Dijital Kapitalizmde Sosyal Medya Kullanıcıları ve Etkileyici Kişiler Bağlamında Yaratıcı Emek Tartışmaları

Yıl 2022, Cilt: 23 Sayı: 51, 265 - 291, 31.12.2022

Özlem Balkız

Öz

Öz
Küresel çapta güç kazanan ve yaygınlaşan dijital kapitalizm yeni teknolojileri, yeni iş türlerini ve yeni tip işçileri yaratmıştır. Dijital ekonominin temelini oluşturan yaratıcı ve kültürel üretim süreçleri son dönemlerde farklı yönleriyle tartışılmaktadır. Temelini Marksist kurama dayandıran yaklaşımlar konuyu dijital emek boyutundan hareketle ele alırken diğer yaklaşımlar maddi olmayan emek türleri üzerinden analiz etmektedir. Oldukça geniş ve heterojen bir kitleye işaret eden dijital emek, yaratıcı, girişimci ve kendilerini markalaştırıcı özellikleriyle sosyal medya kullanıcılarını da içermektedir. Yarattıkları içeriklerle takipçi kitlelerini etkileme potansiyeline sahip kullanıcılar ve etkileyici kişiler ‘çağdaş üretketiciler (prosumers)’ tanımına uygun düşmekte, sosyal medyada hem üretim hem de tüketim süreçlerine aktif olarak katılmaktadırlar.
Bu makalenin amacı, öncelikle sosyal medya kullanıcılarının/etkileyicilerinin emeklerini farklı boyutlarıyla analiz etmek ardından da içinde bulundukları geçici, güvencesiz ve karşılığı ödenmeyen üretim süreçlerini tartışmaktır. Popüler gündemde ‘sevdikleri şeyi yaparak para kazanan’ kişiler olarak yansıtılan etkileyicilerin özgürlük ve tutkuya dayanan kariyerlerinin arkasında istikrarsız ücretler, yüksek yaratıcılık beklentileri, çeşitli riskler ve belirsizlikler sözkonusudur. Sosyal medya platformları tarafından karşılığı ödenmeyen kullanıcı faaliyetleri, emek sömürüsü tartışmalarını yeniden gündeme getirmektedir. Kullanıcı/etkileyici emeğinin çoğunlukla cinsiyetlendirilmiş karakteri ise yaratıcı sosyal medya üretimini geleneksel kadın işine yakınlaştırarak eşitsizlik ve sömürüyü derinleştirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yaratıcı Kültürel Üretim, Dijital Emek, Maddi Olmayan Emek, Kullanıcı Tarafından Oluşturulan İçerik, Güvencesizlik.

Teşekkür

YAYIN SÜRECİNDE EMEĞİ GEÇEN SAYIN EDİTÖR VE DİĞER SORUMLULARA TEŞEKKÜRLER

Kaynakça

• Kaynakça Aires, Susanna (2020). ‘Laboured Identity: An Analysis of User Branding Practises on Instagram’. TripleC, 18 (1): 494-507.
• Abidin, Crystal (2016). ‘Visibility Labour: Engaging with Influencers’ Fashion Brands and #OOTD Advertorial Campaigns on Instagram’. Media International Australia, Vol.161, Issue 1: 86-100. (https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/1329878X16665177 Erişim: 06.04.2021)
• Andrejevic, Marc (2008). ‘Watching Television Without Pity: The Productivity of Online Fans’. Television and New Media, Vol.9, No.1: 24-46.
• Andrejevic, Marc (2011). ‘Social Network Exploitation’, Ed.by Zizi Paparachissi. A Networked Self. içinde, London: Routledge, 82-103.
• Arcy, Jacquelyn (2016). ‘Emotion Work: Considering Gender in Digital Labour’. Feminist Media Studies, Vol.16, Issue 2: 365-368. (https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/14680777.2016.1138609?scroll=top&needAccess=true Erişim: 21.04.2022)
• Arvidsson, Adam (2008). ‘The Ethical Economy of Customer Coproduction’, Journal of Macromarketing, Vol.28, Issue: 4: 326-338. (https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/0276146708326077?download=true Erişim: 28.04.2022)
• Balkız, Özlem Irmak (2022). ‘Instagramda Kadın Etkileyiciler: Bir Etki Ekonomisinde Ticaretin Kadınsılaştırılması’, Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 1: 1-33.
• Bauman, Zygmunt (2019). Akışkan Modernite (Çev. Dr. Sinan Okan Çavuş). İstanbul: Can Yayınları.
• Brenna, O'Gorman (2019). "#TrippinWithTarte: The Immaterial Labour of Selling Calculated Authenticity and Glamour on Instagram". Major Papers. 96. (https://scholar.uwindsor.ca/major-papers/96 Erişim: 18.04.2022).
• Drenten Jenna, Lauren Gurrieri, vd. (2019). ‘Sexualized Labour in Digital Culture: Instagram Influencers, Porn Chic and the Monetization of Attention’. Gender, Work and Organization, Special Issue 27 (1): 41-66.
• Driel, Loes Van, Delia Dumitrica (2021). ‘Selling Brands While Staying “Authentic”: The Professonalization of Instagram Influencers’. The International Journal of Research into New Media Technologies, 27 (1): 66-84
• Duffy, Brooke Erin (2015). ‘The Romance of Work: Gender and Aspirational Labour in the Digital Culture Industries’. International Journal of Cultural Studies, 19 (4): 441-457. (http://www.lisebremont.com/wp-content/uploads/2016/11/International-Journal-of-Cultural-Studies-2015-Duffy-1367877915572186.pdf Erişim: 24.07.2021)
• Duffy, Brooke Erin; Emily Hund (2015). ‘ “Having it All” on Social Media: Entrepreneurial Femininity and Self-Branding Among Fashion Bloggers’. Social Media + Society 1(2): 1-11. Duffy, Brooke Erin; Elisabeth Wissinger (2017). ‘Mythologies of Creative Work in the Social Media Age: Fun, Free and “Just Being Me”’, International Journal of Communication, 11: 4652-4671.
• Fuchs, Christian (2014). ‘Digital Prosumption Labour on Social Media in the Context of the Capitalist Regime of Time’, Time & Society 23 (1): 97-123.
• Fuchs, Christian (2012). ‘Dallas Smythe Today - The Audience Commodity, the Digital Labour Debate, Marxist Political Economy and Critical Theory. Prolegomena to a Digital Labour Theory of Value’. Triple C, 10(2): 692-740.
• Fuchs, Christian (2020). Sosyal Medya Eleştirel Bir Giriş (Çev. Diyar Saraçoğlu ve İlker Kalaycı). İstanbul: Notabene Yayınları 2. Baskı.
• Gill, Rosalind; Pratt, Andy (2008). ‘In the Social Factory? Immaterial Labour, Precariousness and Cultural Work’. Theory, Culture & Society, 25(7-8): 1-30.
• Hardt, Michael; Antonio Negri (2015). İmparatorluk (Çev. Abdullah Yılmaz). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Hesmondhalgh, David (2010). ‘User-generated Content, Free Labour and the Cultural Industries’ Ephemera, 10 (3/4): 267-284.
• Hochschild, Arlie (1983). The Managed Heart. London: University Of California Press.
• Hund, Emily Dean (2019). The Influencer Industry: Constructing and Commodifying Authenticity on Social Media. Publicly Accessible Penn Dissertations. (https://repository.upenn.edu/edissertations/3636 Erişim: 01.09.2021)
• Kangal, Kaan (2017). ‘Dijital Emek Tartışmaları’. Teori ve Eylem Dergisi (https://teoriveeylem.net/tr/2017/04/dijital-emek-tartismalari/ Erişim: 20.10.2022).
• Kıyan, Zafer (2015). ‘Dijital Kapitalizmin İletişim Alanındaki İzleri: Üretim, Dolaşım, Emek ve Tüketim Süreçleri’. Toplum ve Bilim 135: 27-57.
• Kuehn, Kathleen; Thomas Corrigan (2013). ‘Hope Labor: The Role of Employment Prospects in Online Social Production’, The Political Economy of Communication 1(1), 9–25.
• Lazzarato, Maurizio Immaterial Labour (https://frontdeskapparatus.com/wp/wp-content/uploads/2012/10/Immaterial-Labor-Maurizio-Lazzarato.pdf Erişim: 05.10.2022).
• Neff, Gina,; Elizabeth Wissinger et.al (2005) ‘Entrepreneurial Labor Among Cultural Producers: “Cool” Jobs in “Hot” Industries’. Social Semiotics, 15:3, 307-334.
• Önder, Ahmet; Berna Güler (2022) ‘Geleneksel Kitle İletişim Araçlarından Yeni Medyaya: Sosyal Medya Platformlarında Değerin Üretimi ve Kullanıcı Emeğinin Rolü’ SAV Katkı 12: 59-69. (https://www.researchgate.net/publication/362761183 Erişim: 02.10.2022).
• Ritzer, George; Nathan Jurgenson (2010). “Production, Consumption, Prosumption The Nature of Capitalism in the Age of the Digital ‘Prosumer’”. Journal of Consumer Culture, 10 (1): 13–36.
• Saraç, Duygu Çeliker; Seyhan Aksoy (2021). ‘Dijital Medya Platformu İncelemelerinde Emek Tartışmaları: Ekonomi Politik Bir Değerlendirme’. İlef Dergisi, 8(1)- Bahar/Spring: 133-156.
• Sim, Melike Aslı (2021). ‘A Quantitative Approach: Hope Labor Among Turkish Female Bloggers’. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 38(2), 631-654.
• Terranova, Tiziana (2000). ‘Producing Culture for the Digital Economy’, Social Text 63, 18 (2) (https://we.riseup.net/assets/57227/terranova,tiziana%20free%20labor%20producing%20culture%20for%20the%20digital%20economy.pdf Erişim: 25.08.2021).
• Tonak, Ahmet (2020). ‘Does the Digital Sector Produce Surplus Value? The Case of Facebook’. METU Studies in Development, 47 (December): 281-289.
• Toffler, Alvin (2008). Üçüncü Dalga, İstanbul: Altın Kitaplar.
• Uzunoğlu, Sarphan (2015). ‘Yeni Medyada Dijital Emek Sömürüsü: Tüketiciden Ürketiciye Yeni Medya, Yeni Sömürü Pratikleri’. E-journal of Intermedia, Fall, 2(1): 181-194.