerisine girmişlerdir. Bu dönemde ortaya çıkan kuralsızlaştırma, esneklik ve sendikasızlaştırma gibi uygulamalar tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de sendikaları olumsuz yönde etkilemiş ve sendikaları çıkılmaz bir krizin içerisine sürüklemiştir. Sendikalaşma oranlarındaki düşüşler, toplu pazarlığın kapsamının daralması, sendikal faaliyetlere katılımın azalması ve grev sayısındaki düşüşler Türkiye’de sendikaların kriz içinde bulunduğunun göstergeleri arasında yer almaktadır. Özellikle 2000 sonrasına bakıldığında kendini hala hissettiren sendikal krizin aşılmasında öncelikle sendikal krizin ortaya konulması ve gerekçelerinin neler olduğunun belirlenmesi gerekmektedir. Bu amaçla çalışmada 2000 sonrasında Türkiye’deki sendikal kriz ortaya konulmakta ve bu krizin gerekçelerinin neler olabileceğinin üzerinde durulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sendika, Sendikal Kriz, Sendikal Krizin Gerekçeleri

Kaynakça

• Atalay, E. (2014), “Genel Eğitim ve Teşkilatlandırma Sekreterleri Toplantısı Yapıldı”, TÜRK-İŞ Dergisi, S:401, 50-51. Chang, S. ve Robinson, L. (1990), “Perception of Labor Unions: by Union Members and Their Potential Employers”, American Journal of Business, Vol: 5, No:2, 25-30. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı-ÇSGB. (2017), 2016 Çalışma Hayatı İstatistikleri, Çalışma Genel Müdürlüğü, Ankara. Çelik, A. (2006), Yeni Sorun Alanları, Eğilimler ve Arayışlar. F. Sazak, (Ed.), Türkiye’de Sendikal Kriz ve Sendikal Arayışlar içinde (17-74), EPOS Yayınları, Ankara. Çelik, A. (2007), Sendikalar Krize Yol Açan Yapısal ve Örgütsel Faktörler. F. Sazak, (Ed.), Sendikal Kriz Yaklaşımları: Sendikalar Krizi Tartışıyor içinde (104-114), EPOS Yayınları, Ankara. Çelik, A. (2015), Sendikalaşma Gerçekten Artıyor mu?, http://t24.com.tr/yazarlar/aziz-celik/sendikalasma-gercekten-artiyor-mu,11132, (Erişim tarihi: 06.05.2016). Çelik, A. (2017), Taşeron İşçisine Kadroda Dağ Fare Doğurdu: Kadronun Sadece Adı Var, https://www.birgun.net/haber-detay/taseron-iscisine-kadroda-dag-fare-dogurdu-kadronun-sadece-adi-var-197044.html, (Erişim tarihi: 06.06.2018). Çelik, A. ve Lordoğlu, K. (2006), “Türkiye’de Resmi Sendikalaşma İstatistiklerinin Sorunları Üstüne”, Çalışma ve Toplum, C: 2, S: 9, 11-30. Ersöz, H. Y., Özdemir, S., Yavuz, A, Akgeyik, T. ve Şenocak, H. (2004), Özelleştirme ve Çalışanların Mülkiyet Sahipliği: Kardemir Örneği, 1. Basım, Alfa Yayınları, İstanbul. Gezici Araştırma. (2012), İşçi Profili Araştırması, http://petrol-is.org.tr/ haber/bir-sendikaya-uye-olmamanin-en-onemli-nedeni-istenatilma-korkusu-5712, (Erişim Tarihi: 01.03.2017). Gökçe, Y. K. (1993), Sendikal Bürokrasi ve Çözüm Önerileri, Başak Yayınları, Ankara. Hekimler Uçkan, B. (2015), “Türkiye’de Olumsuz Sendikal Algının İçsel ve Dışsal Nedenleri”, Sosyal Siyaset Konferansları, S: 68, 127-154. http-1: https://www.csgb.gov.tr/media/3248/t%C4%B0s.pdf, (Erişim Tarihi: 21.02.2018). http-2: https://www.csgb.gov.tr/home/contents/istatistikler/calismahayatiistati stikleri/, (Erişim Tarihi: 23.02.2018). http-3: https://www.sozcu.com.tr/2018/ekonomi/maliye-bakani-agbal-14-yild a-609-milyar-dolarlik-ozellestirme-yapildi-2342444/, (Erişim Tarihi: 22.06.2018). http-4: http://www.oib.gov.tr/T%C3%BCrk%C3%A7e/Haberler/TumHaberle r.html, (Erişim Tarihi: 22.03.2018). http-5: https://www.sayistay.gov.tr/tr/?p=2&CategoryId=101, (Erişim Tarihi: 17.03.2018). http-6: https://m.hazine.gov.tr/kamu-sermayeli-kurulus-ve-isletmeler-raporlar i, (Erişim Tarihi: 17.03.2018). http-7: http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1007, (Erişim Tarihi: 28.05.2018). http-8: http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/calisan/kayitdisi_istihdam/ka yitdisi_istihdam_oranlari/kayitdisi_istihdam_orani, (Erişim Tarihi: 20.05.2018). http-9: https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=72&locale=tr, (Erişim Tarihi: 13.05.2018). http-10: http://www.tuik.gov.tr/basinOdasi/haberler/2017_25_20170509.pdf, (Erişim Tarihi: 13.05.2018). http-11: file:///C:/Users/user/Downloads/%C4%B0statistiklerle_Kad%C4%B 1n_07.03.2017%20(2).pdf, (Erişim Tarihi: 13.06.2018). http-12: http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/ekonomi/758388/Taseronyuzde _500_artti.html, (Erişim Tarihi: 03.06.2018). http-13: http://www.ufcw653.org/organizing/obstacles-and-challenges/, (Erişim Tarihi: 18.05.2018). http-14: https://www.isveiscidavalari.com/sendikal-nedenle-fesih-iddiasi-ile-acilan-ise-iade-davalarinda-alti-ay-kidem-otuz-isci-sarti.html, (Erişim Tarihi: 07.05.2018). http-15: http://www.avukatizzetpeksoy.com/sendikal-faaliyet-nedeniyle-isten -cikarilan-iscilerin-haklari/, (Erişim Tarihi: 13.06.2018). İstanbul Ticaret Odası-İTO. (1999), Türkiye’de Elektrik Enerjisi Sektöründe Özelleştirme Politikaları ve Çalışmaları, İstanbul. Kağnıcıoğlu, D. (1999), Türkiye’de Kamu Sektöründe İşçi Sendikacılığı ve Küreselleşmenin Etkileri, A.Ü. İİBF Yayınları, Eskişehir. Kahmann, M. (2002), Trade Unions and Young People: Challenges of The Changing Age Composition of Unions, http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/ download;jsessionid=7CE8F66893AEF1EF59A8324C9C393790?doi=10.1.1.599.2618&rep=rep1&type=pdf, (Erişim tarihi: 13.04.2018). Kalaycıoğlu, S., Tılıç, H. R. ve Çelik, K. (2008), “Değişen İşçilik ve Sendika”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, C: 25, S:1, 75-102. Karabıyık, İ. (2010), Türkiye’de Özelleştirmenin Çalışma Hayatı Üzerine Etkileri, http://www.e-akademi.org/makaleler/ikarabiyik-1.htm#_ftn24, (Erişim Tarihi: 13.10.2017). Kılıç, S. (2007), Krizler Bilinçli Bir Şekilde Geliştirilmiş ve Güçlendirilmiştir, F. Sazak, (Ed.), Sendikal Kriz Yaklaşımları: Sendikalar Krizi Tartışıyor içinde (s. 139-149), EPOS Yayınları, Ankara. Kocabaş, F. (2004), “Endüstri İlişkilerinde Dönüşüm”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S: 10, 33-54. Koç, Y. (2006), Türkiye’de Sorunlar ve Çözüm Önerileri, F. Sazak, (Ed.), Türkiye’de Sendikal Kriz ve Sendikal Arayışlar içinde (157-208), EPOS Yayınları, Ankara. Koç, Y. (2017), Toplu İş Sözleşmelerinde Kapsam Dışı Personel, https://www.aydinlik.com.tr/kose-yazilari/ yildirim-koc/2017-subat/toplu-is-sozles melerinde-kapsam-disi-personel, (Erişim tarihi: 06.06.2018). Koç, Y. (2018), Kadroya Geçirilen Taşeron İşçilerinin Sorunları Bitti mi?, https://www.aydinlik.com.tr/kadroya-gecirilen-taseron-iscilerinin-sorunlari-bitti-mi-yildirim-koc-kose-yazilari-nisan-2018, (Erişim tarihi: 06.06.2018). Koray, M. (1994), Değişen Koşullarda Sendikacılık, İstanbul: Türkiye Sosyal Ekonomik Siyasal Araştırmalar Vakfı (TÜSES). Müftüoğlu, Ö. (2006), Kriz ve Sendikalar, F. Sazak, (Ed.), Türkiye’de Sendikal Kriz ve Sendikal Arayışlar içinde (117-156), EPOS Yayınları, Ankara. Özelleştirme İdaresi Başkanlığı-ÖİB. (2017), 2017 Faaliyet Raporu, http://www.oib.gov.tr/dokuman/faaliyet-raporlari/2017-yili-faaliyet-raporu.pdf, (Erişim Tarihi: 21.03.2018). Özkaplan, N. (1994), Sendikalar ve Ekonomik Etkileri (Türkiye Üzerine Bir Deneme), Kavram Yayınları, İstanbul. Öztürk, M. (2007), “Türkiye’de ve Dünyada Yeni Sendikal Perspektifler”, Sosyal Siyaset Konferansları, S:53, 477-514. Özveri, M. (2018), Taşeron Sorunu Çözülmedi “Kadrolu Taşeron İşçisi” Sorunu Yaratıldı, https://www.evrensel.net/yazi/80645/taseron-sorunu-cozulmedi-kadrolu-taseron-iscisi-sorunu-yaratildi, (Erişim tarihi: 06.06.2018). Seçer, B. (2009), “Kadınların Sendikalara Yönelik Tutumları ile Cinsiyet Ayrımcılığı Algılarının Sendika Üyesi Olma İsteğine Etkisi”, Çalışma ve Toplum, C: 4, S: 23, 27-59. Smith, R. (2005), The Convergence/Divergence Debate in Comparative Relations, M. Rigby, R. Smith ve T. Lawlor (Ed.), European Trade Unions içinde (1-16), Routledge, New York. Şahin, H. (2013), Küreselleşme Sürecinde İşçilerin Direnme ve Hayatta Kalma Stratejileri: Denizli Tekstil İşçileri Örneği, Ekin Yayınevi, Bursa. Şenesen, G. G. ve Akduran, Ö. (2006), “Özelleştirmeye Toplumsal Cinsiyet Farkındalığı ile Bakmak: Kadın Tütün İşçileri”, Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, 47. Seri, 31-44. Şenkal, A. (1999), Sendikasız Endüstri İlişkileri (Genel Olarak Dünyada ve Türkiye’de), Kamu-İş Yayınları, Ankara. Tandırcıoğlu, H. (2002), “Geçiş Ekonomilerinde Özelleştirme”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C: 4, S: 3, 198-226. Tokol, A. (1994). Türkiye’de Endüstri İlişkileri, 1. Baskı, Ezgi Kitabevi Yayınları, Bursa. Toksöz, G. (1994), “Kadın Çalışanlar ve Sendikal Katılım”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C: 49, S: 3-4, 439-454. Turan, K. (1999), Milletlerarası Sendikal Hareket ve Küreselleşme, TÜRKAR, Ankara. Uçkan, B. (2002), Türkiye’de Sendikalararası Rekabet, Selüloz-İş Sendikası Eğitim Yayınları, İstanbul. Uçkan, B. ve Kağnıcıoğlu, D. (2009), “İşçilerin Sendikalara İlişkin Algı ve Tutumları: Eskişehir Örneği”. Çalışma ve Toplum, C: 3, S: 22, 35-56. Urhan, B. (2005a), “Türkiye’de Sendikal Örgütlenmede Güven ve Dayanışma Sorunları”, Çalışma ve Toplum, C: 1, S: 4, 57-87. Urhan, B. (2005b), Sendikal Örgütlenme Bunalımı ve Türkiye’deki Durum, Petrol-İş Yayınları, İzmit. Urhan, B. ve Selamoğlu, A. (2008), “İşçilerin Sendikalara Yönelik Tutum ve Davranışları; Kocaeli Örneği”, Çalışma ve Toplum, C: 3, S: 18, 171-197. Yılmaz, Ç. (2015), “İşçilerin Sendikal Örgütlenmeye Dair Tutumları: Petro-Kimya Sektörü Örneği”, Çalışma ve Toplum, C: 4, S:47, 95-130. Yorgun, S. (2007), Dirilişin Eşiğinde Sendikalar Yeni Eğilimler Yeni Stratejiler, Ekin Yayınevi, Bursa. Yorgun, S. (2014), Sendikal TUC Örgütlenme Akademisi Başarı Kazanmanın Yolları, Umuttepe Yayınları, Kocaeli.