KÜRESELLEŞME, YERELLEŞME VE YÖNETİŞİM PERSPEKTİFİNDEN BÖLGESEL KALKINMA AJANSLARI

Yıl 2023, Cilt: 24 Sayı: 45, 691 - 716, 31.07.2023

Hakan Badem

https://doi.org/10.21550/sosbilder.1257281

Cited By: 1

Öz

Küreselleşme ile birlikte daha da belirginleşen bölgeler arası gelişmişlik farklılıkları sosyoekonomik, politik ve kültürel birçok olumsuz yansımayı da beraberinde getiren ülkelerin karşı karşıya kaldıkları en önemli sorunlardan biridir. Bu nedenle dünyadaki tüm ülkeleri tehdit eden bölgesel gelişmişlik eşitsizliklerinin azaltılması ülkelerin öncelikli hedeflerinden biri hâline gelmiştir. Bu durum, yerel dinamiklere odaklanan yeni bir yapılanmaya olan ihtiyacı ortaya çıkarmış ve bunun sonucunda kalkınma ajansları gündeme gelmiştir. Bölgesel kalkınma ajansları ilk olarak Amerika Birleşik Devletleri’nde ortaya çıkmış, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Avrupa’da yaygınlaşmış ve Türkiye’de Avrupa Birliği’ne katılım süreci ile birlikte ön plana çıkmıştır. Yönetişimin temeli, kamu-özel sektör-sivil toplum kuruluşlarının dayanışması ve işbirliğidir. Bu da yönetişimin çok aktörlü bir yönetime odaklandığını göstermektedir. Bu bağlamda bölgesel ölçekte uygulanacak politika ve uygulamaların başarısı, kalkınma ajansları ile yerel aktörler arasındaki iş birliği ve dayanışmaya bağlıdır. Dolayısıyla bu çalışma, bölgesel yönetişim anlayışının önemli aktörlerinden biri olan kalkınma ajanslarının oluşumunu, gelişimini ve etkinliğini küreselleşme ile birlikte önemi artan yerelleşme ve yönetişim perspektifinden açıklamayı hedeflemiştir.

Anahtar Kelimeler

küreselleşme, yerelleşme, yönetişim, bölge, kalkınma

Regional Development Agencies from The Globalization, Localization and Governance Perspective

Öz

The developmental differences between regions, which have become more evident with globalization, are one of the most important problems faced by countries who also bring many negative socio-economic, political and cultural reflections. In this context, reducing the regional development inequalities that threaten all the countries around the world has become one of the primary goals of the countries. This situation revealed the need for a new administrative structure and as a result, the establishment of regional development agencies has become a main topic. The regional development agencies first emerged in the United States, became widespread in Europe after the Second World War, and came to Turkey prominence during the process of membership to the European Union. The basis of governance is the unity and cooperation of the public-private sector-civil society organizations. And this shows that governance focuses on a multi-actor management. In this context, the success of the policies and practices to be implemented on a regional scale depends on the cooperation and unity between the development agencies and local actors. Therefore, this study aimed to explain the formation, development and activities of the development agencies, which are one of the most important actors of understanding regional governance, from the perspective of localization and governance whose importance has increased with globalization.

Anahtar Kelimeler

globalization, localization, governance, region, development

Kaynakça

• Akatay, A. & Harman, S. (2017). Sivil toplum kuruluşları: Yönetim, yönetişim ve gönüllülük. Ekin Yayınevi.
• Akdoğan, A. A. (2008). Türk kamu yönetimi ve Avrupa Birliği: Karşılaştırmalı eleştirel bir inceleme. Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü.
• Akkahve, D. (2004). Bölgesel gelişme planlarının yönetişim açısından değerlendirilmesi. K. Çamurcu (Koor.), H. Şentürk, K. Göymen (Yay. Dnş.), Avrupa Birliği ve Türkiye’de Bölgesel Yönetişim içinde (41-74. ss.), Pendik Belediyesi Kültür Yayınları.
• Akpınar, R., Taşcı, K., Özsan, M. E. (2011). Teoride ve uygulamada bölgesel kalkınma politikaları. Ekin Yayınevi.
• Ateş, H. (2004). Modernlik ile postmodernlik arasında kamu yönetimi. G. Erdumlu (Ed.), Modernlik ve Modernleşme Sürecinde Türkiye içinde (61-110. ss.), Babil Yayıncılık.
• Avrupa Birliği Başkanlığı. AB bölgesel ve sınır ötesi işbirliği programları, Yayına Giriş Tarihi: 09.10.2015. https://cbc.ab.gov.tr/sayfa/165/ab-bolgesel-ve-sinir-otesi-isbirligi-programlari
• Avrupa Birliği Başkanlığı. Avrupa Birliği Antlaşması ve Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkında Antlaşma, https://www.ab.gov.tr/files/pub/antlasmalar.pdf
• Avrupa Birliği Başkanlığı. Fasıl 22- Bölgesel Politika ve Yapısal Araçların Koordinasyonu, Güncelleme Tarihi: 05.12.2022. https://www.ab.gov.tr/fasil-22-bolgesel-politika-ve-yapisal-araclarin-koordinasyonu_87.html
• Badem, H. (2022). Türkiye’de bölgesel kalkınma ajansları. 1. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi Bildirileri içinde (73-74. ss.). Toplumsal Araştırmalar Merkezi.
• Bafoil, F. & Kaya, A. (2009). Karşılaştırmalı perspektiften bölgeselleşme süreçleri, endüstriyel yeniden yapılanma ve kentsel yenilenme: Türkiye, Fransa ve Polonya. A. Kaya, F. Bafoil (Der.), Bölgesel Kalkınma ve Avrupa Birliği: Karabük, Valenciennes ve Katowice Karşılaştırmalı Analizi içinde (1-13. ss.), Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Bakanlar Kurulu. Anayasada Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (KHK/703). Resmi Gazete (3. Mükerrer), 30473, 9 Temmuz 2018. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180709M3-1.pdf
• Bakanlar Kurulu. Bazı Düzey 2 Bölgelerinde Kalkınma Ajansları Kurulmasına Dair Karar (2006/10550), Resmi Gazete 26220, 06.07.2006. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/07/20060706-1.htm
• Bakanlar Kurulu. Bazı Düzey 2 Bölgelerinde Kalkınma Ajansları Kurulması Hakkında Karar (2008/14306), Resmi Gazete 27062, 22.11.2008. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2008/11/20081122-3.htm
• Bakanlar Kurulu. Bazı Düzey 2 Bölgelerinde Kalkınma Ajansları Kurulması Hakkında Karar (2009/15236), Resmi Gazete 27299, 25.07.2009. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2009/07/20090725-5.htm
• Bakanlar Kurulu. Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun (5449 S.K.), Resmi Gazete, 26074, 8 Şubat 2006. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/02/20060208-1.htm
• Bakanlar Kurulu. Kalkınma Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (KHK/641). Resmi Gazete, 27958, 08 Haziran 2011. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/06/20110608M1-9.pdf
• Balcı, G. & Erçakar, M. E. (2018). Bölgesel kalkınma ajanslarının rolü ve etkinliği: Dünya ve Türkiye örnekleri. M. Karagül, L. G. Kaya, O. Sungur (Ed.), Bölgesel Kalkınma ve Bölge Bilimi Üzerine Yazılar içinde (335-352. ss.), Nobel Akademik Yayınları.
• Başkaya, F. (2015). Azgelişmişliğin sürekliliği. Öteki Yayınevi.
• Bauman, Z. (2011). Bireyselleşmiş toplum. (Çev: Y. Alogan), Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2013). Postmodernizm ve hoşnutsuzlukları. (Çev: İ. Türkmen), Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2014). Siyaset arayışı. (Çev: T. Birkan), Metis Yayınları.
• Bildirici, S. S. (2010). Küreselleşme, yeni dünya düzeni ve yerelleşme ilişkisi. M. Talas, B. Kara (Ed.), Dünden Bugüne Küreselleşme Yerelleşme ve Türkiye içinde (39-45. ss.), Gazi Kitabevi.
• Can, H. (2017). Avrupa birliği hukuku ders kitabı. Adalet Yayınevi.
• Cıngı, M. C. (2007). Sosyo-politik bir analizle Avrupa Birliği’nin demokratik eksiklikleri. (Çev: H. İnaç), Alfa Akademi Basım Yayım Dağıtım.
• Corbino, A. & Pennella, G. (2005). Avrupa bağlamında yönetişim: İtalya örneğiyle karşılaştırma ve ilintilendirme. Yerel Kalkınma İçin Ortaklıklar içinde (9-27. ss.), İstanbul Politikalar Merkezi.
• Çiner, C. U. (2016). Çok düzeyli yönetişim: yaklaşım ve şart üzerine notlar. Yerelleşme/Merkezileşme Tartışmaları 9. Kamu Yönetimi Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde (151-161. ss.), Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü.
• Çukurçayır, M. A. (2013). Bölge kalkınması ve bölgesel yönetişim. M. A. Çukurçayır, H. T. Eroğlu (Ed.), Yönetişim içinde (295-318. ss.), Çizgi Kitabevi.
• Çukurova Kalkınma Ajansı (2008). 2008 yılı faaliyet raporu. https://www.cka.org.tr/uploads/corporate_reports_v/5dc42b23bc823-2008-yili-faaliyet-raporu.pdf
• Dinler, Z. (2020). Bölgesel iktisat: Genel olarak ve Türkiye’de bölgelerarası gelişmişlik farklarının ortaya çıkışı ve azaltılmasına yönelik politikalar. Ekin Kitabevi.
• Doğan, İ. (2016). Kurumsal iktisat ekseninde bölgesel kalkınma. Z. Mızırak, B. Mercan (Ed.), Bölgesel Kalkınmada Yeni Trendler içinde (273-290. ss.), Çizgi Kitabevi.
• Duran, G. & Töre, T. (2018). Bölgesel kalkınmada kümelenme yaklaşımının rolü; Bir sektör örneği. M. Karagül, L. G. Kaya, O. Sungur (Ed.), Bölgesel Kalkınma ve Bölge Bilimi Üzerine Yazılar içinde (57-70. ss.), Nobel Akademik Yayıncılık.
• Efe, M. & Akgül, B. (2011). Türkiye’de bölgelemenin temel veri alanları ve bölgesel kalkınma model çalışmaları. Ekin Yayınevi.
• Ekici, S. (2013). Küreselleşme ve siyasal partiler. G. Tuncel (Ed.), Küreselleşme Uluslararası Sistem ve Siyasi Partiler içinde (85-120. ss.), Bilsam Yayınları.
• Elmas, G. (2001). Küreselleşme sürecinde bölgesel dengesizlikler: AB ve Türkiye. Nobel Yayın Dağıtım.
• Erçin, E. (2004). Avrupa Birliği’nin bölgesel politikası. İktisadi Kalkınma Vakfı.
• Ergun, T. (2015). Kamu yönetimi: Kuram/siyasa/uygulama. Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları.
• Eroğlu, H. T. (2013). Kamu yönetiminde hiyerarşi, ağ, piyasa ve aktörler düzleminde yönetişim. M. A. Çukurçayır, H. T. Eroğlu (Ed.), Yönetişim içinde (141-168. ss.), Çizgi Kitabevi.
• Eroğlu, H. T. & Sağır, H. (2016). Merkezileşme-yerelleşme tartışmaları bağlamında kalkınma ajanslarının rolü. Yerelleşme/Merkezileşme Tartışmaları 9. Kamu Yönetimi Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde (176-184. ss.), Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü.
• Eryılmaz, B. (2013). Bürokrasi ve siyaset: Bürokratik devletten etkin yönetime. Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• European Association of Development Agencies (EURADA). https://www.eurada.org/
• Giddens, A. (2014). Modernliğin sonuçları. (Çev: E. Kuşdil), Ayrıntı Yayınları.
• Göküş, M. (2011). Kamu hizmeti. Çizgi Kitabevi.
• Gündoğan, E. (2013). Yönetişim: Kavram, kuram ve boyutlar. M. A. Çukurçayır, H. T. Eroğlu (Ed.), Yönetişim içinde (15-57. ss.), Çizgi Kitabevi.
• Gürbüz, R. (2021). Türkiye’nin idari yapısı ve kamu görevlileri. Seçkin Yayıncılık.
• Heywood, A. (2015a). Siyaset. (Çev: B. B. Özipek, B. Şahin, M. Yıldız, Z. Kopuzlu, B. Seçilmişoğlu, A. Yayla), Adres Yayınları.
• Heywood, A. (2015b). Siyasetin temel kavramları. (Çev: H. Özler), Adres Yayınları.
• Heywood, A. (2015c). Siyasî ideolojiler. (Çev: A. K. Bayram, B. Kalkan, H. İnanç, Ö. Tüfekçi, Ş. Akın), Adres Yayınları.
• İneci, S. G. (2006). Aday ülkelerin bölgesel sorunları ve Avrupa Birliği’nin yapısal fonları: Bulgaristan, Romanya ve Türkiye. İ. Kalaycı (Ed.), Türkiye-Avrupa Birliği İlişkileri Üzerine Ekonomi-Politik Tezler içinde (435-471. ss.), Beta Basım Yayım Dağıtım.
• İzmir Kalkınma Ajansı (2008). Avrupa’da kalkınma ajansları. Tükelmat A.Ş.
• Kalkınma Bakanlığı (2018). Avrupa birliğinde kalkınma ajansları. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/10/Avrupa-Birlig%CC%86inde-Kalk%C4%B1nma-Ajanslari.pdf
• Kapucu, N. & Gündoğan, E. (2013). Yönetişim, ekonomik kalkınma ve demokrasi. M. A. Çukurçayır, H. T. Eroğlu (Ed.), Yönetişim içinde (265-294. ss.), Çizgi Kitabevi.
• Karacadağ Kalkınma Ajansı. Ajansımız, EURADA icra komitesine seçildi, Yayına Giriş Tarihi: 15.12.2020. https://www.karacadag.gov.tr/haber/1987/ajansimiz-eurada-icra-komitesine-secildi/
• Karakılçık, Y. (2021). Yeni bölgeselleşme politikaları ve Türkiye’de bölge kalkınma yönetimi. Seçkin Yayıncılık.
• Karasoy, H. A. (2013). Çok düzlemli yönetişim. M. A. Çukurçayır, H. T. Eroğlu (Ed.), Yönetişim içinde (319-334. ss.), Çizgi Kitabevi.
• Kayasü, S. & Yaşar, S. S. (2003). Bölgesel kalkınma ajansları. S. Kayasü, M. Pınarcıoğlu, S. S. Yaşar, S. Dere (Haz.), Yerel/Bölgesel Ekonomik Kalkınma ve Rekabet Gücünün Artırılması: Bölgesel Kalkınma Ajansları içinde (7-22. ss.), İstanbul Ticaret Borsası (İTO).
• Kayasü, S., Pınarcıoğlu, M., Yaşar, S. S., Dere, S. (2003). Yerel/bölgesel ekonomik kalkınma ve rekabet gücünün artırılması: Bölgesel kalkınma ajansları. İstanbul Ticaret Borsası (İTO).
• Kaygısız, Ü. (2018). Avrupa Birliği bölgesel politikaları bağlamında bölgesel göçe bakış. M. Karagül, L. G. Kaya, O. Sungur (Ed.), Bölgesel Kalkınma ve Bölge Bilimi Üzerine Yazılar içinde (259-271. ss.), Nobel Akademik Yayıncılık.
• Keleş, R. (1994). Yerinden yönetim ve siyaset. Cem Yayınevi.
• Keleş, R. (2013). Yönetişim kavramına eleştirel bir yaklaşım. M. A. Çukurçayır, H. T. Eroğlu (Ed.), Yönetişim içinde (57-71. ss.), Çizgi Kitabevi.
• Koçak, S. Y. (2010). Avrupa Birliği ve yönetişim. M. A. Çukurçayır, H. T. Eroğlu, H. E. Uğuz (Ed.), Yönetişim içinde (465-493. ss.), Çizgi Kitabevi.
• Kösecik, M. (2006). Yerel ve bölgesel yönetimler açısından Avrupa Birliği bütünleşme süreci ve anayasası. H. Özgür, B. Parlak (Ed.), Avrupa Perspektifinde Yerel Yönetimler içinde (1-42. ss.), Alfa Akademi.
• Mengi A. & Algan, N. (2003). Küreselleşme ve yerelleşme çağında bölgesel sürdürülebilir gelişme (AB ve Türkiye örneği). Siyasal Kitabevi.
• Mercan, B. (2016). Bölgesel ekonomi teori/yaklaşımların gelişimi ve paradigma değişimi. Z. Mızırak, B. Mercan (Ed.), Bölgesel Kalkınmada Yeni Trendler içinde (9-26. ss.), Çizgi Kitabevi.
• Mızırak, Z. & Aydemir, E. N. (2016). Ekonomide mekânsal algı değişimi ve kümelenme yaklaşımı. Z. Mızırak, B. Mercan (Ed.), Bölgesel Kalkınmada Yeni Trendler içinde (85-115. ss), Çizgi Kitabevi.
• Numanoğlu, N. (2004). Avrupa Birliği’nin bölgesel yönetişime ilişkin Türkiye’den beklentileri ve ulusal program. K. Çamurcu (Koor.), H. Şentürk, K. Göymen (Yay. Dnş.), Avrupa Birliği ve Türkiye’de Bölgesel Yönetişim içinde (75-89. ss.), Pendik Belediyesi Kültür Yayınları.
• Özer, M. A. (2006). Avrupa Birliği yolunda Türk kamu yönetimi. Platin Yayınları.
• Parlak, B. (2002). Avrupa Birliği perspektifinden merkezi yönetim. B. Parlak, H. Özgür (Ed.), Avrupa Birliği ile Bütünleşme Sürecinde Türkiye’de Yerel Yönetimler içinde (39-72. ss.), Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• Reçber, K. (2021). Avrupa Birliği hukuku ve temel metinleri. Dora Basım-Yayın.
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (2017). Kalkınma ajansları 2017 yılı genel faaliyet raporu. Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü. https://www.sanayi.gov.tr/plan-program-raporlar-ve-yayinlar/faaliyet-raporlari/mu0403011615
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (2018). Kalkınma ajansları 2018 yılı genel faaliyet raporu. Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü. https://www.sanayi.gov.tr/plan-program-raporlar-ve-yayinlar/faaliyet-raporlari/mu0203011615
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (2022). İlçelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması SEGE-2022. Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü. https://www.sanayi.gov.tr/assets/pdf/birimler/2022-ilce-sege.pdf
• Sanlı, L. (2005). Avrupa Birliği ve demokrasi açığı. Alan Yayıncılık.
• Sarıbay, A. Y. (2008). Global bir bakışla politik sosyoloji. Everest Yayınları.
• Sarıbay, A. Y. (2013). Demokrasinin sosyolojisi. Sentez Yayıncılık.
• Sarıbay, A. Y. (2014). Global bir bakışla politik sosyoloji. Sentez Yayıncılık.
• Sayıştay Başkanlığı (2019). 2018 yılı kalkınma ajansları genel denetim raporu. https://sayistay.gov.tr/reports/download/3733-2018-yili-kalkinma-ajanslari-genel-denet
• Sennett, R. (2011). Yeni kapitalizmin kültürü. (Çev: A. Onacak), Ayrıntı Yayınları.
• Stilwell, F. J. B. (1980). Bölgesel iktisat politikası. (Çev: S. Güran), Akbank Kültür Yayınları.
• Şimşek, A., Cinoğlu, D. Ş., Deniz, T. (2018). Kalkınma ajanslarından ayrılan personelin hareketliliği hakkında bir inceleme. M. Karagül, L. G. Kaya, O. Sungur (Ed.), Bölgesel Kalkınma ve Bölge Bilimi Üzerine Yazılar içinde (237-258. ss.), Nobel Akademik Yayıncılık.
• Taban, S. & Kar, M. (2016). Kalkınma ekonomisi. Ekin Yayınevi.
• Toprak, Z. (2014). Yerel yönetimler. Siyasal Kitabevi.
• Tülüce, N. S. (2016). Yeni ekonomik coğrafya: Krugman ve sonrası. Z. Mızırak, B. Mercan (Ed.), Bölgesel Kalkınmada Yeni Trendler içinde (51-84. ss.), Çizgi Kitabevi.
• Uçkan, Ö. (2013). Politika yapım süreci ve yönetişim: Türkiye’de bilgi toplumu ve bilgi ekonomisi politikalarının üretiminde yönetişim fobisi. M. A. Çukurçayır, H. T. Eroğlu (Ed.), Yönetişim içinde (103-139. ss.), Çizgi Kitabevi.
• Uzun, T. & Kurt, H. (2002). Avrupa Birliği’ne giriş sürecinde Türkiye’de yerel yönetimler ve sorunları. B. Parlak, H. Özgür (Ed.), Türkiye’de Yerel Yönetimler içinde (73-98. ss.), Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• Zeren, H. E., Sevinç, E. B., Gül, S. (2016). Küreselleşme bağlamında bölgesel örgütlerin yerel özerkliğe etkisi. Yerelleşme/Merkezileşme Tartışmaları 9. Kamu Yönetimi Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde (176-184. ss.), Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü.
• 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi. Resmi Gazete, 30474, 10 Temmuz 2018. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/19.5.1.pdf
• 4 sayılı Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi. Resmi Gazete, 30479, 15 Temmuz 2018. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/19.5.4.pdf