Bazı Değişkenler Açısından Otel Çalışanlarının Demografik Özelliklerine Göre Psikolojik Durumu

Yıl 2024, , 343 - 367, 15.08.2024

Yasemin Derdin , Kamil Unur

https://doi.org/10.24010/soid.1492029

Öz

Bu çalışmanın amacı; otel çalışanlarının demografik özelliklerine göre; psikolojik güçlendirme, iş tatmini, psikolojik iyi oluş ve temel psikolojik ihtiyaçların tatmin düzeylerinin farklılık gösterip göstermediğinin araştırılmasıdır. Veriler, 487 otel çalışanından anket aracılığıyla Gaziantep, Adana ve Mersin illerinde bulunan şehir otellerinden kolayda örneklem yöntemi ile toplanmıştır. Sapan analizine göre; 76 veri, uç değer olarak belirlenmiş ve silinerek 411 anketten elde edilen verilerle analizler yapılmıştır. Araştırma verileri normal dağılım gösterdiğinden araştırmada parametrik analiz teknikleri ile t testi ve Varyans analizi yapılmıştır. Analiz sonuçlarına göre; katılımcıların psikolojik güçlendirme özerklik/etkililik boyutu düzeyleri ve temel psikolojik ihtiyaçların tatmini özerklik boyutu düzeyleri cinsiyete göre farklılaşmaktadır. Katılımcıların psikolojik güçlendirme yeterlilik ve özerklik/etkililik boyutu düzeyleri, psikolojik iyi oluş düzeyleri, temel psikolojik ihtiyaçların tatmini özerklik boyutu düzeyleri medeni duruma göre farklılaşmaktadır. Katılımcıların; yaş, çalışma süresi, eğitim ve gelir durumuna göre araştırma değişkenleri farklılaşmaktadır. Otel çalışanlarının psikolojik durumlarının demografik özelliklerine göre anlaşılması; çalışan iyi oluşuna, işletme etkinliğinin artmasına, işten ayrılma niyetinin azalmasına katkı sağlayacak yönetim yaklaşımları geliştirilmesine katkı sağlayabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik güçlendirme, özbelirlenim teorisi, temel psikolojik ihtiyaçların tatmini, psikolojik iyi oluş, iş tatmini

Psychological Status of Hotel Employees for Their Demographic Characteristics in Terms of Some Variables

Öz

The purpose of this study; to investigate differences whether the levels of psychological empowerment, job satisfaction, psychological well-being and basic psychological needs satisfaction according to the demographic characteristics of hotel employees. Data were collected from 487 city hotel’s employees in Gaziantep, Adana and Mersin provinces via a survey using convenience sampling method. According to the outlier analysis; 76 data were determined as extreme values and were deleted and analyses were conducted with data obtained from 411 surveys. The research data showed normal distribution, t test and variance analysis were performed with parametric analysis techniques. Findings show that participants' psychological empowerment autonomy/effectiveness and basic psychological needs satisfaction autonomy dimension levels differ according to gender. It is also found that participants' psychological empowerment competence dimension and autonomy/effectiveness dimension levels, psychological well-being levels, and basic psychological needs satisfaction autonomy dimension levels vary according to marital status. Research variables differ depending on age, working hours, education and income level. It is thought that understanding the psychological states of hotel employees according to their demographic characteristics can contribute to the development of management approaches that will contribute to employee well-being, increase business efficiency, and reduce the intention to leave the job.

Anahtar Kelimeler

Psychological empowerment, Self-determination theory, Basic psychological needs satisfaction, Psychological well-being, Job satisfaction.

Kaynakça

• Ababneh, A.M., Sabi, A.S., Shakhsheer, A.F ve Masadeh, M. (2017), The Influence of Employee Empowerment on Employee Job Satisfaction in Five-Star Hotels in Jordan. International Business Research, 10 (3), 133-148.
• Ahmed, N. ve Malik, B. (2019), Impact of Psychological Empowerment on Job Performance of Teachers: Mediating Role of Psychological Well-being. Review of Economics And Development Studies, 5 (3), 451-461.
• Akçadağ, S. ve Özdemir, E. (2005), İnsan Kaynakları Kapsamında 4 ve 5 Yıldızlı Otel İşletmelerinde İş Tatmini: İstanbul’da Yapılan Ampirik Bir Çalışma. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10 (2), 167-193.
• Akçakaya, M. (2010), Örgütlerde Uygulanan Personel Güçlendirme Yöntemleri: Türk Kamu Yönetiminde Personel Güçlendirme. Karadeniz Araştırmaları Dergisi, 25, 145-174.
• Akıncı, Z. (2002), Turizm Sektöründe İş Gören İş Tatminini Etkileyen Faktörler: Beş Yıldızlı Konaklama İşletmelerinde Bir Uygulama. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi (4), 1-25.
• Akova, O., Tanrıverdi, H. ve Kahraman, O.C. (2015), Otel İşletmelerinde İşgören Devir Hızına Etki Eden Risk Faktörlerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma, Süleyman Demirel Üniversitesi Süleyman Demirel Üniversitesi. Vizyoner Dergisi, 6 (12), 87-107.
• Aksöz, F. ve Eroğlu Durkal, M. (2021), Çalışma Hayatında Kadınların Karşılaştıkları Sorunlar: Kayseri İlinde Çalışan Kadın Öğretmenler Üzerine Bir Araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 59, 142-176.
• Al-Makhadmah, I.M., Al Najdawi, B.M., & Al-Muala, I.M. (2020), Impact of Psychologıcal Empowerment on The Performance of Employees in The Four- And Fıve-Star Hotel Sector in The Dead Sea–Jordan Tourist Area. GeoJournal of Tourism And Geosites, 30 (2spl), 896–904. https://doi.org/10.30892/gtg.302spl16-520
• Amin, Z. ve Akbar, K. P. (2013), Analysis of Psychological Well-Being And Turnover İntentions of Hotel Employees: An Empirical Study, International Journal of Innovation And Applied Studies, 3 (3), 662-671.
• Arcaklıoğlu, E. (2023), Üniversite İzleme Ve Değerlendirme Genel Raporu 2023. YÖK Üniversite İzleme ve Değerlendirme Komisyonu Raporu, Ankara 2023.
• Asadullah, N., Hossain, M. ve Kambham, (2019). Empowerment And Life Satisfaction: Evidence From Bangladesh. World Development, 170-183. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2019.05.013 pati, U.
• Atar Yılmaz, A. (2022), Kıyı ve Şehir Otelciliği Kapsamında Personelin Psikolojik İyi Oluş Algısı: Kim Daha Mutlu?.Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 6(2), 591-606.
• Ayyup, K. ve Chung, T.H. (2010). Empowerment: Hotel Employees’ Perspective. Journal of Industrial Engineering And Management (JIEM),3, 561-575.
• Baard, P. P.,Deci, E. L., ve Ryan, R. M. (2004), Intrinsic Need Satisfaction: A Motivational Basis Of Performance And Well-Being İn Two Work Settings. Journal of Applied Social Psychology, 34, 2045-2068.
• Bal Taştan, S. (2013), The Relatıonshıp Between Psychologıcal Empowerment And Psychologıcal Well Beıng: The Role Of Self-Effıcacy Perceptıon And Socıal Support. Öneri Dergisi, 10 (40), 139-154.
• Başol, O. ve Çömlekçi, M.F. (2020), İş Tatmini Ölçeğinin Uyarlanması: Geçerlik Ve Güvenirlik Çalışması. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 1 (2),17-31.
• Battaglio R.P., Belle N. ve Cantarelli P. (2021). Self-DeterminationTheory Goes Public: Experimental Evidence on The Causal Relationship Between Psychologica lNeeds And Job Satisfaction, Publıc Management Revıew, 9: 1411-1428.
• Bello, M.B. ve Bello, Y.O. (2017), Employees’ Empowerment, Servıce Qualıty And Customers’ SatısfactıonIn Hotel Industry, The Strategic Journal of Business &Change Management. ISSN 2312-9492 (Online) 2414-8970, 1001-1021.
• Bowling N.A., Eschleman K.J. ve Wang Q. (2010). A Meta-Analytic Examination of The Relationship Between Job Satisfaction And Subjective Well-Being, Journal of Occupational And Organizational Psychology, 83: 915–934.
• Brunelle E. ve Fortin J.A. (2021).Distance Makes The Heart Grow Fonder: an Examination of Tele Workers’ And Office Workers’ Job Satisfaction Through The Lens of Self-DeterminationTheory, SAGE Open,1 (11): 1-11.
• Bükey, A. (2019), Otel İşletmelerinde Çalışan Personellerin Demografik Özellikleri ve İşten Ayrılma Niyetleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Sosyal Bilimler Çalışmaları Dergisi, 5 (52), ss. 7326-7335.
• Ceylan, A.K., Mat Çelik, G. ve Emhan, A. (2015), Personel Güçlendirmesi ve Yönetici Desteğinin İş Memnuniyeti Üzerindeki Etkisi: Enerji Sektöründe Bir Uygulama. İşletme Araştırmaları Dergisi,7 (1), 168-185.
• Cunedioğlu, H.E. (2023). Türkiye’nin Asgari Ücret Sorunu, Neden Asgari Ücret Konuşuyoruz .TEPAV,2023, chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.tepav.org.tr/upload/files/1689246141-7.Turkiye___nin_ucret_sorunu_Neden_asgari_ucreti_cok_konusuyoruz.pdf adresinden alınmıştır.
• Çalışkan, O. ve Ünüsan, Ç. (2011), Otel Çalışanlarının Kurumsal Sosyal Sorumluluk Algısının İş Tatmini ve İşte Kalma Niyetine Etkisi, Anatolia. Turizm Araştırmaları Dergisi, 22 (2),154-166.
• Çavuş, Ş., Tokmak, C. ve Mambetova, B. (2015), Empowerment Perceptions of Employees in Hotel Enterprises. Journal of Business Research-Turk, 7(4), 6-23.
• Deci, E. L. ve Ryan, R. M. (2000), The “What” and “Why” of Goal Pursuits: Human Needs AndThe Self Determanition of Behavior. Psychological Inquiry, 11 (4),227-268.
• Deci, E. L., Ryan, R. M., Gagné, M., Leone, D. R., Usunov, J. ve Kornazheva, B. P.(2001), Need Satisfaction, Motivation, And Well-Being İn The Work Organizations Of A Former Eastern Bloc country. Personality And Social Psychology Bulletin, İn Press.
• Deci, E. L., ve Ryan, R. M. (2008a), Facilitating Optimal Motivation And Psychological Well-Being Across Life’s Domains, Canadian Psychology, 49, 14-23.
• Deci, E.L. ve Ryan, R.M. (2008b), Hedonıa, Eudaımonıa, And Well-Beıng: An Introductıon. Journal of Happiness Studies, 9, 1-11.
• Diener, E.,Wirtz D., Biswas-Diener, R., Tov, W., Kim-Prieto, C., Choi, D. ve Oishi, S. (2009), New Measures of Well-Being. Social Indicators Research Series, 39,4-12.
• DİSKAR Raporu, (2024). Asgari Ücret Araştırması 2024, chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://arastirma.disk.org.tr/wp-content/uploads/2021/12/DiSK-AR-Asgari-Ucret-Rapor-Aralik-2021.pdf adresinden alınmıştır.
• Fernandez S. ve Moldogaziev T. (2015).Employee Empowerment And Job Satisfaction in The U.S. Federal Bureaucracy: A Self-Determination Theory Perspective, American Review of Public Administration, 45 (4): 375–401.
• Gagné, M. (2003), The Role Of Autonomy Support And Autonomy Orientation in Prosocial Behavior Engagement. Motivation And Emotion, 27, 199-223.
• Gagné, M., Forest, J., Vansteenkiste, M., Crevier-Braud, L., Van Den Broeck, A., Westbye, C. (2015), The Multidimensional Work Motivation Scale: Validation Evidence in Seven Languages And Nine Countries. European Journal of Work And Organizational Psychology, 24, 178-196.
• Haivas, S., Hofmans, J. ve Pepermans, R. (2013), Volunteer Engagement And İntention to Quit From A Self-Determination Theory Perspective. Journal of Applied Social Psychology, 43,1869-1880.
• Hoppock, R. ve Spiegler, S. (1935), lob Satisfaction. Harper Press, New York.
• Ilardi, B. C., Leone, D., Kasser, R., ve Ryan R. M. (1993), Employee And Supervisor Ratings of Motivation: Main Effects And Discrepancies Associated With Job Satisfaction And Adjustment in A Factory Setting. Journal of Applied Social Psychology, 23, 1789-1805.
• İbrahim, Y., Abbas, T. ve Marghany, M.N. (2016), Investigating The Effects Of Employee Empowerment On Job Satisfaction And Performance: A Case Study Of Front Office Employees İn Egyptian Hotels. International Academic Journal of the Faculty of Tourism And Hotel Management, Helwan University, 2 (2), 71-95.
• Kara, D., Uysal, M. ve Magnini, V.P. (2012), Gender Differences On Job Satisfaction Of The Five-Star Hotel Employees The Case Of The Turkish Hotel İndustry. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 24 (7), 1047-1065.
• Karakuş Umar, E. (2021), Türkiye’de İş Hayatında Yönetimde Kadın Olmak: Cam Tavan ve Cam Uçurum Kavramları Üzerine Nitel Bir Araştırma. Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergis, 4 (2), 244-264.
• Kasser, T., Davey, J. ve Ryan, R. M. (1992), Motivation, Dependability, And Employee Supervisor Discrepancies İn Psychiatric Vocational Rehabilitation Settings. Rehabilitation Psychology, 37, 175-187.
• Kaya, İ. (2010), Otel İşletmelerinde İşgörenlerin İş Tatminini Etkileyen İşi Bırakma Eğilimi Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(2), 219 – 236.
• Kesawa A.H., Fatmawati I. K., Puspitasari D.P., Prastyo B. ve Fazlurrahman H. (2019). The Effect of Psychological Well-Being And Psychological Empowerment on Job Satisfaction in Institution, International Journal of Advances in Management And Economics,8 (6): 11-15.
• Lam, T., Zhang, H. ve Baum, T. (2001). An İnvestigation of Employees' Job Satisfaction: The Case of Hotels İn Hong Kong. Journal of Tourism Management, 22,157-165.
• McNaughtan J., Eicke D., Thacker R. ve Freeman S. (2021). Trustor Self-Determination: Understanding The Role of Tenured Faculty Empowerment And Job Satisfaction, The Journal of Higher Education, 98 (7): 1-25.
• Memduhoğlu, H.B. ve Yılmaz, K. (Edi.) (2021), Psiko-Sosyal Yönleriyle Yönetim. Pagem Yayınları. Ankara.
• Meng, B. ve Han, H. (2014), The Effects of Empowerment on Employee Psychological Outcomes in Upscale Hotels. Journal of Hospitality Marketing & Management, 23, 218–237.
• Mete, M., Zincirkıran, M., Tiftik, H., Yalçınsoy A. ve Pekcan, A. (2015), Personel Güçlendirme, Örgütsel Bağlılık ve İş Memnuniyeti İlişkisinin Yapısal Eşitlik Modeli İle İncelenmesi: Turizm Sektöründe Bir Araştırma. Bartın Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 6 (12),137-158.
• Milyavskaya M. ve Koestner R. (2011). Psychological Needs, Motivation, And Well-Being: A Test Of Self-Determination Theory Across Multiple Domains, Personality And Individual Differences, 50(3): 387-391.
• Nie Y., Chua B.L., Yeung A. S., Ryan R. M. ve Chan W.Y (2014). The Importance of Autonomy Support And The Mediating Role of Work Motivation For Well-Being: Testing Self-Determination Theory in A Chinese Work Organisation, International Journal of Psychology, 50 (4): 1-12.
• Oymak (2017). Psikolojik İyi Oluş İle İş Doyumu Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul: Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji ABD Klinik Psikoloji Bölümü.
• Öztürk, İ.,Tankuş, E. ve Durmaz, E. (2021), Otel Çalışanlarının Konaklama İşletmelerine Yönelik Mesleki Toplumsal Cinsiyet Algılarının Kurgusal Senaryo Tekniği ile Belirlenmesi.Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 18(3), 565-579.
• Reis H. T.,Sheldon K. M., Gable S. L., Roscoe J., ve Ryan R. M. (2000). Daily Well Being: The Role of Autonomy, Competence, And Relatedness, Personality And Social Psychology Bulletin, 26: 419–435.
• Robbins, S.P. ve Judge, T.A. (2019), Örgütsel Davranış. 14. Baskı (İ.ErdemÇev.). Nobel Yayıncılık.
• Ryan, R.M. ve Deci, E.L. (2017), Self-Determination Theory: Basic Psychological Needs in Motivation, Development And Wellness, Guilford Publications Copyright, 2017 baskısı.
• Ryff, C.D. (1989), Happiness Is Everything, or Is It? Explorations on The Meaning of Psychological Well-Being, Journal of Personality And Social Psychology, 57 (6),1069-1081.
• Saif, N.I ve Saleh, A.S. (2013), Psychological Empowerment And Job Satisfaction in Jordanian Hospitals. International Journal of Humanities And Social Science, 3(16), 250-258.
• Santa Cruz, F.G., Guzman, T. ve Nizares, A.S. (2014). Analysis of Job Satisfaction in the Hotel Industry: A Study of Hotels in Spain. Journal of Human Resources in Hospitality &Tourism, 13, 63–80.
• Sousa-Poza, A. ve Sousa-Poza, A.A. (2000), Well-Being At Work: A Cross-National Analysis of The Levels And Determinants Of Job Satisfaction. Journal of Socio-Economics, 29, 517–538.
• Spreitzer, G. M. (1995), Psychologıcal Empowerment InThe Work Place: Dımensıons, Measurement, And Valıdatıon. Academy of Management Journal, 38 (5), 1442-1465.
• Şahin, N. (2007), Personel Güçlendirmenin İş Tatmini ve Örgütsel Bağlılık Üzerinde Etkisi: Dört ve Beş Yıldızlı Otel İşletmelerinde Bir Uygulama, (Yayımlanmış doktora tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği Bölümü.
• Şimşir, İ. ve Seyran, F. (2020), İş Tatmininin Önemi ve Etkileri. Meyad Akademi,1(1), 25-42.
• Takahashi N., Ohkawa H. ve Inamızu N. (2014). Spurious Correlation Between Self-Determination And Job Satisfaction: A Case of Company X from 2004–2013, Annals of Business Administrative Science, 13: 243–254.
• Thogersen-Ntoumani, C.,Ntoumanis, N., Cumming, J., ve Chatzisarantis, N. L. D. (2011), When Feeling Attractive Matters Too Much To Women: A Process Under Pinning There Lation Between Psychological Need Satisfaction And Unhealthy Weight Control Behaviors. Motivation And Emotion, 35, 413–422.
• Trépanier, S.-G.,Forest, J., Fernet, C., & Austin, S. (2015), on The Psychological And Motivational Processes Linking Job Characteristics to Employee Functioning: Insights From Self Determination Theory. Work & Stress, 29, 286-305.
• Üngüren, E., Doğan, H. Özmen, M. ve Tekin, Ö.A. (2010), Otel Çalışanlarının Tükenmişlik Ve İş Tatmin Düzeyleri İlişkisi. Journal of Yasar University, 17(5), 2922‐2937.
• Wardani, M. L.I. ve Amaliah, A. (2020), The Role Of Psychologıcal Empowerment As Medıator Between Psychologıcal Capıtal And Employee Well-Beıng. Journal of Critical Reviews, 7 (13), 291-297.
• Wright, T. A. ve Cropanzano R. (2000). Psychological Well-Being And Job Satisfaction As Predictors of Job Performance, Journal of Occupational Health Psychology, 5 (1): 84-94.
• Yurcu G. (2014) Konaklama İşletmelerinde Çalışanların Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarının İş Doyumu Ve Öznel İyi Oluşlarına Etkisi, Yayınlanmış Doktora Tezi, Manisa: Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği Bölümü.
• Yüksel, Ö. ve Erkutlu H. (2003). Personel Güçlendirme. G.Ü.İİBF Dergisi, 1, 131-142.
• İnternet Kaynakları
• https://gaziantep.ktb.gov.tr/TR-95180/turizm-isletmesi-belgeli-oteller.html https://mersin.ktb.gov.tr/TR-73389/turizm-isletme-belgeli-oteller-ve-tesisler.html https://adana.ktb.gov.tr/TR-219266/turizm-isletme-belgeli-konaklama-tesisleri.html https://yigm.ktb.gov.tr/genel/turizmtesisleri.aspx https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/2023/yuksekogretimde-yeni-istatistikler.aspx(Erişim Tarihi: 10.01.2024)