NUSAYRİ İNANCININ PÎRİ MUHAMMED EL-GARÎB VE KİTÂB-I HAKÂYIK

Yıl 2016, Cilt: 17 Sayı: 31, 271 - 289, 31.07.2016

Sadettin Eğri

https://doi.org/10.21550/sosbilder.291171

Öz

Nusayrilik, batınî bir inanç fırkası olarak değerlendirilir. İslâm dininin farklı kollarından olduğu söylenen Nusayriler, gerek inanç ve gerekse tarihi gelişimleri açısından farklı şekillerde yorumlanmaktadır. Nusayrilik; inancı, ziyaretleri, itikadı, törenleri ve edebiyatıyla halk kültürünün önemli zenginliklerinden birini oluşturmaktadır. Alevi-Bektaşi inanç ve kültürü çerçevesinde ele alınan Nusayriler, pek çok bakımdan birbirinden ayrı özellikler göstermektedir. Genellikle Antakya, İskenderun, Adana, Mersin civarında yaşayan Anadolu Nusayrileri, semavî dinlerin farklı anlayışlarının görüldüğü bu yörede örnekleri ve mensupları fazla olmamakla beraber bir edebiyat meydana getirememişlerdir. Alevi-Bektaşi şairlerinden sayılan bazı ozanların Nusayri inancına mensup olduğu da tartışma konusudur. Türbesi Üçgüllük (el-Ekber) beldesinde bulunan Muhammed el-Garîb, Nusayriler tarafından çeşitli vesilelerle ziyaret edilen ve saygı duyulan erenlerdendir. Yaşadığı dönem ve hayatı hakkında kesin bilgilerin bulunmadığı bu büyük zatın “garip gelip, garip giden” ululardan olduğu sözlü olarak dile getirilmektedir. Mezarı daima ziyarete açık olan Muhammed el Garîb’in yazılı bir eserinin olduğu bilinmemekteydi. Fakat bir antika dükkânında bulunan ve ona ait olduğu tespit edilen Kitâb-ı Hakâyık adlı bir risale ile el-Garîb’in türbesine yapılan ziyaretler ile Garîb’in şiirleri bu inanca mensup olanlar ve halk bilimi edebiyatı açısından önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Nusayrilik, Üçgüllük, Muhammed el-Garîb, Kitâb-ı Hakâyık

The Spiritual Guide Of Nusayria Belief Muhammad Al-Gharib and Kitab-i Hakayik

Öz

Nusayriya is evaluated as an esoteric belief system. Different branches of the religion of Islam is said to be Nusayris, both in terms of historical development as well as the beliefs and interpreted in different ways. Belief, visits, conviction, and ceremonies, folk culture and literature is one of the major riches. Dealt with within the framework of Alevi - Bektashi belief and culture Nusayris, also shows different characteristics in many ways. Generally, Antakya, Iskenderun, Istanbul, Mersin, who lived around the Anatolian Nusayris, along with samples and members isn’t much, have not generated a literature in this region drawn attention to the different understandings of heavenly religions. Alevi-Bektashi poets counted as belonging to some bards Nusayriya faith is a matter of debate. Muhammad al-Gharib, had in the town his tomb Üçgüllük (al-Akbar), one of saints visited on several occasions and respected by Nusayris. The absence of accurate information about the current period and the life of this great self, “strange to come to a strange” that saints are expressed verbally. Tomb of Muhammad al-Ghraib, which is always open to the public as a work of writing was unknown. However, in an antique shop, he determined to belong to a treatise called The Kitab-i-Hakayık and the visits to the tomb of al-Ghraib and folklore is important for those who belong to this faith.

Anahtar Kelimeler

Nusayriya, Üçgüllük, Muhammad al-Gharib, Kitab-i-Hakayik

Kaynakça

• Baha Said Bey. Türkiye’de Alevî-Bektaşî, Ahî ve Nusayrî Zümreleri, (hazırlayan, İsmail Görkem). Ankara: 2000, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ergün, Sadettin Nüzhet. Bektaşi Şairleri. İstanbul: 1930, Maarif Vekâleti Yayınları.
• Koca, Turgut. Bektaşi-Alevi Şairleri ve Nefesleri, İstanbul: 1990, Maarif Kitaphanesi Yayınları.
• Muhammed el-Garîb. Kitâb-ı Hakâyık (Yazma Eser). Sadettin Eğri Özel Kitaplığı.
• Necdet, Ahmet. Tekke Şiiri. İstanbul:1997, İnkılâp Kitabevi.
• Öz, Mustafa. “Nusayriyye”. Tarihî ve Kültürel Boyutlarıyla Türkiye’de Alevîler Bektaşîler Nusayrîler. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1999, s.181-194.
• Özmen, İsmail. Alevi-Bektaşi Şiirleri Antolojisi. V cilt, Ankara: 1998, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Temizkan, Mehmet. “Alevi-Bektaşî Edebiyatında Nusayrîlik”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. Ankara: 2010, s.243-253.
• Üzüm, İlyas. “Nusayrîlik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: 2007, c.33, s.270-274.
• Vaktidolu, Atalay. Vîrânî Divanı ve Risalesi, İstanbul: 1998, Can Yayınları.