TÜRKİYE VE FRANSA’DA 1968: FRANSA’DAKİ MAYIS AYAKLANMASINI BAŞLATAN ÖĞRENCİ HAREKETİNDEN FARKLI YÖNLERİYLE TÜRKİYE’DE SOSYALİST ÖĞRENCİ HAREKETİ

Yıl 2018, , 371 - 415, 31.01.2018

Emine Öztürk

https://doi.org/10.21550/sosbilder.337844

Cited By: 2

Öz

Bu çalışma,
1960’ların sonlarında Türkiye’nin siyasal ve toplumsal hayatında önemli bir
yeri bulunan sosyalist öğrenci hareketinin, Fransa’daki Mayıs ‘68 ayaklanmasını
başlatan öğrenci hareketinden farklı yönlerini ortaya koymayı hedefleyen bir
karşılaştırma denemesidir. Bu iki ülkedeki öğrenci hareketlerinin tarihsel
nedenleri ve hedefleri üzerinde durulduğunda görülmektedir ki, Türkiye’deki
öğrenci hareketinde Fransa’daki öğrenci hareketinde olduğu gibi devlete ve
topluma karşı kategorik bir karşıtlık yoktur. Fransız öğrenciler burjuva
devletine ve tüketim toplumuna başkaldırırken, Türk öğrenciler ülkenin
sorunlarını emperyalizme ve azgelişmişliğe bağlamaktadır. Ayrıca, Türk
öğrenciler, Fransız öğrencilerden farklı olarak, yeni tanıştığı
Marksist-Leninist teoriden beslenmekte, karşı-kültür akımları ve Marksizme
eleştirel yaklaşan teorilerden etkilenmemekte, aksine bu tür yaklaşımlara karşı
olumsuz bir tavır geliştirmektedir. Öğrenci hareketlerinin Fransa’da Mayıs ‘68
süresince hayatı felç eden genel grev ve Türkiye’de yeni gelişmekte olan işçi
hareketiyle ilişkisi üzerinde de durulmuş ve Türkiye’de Fransa’daki kadar güçlü
bir işçi hareketi bulunmadığı için öğrencilerin genç aydınlar olarak,
kendilerini işçilere sınıf bilinci kazanmaları ve örgütlenmeleri için yardımcı
olmakla yükümlü gördüğü ortaya konmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Öğrenci Hareketleri, Gençlik Hareketleri, 1968 Hareketleri, Mayıs 1968, 1968 Kuşağı

1968 In Turkey and France: Socialist Student Movement in Turkey wıth Their Different Aspects from Student Movement Which Started May Revolt In France

Öz

This study is a comparison essay aimed at explaining
differences of socialist student movement which played a significant role in
political and social life of Turkey in the late 1960s from French student
movement which pioneered May ‘68. When was focused on historical reasons and
targets of student movements in this countries, it is seen that Turkish student
movement wasn’t against state and society as distinct from French student
movement. Turkish students attributed Turkey’s problems to imperialism and
underdevelopment whereas French students rebelled against the bourgeois state
and consumer society. Also, Turkish students impressed by Marxist-Leninist
theory which had just started teaching and weren’t affected by counter-culture
movements and critics of Marxism, on the contrary, reacted to these kinds of
approaches as distinct from French students. It has been focused on
relationships between student movements and crippling general strike during the
May ‘68 in France and newly emerged Turkish labor movement. It has been
indicated that Turkish students felt obliged to help labors for gaining class
consciousness and organising because of there weren’t labor movement in Turkey
as strong as French labor movement. 

Anahtar Kelimeler

Student Movements, Youth Movements, 1968 Movements, May 1968, 1968 Generation

Kaynakça

• Aksoy, Öznur (2008), Situasyonist Enternasyonal ve 1960 Sonrası Sanatta Başkaldırı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Akyüz, Yahya (1969). “Fransa’da Öğrenci Hareketleri”. 1968 Yılı Öğrenci Hareketleri (Dünyada ve Türkiye’de). Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları No.7. s. 120-133.
• Alper, Emin (2009). Student Movement in Turkey from a Global Perspective, 1960-1971. Unpublished PhD Thesis. İstanbul: Atatürk Institute for Modern Turkish History at Boğaziçi University.
• Alptekin, Cihan (1968). “Bir Gençliğin Başkaldırısı”. Türk Solu, S: 34, s: 8.
• Althusser, Louis (1975). “1968 Mayıs Olayları Üzerine Bir Mektup”. Çev. Taciser Belge. Birikim, S: 1, s: 39-49.
• Arslantunalı, Mustafa ve Baker, Ulus (1988). “‘68 ve Devrimci Bir Özne Arayışı”. Gen. Yön. Ertuğrul Kürkçü. Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi. IV. Cilt. İstanbul: İletişim Yayınları. s. 1526-1527.
• Aybar, Mehmet Ali (1968). Bağımsızlık Demokrasi Sosyalizm - Seçmeler: 1945-1967. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Aydınlık (1968). “Dünya Türkiye ve Devrimci Mücadele”. Aydınlık, S: 1, s: 1-31.
• Belli, Mihri (1970). “Demokratik Devrim: Kime Karşı, Kimle Birlikte?”. Yazılar 1965-1970. Ankara: Sol Yayınları.
• Boran, Behice (1968). Türkiye ve Sosyalizm Sorunları. İstanbul: Gün Yayıncılık.
• Boratav, Korkut (2004). Türkiye İktisat Tarihi. Ankara: İmge Kitabevi.
• Boulé, Jean-Paul (2009). “May 68, Sartre and Sarkozy”. PhaenEx, Vol. 4, No. 2, p: 1-25.
• Çayan, Mahir (1969). “Son Gençlik Hareketi Üzerine: İçinde Bulunduğumuz Evre ve Gençliğin Durumu”. Türk Solu, S: 77, s: 14.
• Direk, Zeynep (2012). Çağdaş Felsefe II. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Duverger, Maurice (1968). “Avrupa Gençliğinin Başkaldırısı”. Ant, S: 78, s: 10-11.
• Eraslan, Toygun (1968). “Gençler Üniversiteyi Niçin İşgal Etti?”. Ant, S: 78, s: 6.
• Erten, A. Bağış (2008). “Türkiye’de 68”. Ed. Murat Gültekingil. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce. VIII. Cilt: Sol. İstanbul: İletişim Yayınları. 834-846.
• Fraser, Ronald (2008). 1968: İsyancı Bir Öğrenci Kuşağı. Çev. Kudret Emiroğlu. İstanbul: Belge Yayınları.
• Feyizoğlu, Turhan (2004). Fikir Kulüpleri Federasyonu: Demokrasi Mücadelesinde Sosyalist Bir Öğrenci Hareketi. İstanbul: Ozan Yayıncılık.
• Gill, Jungyun and DeFronzo, James (2009). “A Comparative Framework for the Analysis of International Student Movements”. Social Movement Studies, Vol. 8, No:3, p: 203–224.
• Hobsbawm, Eric (2003). Kısa 20. Yüzyıl 1914-1991: Aşırılıklar Çağı. Çev. Yavuz Alogan. İstanbul: Sarmal Yayınları.
• Hobsbawm, Eric (2006). Tuhaf Zamanlar: Bir 20. Yüzyıl Hayatı. Çev. Saliha Nilüfer. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kalouche, Fouad & Mielants, Eric (2008) “Dünya Sisteminin ve Sistem Karşıtı Hareketlerin Dönüşümü: 1968-2005”. Ed. G. W. Martin. Toplumsal Hareketler 1750-2005: Dipten Gelen Dalgalar. Çev. Deniz Keskin. İstanbul: Versus Kitap. 219- 282.
• Kışlalı, Ahmet Taner (1974). Öğrenci Ayaklanmaları. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Kurlansky, Mark (2008). 1968: Dünyayı Sarsan Yıl. Çev. Zehra Savan. İstanbul: Everest Yayınları.
• Lenin, Vladimir İlyiç. (1968). “Gençlik Üzerine Yazılar”. Aydınlık Sosyalist Dergi, S: 1, s: 62-74.
• Mao, Tse Tung (1969). “Gençlik Hareketinin Hedefi”. Aydınlık Sosyalist Dergi, S: 4, s: 314-323.
• Morin, Edgar (1998). “Edgar Morin ile Söyleşi: Bir Uygarlık Bunalımı”. Söy. Jean-Jacques Brochier. Çev. A. Derman. Cogito, S: 14, s: 102-117.
• Öcal, Kenan (1969). “Marcuse Bir Devrim Peygamberi mi?”. Aydınlık, S: 11, s: 390-397.
• Özerturgut, Ömer (1968). “Gençlik ve Millî Demokratik Devrim”. Türk Solu, S: 57, s: 12.
• Ünal, Erkal (2008). “Sol Düşüncenin Ortasında ve Kıyısında: Çeviri Kitaplar”. Ed. Murat Gültekingil. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce. VIII. Cilt: Sol. İstanbul: İletişim Yayınları: s. 418-431.
• Ünüvar, Kerem (2008a). “Öğrenci Hareketleri ve Sol”. Ed. Murat Gültekingil. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce VIII. Cilt: Sol. İstanbul: İletişim Yayınları: s. 811-820.
• Ünüvar, Kerem (2008b). “Fikir Kulüpleri Federasyonu (1965-1969)”. Ed. Murat Gültekingil. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce VIII. Cilt: Sol. İstanbul: İletişim Yayınları: s. 821-829.
• Parla, Taha (2007). Türkiye’de Anayasalar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ross, Kristen (2002). May ‘68 and Its Afterlives. Chicago and London: The University Chicago Press.
• Sarp, Atilla (1970). “Gençliğin Proleter Devrimci Kavgadaki Yeri”. Aydınlık Sosyalist Dergi, S: 16, s: 276-280.
• Sartre, Jean-Paul (2011). Aydınlar Üzerine. Çev. Aysel Bora. İstanbul: Can Yayınları.
• Savran, Sungur (2009). “1968: Bir Devrimci Dalganın Adı”. Devrimci Marksizm, S: 9, s: 85-100.
• Savran, Sungur (2010). Türkiye’de Sınıf Mücadeleleri. I. Cilt: 1908-1980. İstanbul: Yordam Kitap.
• Seidman, Michael (2004). The Imaginary Revolution: Parisian Students and Workers in 1968. New York: Berghahn Books.
• Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi. V. Cilt (1988a). Gen. Yön. Ertuğrul Kürkçü. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi. VII. Cilt (1988b). Gen. Yön. Ertuğrul Kürkçü. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sözer, Berran (2011), Situasyonist Enternasyonal, Bir Modernite Eleştirisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Şener, Mustafa (2010). Türkiye Solunda Üç Tarz-ı Siyaset: Yön, MDD ve TİP. İstanbul: Yordam Kitap.
• Tekeli, İlhan (1995). “Geç Aydınlanan Bir Ülkede Erken Aydınlananların İkilemi ve Popülizm”. Ed. Sabahattin Şen. Türk Aydını ve Kimlik Sorunu. İstanbul: Bağlam Yayınları, s. 399-400.
• Timur, Taner (2000). Toplumsal Değişme ve Üniversiteler. Ankara: İmge Kitabevi.
• Türk Solu (1969). “Fkf (DEV-GENÇ) Kurultayı Proleter Devrimcilerinin!”. Türk Solu, S: 100, s: 8.
• Tütengil, Cavit Orhan (1970). Az Gelişmenin Sosyolojisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları.
• Yıldırım, Ali (2008). FKF Dev-Genç Tarihi (1965-1971): Belgelerle Bir Dönemin Serüveni. İstanbul: Doruk Yayınları.