19. Yüzyıldan Günümüze Arzuhalciler: Oryantalist Resimler Paralelinde Tarih ve Sosyolojik Arka Plan

Yıl 2010, Cilt: 11 Sayı: 18, 61 - 85, 06.01.2010

Elvan Topallı

Öz

19. Yüzyıldan Günümüze Arzuhalciler: Oryantalist Resimler Paralelinde Tarih ve Sosyolojik Arka Plan Arzuhal, halktan kişilerin padişaha, devlet dairelerine yönelik yazdığı istek ya da şikayet mektupları; arzuhalci de, okuma yazma oranının düşük olduğu dönemde bu mektupları yazarak para kazanan kişidir. Dolayısıyla arzuhalcilerin, kanunları ve kuralları iyi bilmesi, doğru, akıcı ve kuvvetli bir ifadeye sahip olması, güvenilir bir insan olması gerekmektedir. Arzuhalcilerin, bu tür resmi arzuhaller dışında özel mektupları da kaleme aldıkları görülmektedir. Batılı gezginlerin anılarında, günlüklerinde ve seyahatnamelerinde sözü geçen arzuhalciler, Oryantalist resimde de karşımıza çıkmaktadır. Tüm bunlarda, kadınların ön planda olması dikkat çekicidir ve kadınların eğitim konusunu, toplumsal yaşamdaki yerini ve bir anlamda estetik görünümünü akla getirmektedir. Diğer taraftan Türk edebiyatında, şarkılarında ve resminde de arzuhalciler görülmektedir. 1928’de Latin alfabesine geçilmesi ve eğitimin yaygınlaşması ile arzuhalcilere duyulan gereksinim gittikçe azalmıştır; ama günümüzde özellikle adliye binaları yakınında varlıklarını sürdürmektedirler

Anahtar Kelimeler

Arzuhalci, arzuhal, oryantalist resim, eğitim, kadın

From the 19th Century Up to Present Day the Scriveners Parallel to Orientalist Paintings : Its Historical and Sociological Background

Öz

The paper written by a single person or a group of people to the government bodies about declarations, demands, complaints is called “arzuhal” (petition). For illiterate people or the ones who don’t know the proper style of a petition, these are written by an “arzuhalci” (scrivener) who makes his living by this way. So they are supposed to know law and rules, legible in writings, have a fluent, correct and strong expression, and also be honest and reliable as a person. Besides, personal letters to the parents, spouses, brothers and sisters, friends and lovers are also written by scriveners. Looking at the scriveners in orientalist paintings, we observe that they are especially visualised with their women clients in most cases. By pointing at these paintings I will be trying to reach to the conclusion that the reason for these painters interests in the subject is attributable not only to their interest in showing men and women together in the same painting but also their wishes to point out the low literacy rate in the community, the women’s role in public and their desires to have their private letters scribed. Even though the scriveners are observed a lot in the Turkish stories, novels, poems, and songs, their appearance in Turkish paintings are not very many. After the declaration of Turkish Republic, with the acceptance of Latin alphabet in 1928 and the great advances in education of the people, the works and the importance of the scriveners are started to decline

Anahtar Kelimeler

Scrivener, petition, orientalist painting, education, women

Kaynakça

• Acar, M. (1939). “Şehir Röportajları- İstanbul Arzuhalcileri”, Vakit Gazetesi eki, sayı 175, s.4, 13.
• Ackerman, G.M. (1994). American Orientalists, Paris.
• Ahmet Refik (1930). Hicri Onikinci Asırda İstanbul Hayatı, İstanbul.(1998). Kafes ve Ferace Devrinde İstanbul. İstanbul.
• Aksel, M. (2000). İstanbul’un Ortası, Ankara.
• Akşit, E.E. (2005). Kızların Sessizliği, İstanbul.
• Alkan, M.Ö. (2000). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Modernleşme Sürecinde Eğitim İstatistikleri, Ankara.
• Amicis, E.de (1993). İstanbul (1874), Ankara.
• Anonym (?). The People & Places of Constantinople, Victoria and Albert Museum.
• Anonym (1949). “Arzuhalci”, İnönü Ansiklopedisi, cilt 3, Ankara, s.431- 432.
• Anonym (1955). “İstidacı”, Ayda Bir, sayı 39, s.19-20.
• Behar, C. (1996). Osmanlı İmparatorluğu’nun ve Türkiye’nin Nüfusu 1500- 1927, Ankara.
• Belge, M. ve diğerleri (2000). Bak Bir Varmış Bir Yokmuş – İmparatorluktan Cumhuriyet’e İstanbul, National Geographic Fotoğraflarıyla, İstanbul.
• Benjamin, R. (ed.) (1997). Orientalism – Delacroix to Klee, London.
• Brooks, B. (2001). C.Humphery-Smith; A History of The Worshipful Company of Scriveners of London, GB.
• Brown, D.B. (1985). Sir David Wilkie-Drawings and Sketches in the Ashmolean Museum, Oxford.
• Burke, P. (2003). Tarihin Görgü Tanıkları, İstanbul.
• Canetti, E. (1990). Marakeş’te Sesler, İstanbul.
• Çapanoğlu, M.S. (1942). “Yenicami Arzuhalcileri”, Yeni Türk Mecmuası, sayı 111-112, s.12-16. (1951). “Eski Arzuhalciler”, Resimli Tarih Mecmuası, sayı 24, s.1174-1175. (1962). “Kuyruksuz Eşeğin Sıhhati- Yeni Camideki Arzuhalciler”, İstanbul Belediyesi Dergisi, sayı 13, s.25, 29.
• Çelik, A.G. (2002). “Avukatlık Mesleğinin Çekirdeği Arzuhalciler”, http://www.turkhukuksitesi.com/showthread.php?t=1162
• Davis, F. (1986). The Ottoman Lady, USA.
• Demirsar, B. (1989) Osman Hamdi Tablolarında Gerçekle İlişkiler, Ankara.
• Dulum, S. (2006). Osmanlı Devleti’nde Kadının Statüsü, Eğitimi ve Çalışma Hayatı (1839-1918), Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir.
• Elibal, G. (1973). Atatürk ve Resim Heykel, İstanbul.
• Evren, B., D.G.Can (1997). Yabancı Gezginler ve Osmanlı Kadını, İstanbul.
• Faroqhi, S. (2000). Subjects of the Sultan Culture and Daily Life in the Otoman Empire.
• Germaner, S., Z.İnankur (2002). Oryantalistlerin İstanbulu, İstanbul.
• Gökbilgin, M.T. (1979). Osmanlı Paleografya ve Diplomatik İlmi, İstanbul.
• Güngör, N. (1996). Seyyahların Kaleminden Şehr-i Şirin İstanbul, İstanbul.
• Gürel, H. (1988). Kars ve Köyleri, Ankara.
• Gürtuna, S. (1999). Osmanlı Kadın Giysisi, Ankara.
• Hiçyılmaz, E. (1989). Eski İstanbul’da Muhabbet, İstanbul.
• Işın, E. (1995). İstanbul’da Gündelik Hayat, İstanbul.
• İnalcık, H. (1988). “Şikayet Hakkı: Arz-ı Hal ve Arz-ı Mazhar’lar”, Osmanlı Araştırmaları Dergisi, VII-VIII, İstanbul, s.33-54.
• İpşirli, M. (1991). “Arzuhal”, İslam Ansiklopedisi, cilt 3, İstanbul, s.447- 448.
• İvgin, H. (2005). “Geredeli Figani’nin Kastamonulu Aşıklar ve Kastamonulular ile İlişkileri”, II.Kastamonu Kültür Sempozyumu Bildirileri 2003, Ankara, s.
• Kabacalı, A. (1995). Kültürümüzden İnsan Adaları, İstanbul.
• Kafadar, C. (1993). “Tanzimat’tan Önce Selçuk ve Osmanlı Toplumunda Kadınlar”, Çağlar Boyu Anadolu’da Kadın, İstanbul.
• Kazancıgil, R. (1995). Edirne Şehir Tarihi Kronolojisi, Edirne.
• Kıbrıs, B. (2008). Düşlerin Kenti: İstanbul, İstanbul.
• Kobakizade İsmail Hakkı (2008). Bir Mübadilin Hatıraları, İstanbul.
• Koçu, R.E. (1959). “Ali Efendi (Arzuhalci)”, İstanbul Ansiklopedisi, cilt 2, s.646. (1959). “Arzuhalciler”, İstanbul Ansiklopedisi, cilt 2, s.1082-1086.
• Köroğlu, E.(2004). Türk Edebiyatı ve Birinci Dünya Savaşı 1914 - 1918: Propagandadan Milli Kimlik İnşasına, İstanbul.
• Kurnaz, Ş. (1991). Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını, Ankara.
• Lennep, H.J.van (1862). The Oriental Album, NY.
• Lewis, R. (1973). Osmanlı Türkiyesinde Gündelik Hayat, İstanbul.
• Lewis, G.L. (1960). “Ardhal”, The Encyclopedia of Islam-New Edition, vol.I, s.625.
• Llewellyn, B. (1985). The People & Places of Constantinople – Watercolours by Amadeo Count Preziosi.
• Marion-Crawford, F. (2007). 1890’larda İstanbul, İstanbul.
• Moltke, H. von (1999). Moltke’nin Türkiye Mektupları, İstanbul.
• Musahipzade Celal (1946). Eski İstanbul Yaşayışı, İstanbul.
• Müler-Wiener, W. (1998). İstanbul Limanı – Bizans’tan Osmanlı’ya, İstanbul.
• Özemre, A.Y. (2007). Hasretini Çektiğim Üsküdar, İstanbul.
• Özer, İ. (2005). Avrupa Yolunda Batılaşma ya da Batılılaşma-İstanbul’da Sosyal Değişimler, İstanbul 2005.
• Özgül, M.K. (1991) (Haz.). Ali Ekrem Bolayır’ın Hatıraları, Ankara.
• Öztuncay, B. (2003). Dersaadet’in Fotoğrafçıları.
• Özveren, E. (2000). Akdeniz’de Bir Doğu, Ankara.
• Pakalın, M.Z.(1983). “Arzuhalci”, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, cilt 1, s.90-91.
• Pınar, İ. (2001). Hacılar Seyyahlar Misyonerler ve İzmir (1608-1698), İzmir.
• Rifat, S. (2001). “Parisli Arzuhalci”, Kitap-lık, sayı 46, s.10.
• Sabit, E. (1940). “Dünkü ve Bugünkü Arzuhalciler”, Yarımay, sayı 115, s.5, 27.
• Sakaoğlu, N. (1993). “Arzuhalciler”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, cilt 1, s.335-337. (2003). Osmanlı’dan Günümüze Eğitim Tarihi, İstanbul.
• Şahin, G. (2007). İngiliz Seyahatnamelerinde Osmanlı Toplumu ve Türk İmajı, İstanbul.
• Şahenk, H. (1996). Bir Zamanlar İstanbul, İstanbul.
• Şimşir, B.N. (1992). Türk Yazı Devrimi, Ankara.
• Tanrınınkulu, A. (1974). Hüseyin Rahmi Gürpınar, İstanbul.
• Tromans, N. (2008). “Kahire ile İstanul’da Gündelik Yaşam ve Cinsiyet”, Doğu’nun Cazibesi, İstanbul. .
• Uğurcan, S. (1992). 150.yılında Tanzimat, İstanbul.
• Uluçay, M.Ç. (2001). Osmanlı Sultanlarının Aşk Mektupları, İstanbul.