Bursa As The Place of Literature, Love and Memory in Kemal Selçuk’s Novel Named Cemiyet Kaçkını

Yıl 2025, Cilt: 26 Sayı: 48, 277 - 301, 31.01.2025

Canan Sevinç

https://doi.org/10.21550/sosbilder.1524220

Öz

Born in Bursa’s Mustafakemalpaşa in 1971, author Kemal Selçuk delves into literature, writing, and matters of love in his novel Cemiyet Kaçkını (2016), with the ever-present silhouette of Bursa accompanying the reader in the background. The city becomes a stage for the turmoil of the storyteller Oğuz Bayrak, who navigates a love triangle he has constructed for himself (Kerim, Makbule, Oğuz), spanning from the 1980s to the 2000s. The competition and literary passion between Oğuz and Kerim are witnessed by antiquarian bookstores, magazine publications, signing events, and similar activities, which highlight the literary vein of the city. Meanwhile, Makbule, the woman both are enamored with, embodies the memory of the city with her profound attachment to Bursa and her amateur love for literature. Consequently, Cemiyet Kaçkını is not merely a novel about Oğuz’s unrequited love for Makbule but also a modern urban narrative that sheds light on Bursa’s past and ongoing transformation as a memory space. This study will focus on the story of the ancient city of Bursa, chosen by Kemal Selçuk as the setting for his novel Cemiyet Kaçkını, which tells the adventures of two literature-loving aspiring writers in love with the same woman, extending to literature, love, and the city’s memory.

Anahtar Kelimeler

Bursa, Kemal Selçuk, Cemiyet Kaçkını, place, memory

KEMAL SELÇUK’UN CEMİYET KAÇKINI ADLI ROMANINDA EDEBİYATIN, AŞKIN VE BELLEĞİN MEKÂNI OLARAK BURSA

Öz

Bursa Mustafakemalpaşa doğumlu yazar Kemal Selçuk (1971), Cemiyet Kaçkını (2016) adlı romanında; edebiyat, yazı, aşk meselelerine eğilirken arka planda daimî bir Bursa silüeti okura eşlik eder. Kendisine kurduğu aşk üçgeni (Kerim, Makbule, Oğuz) içinde devinen öykücü Oğuz Bayrak’ın bunalımlarına sahne olan Bursa, 1980’lerden 2000’lere uzanan bir değişimin de öznesi konumundadır. Romanda, Oğuz ile Kerim arasındaki rekabet ve edebiyat tutkusunun şahidi; sahaflar, dergi çıkarma, imza günleri vb. etkinlikler, şehrin edebî damarını işaret ederken ikilinin gönül verdiği Makbule ise amatör edebiyat sevgisi kadar Bursa’ya derinden bağlılığıyla da âdeta şehrin belleği rolündedir. Cemiyet Kaçkını, salt Oğuz’un Makbule’ye olan imkânsız aşkını anlatan bir roman değil, aynı zamanda, bellek mekânı olarak Bursa’nın mazisine ve hâldeki değişimine de ışık tutan modern bir kent anlatısıdır. Bu çalışmada; Kemal Selçuk’un, aynı kadına âşık iki edebiyatsever yazar adayının serüvenlerini anlattığı Cemiyet Kaçkını adlı romanına mekân olarak seçtiği kadim kent Bursa’nın; edebiyata, aşka ve şehrin belleğine uzanan hikâyesi üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Bursa, Kemal Selçuk, Cemiyet Kaçkını, mekân, bellek

Etik Beyan

Makale araştırma ve yayın etiğine uygun olarak hazırlanmıştır. Yapılan bu çalışma etik kurul izni gerektirmemektedir.

Kaynakça

• Abak, E. (2023). Osmanlı tarihinin dibacesinde bir 19. yüzyıl soluğu: Hünkâr Köşkü. Bursa Günlüğü, (21), 92-94.
• Ak, E. (2016). Kemal Selçuk’tan “Cemiyet Kaçkını”, ‘büyük eser’ peşinde. Cumhuriyet Kitap. 7 Temmuz 2016, (1377), 6.
• Aladağ, Ç. (2004). Cumhuriyet döneminde Bursa’da kent kültürünün geliştirilmesine yönelik faaliyetler (1935-1950). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Alpasar, A. (2024). Nazlı Eray’ın hikâye ve romanlarında Ankara’nın kentsel bellek mekânları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Altıntaş, S. (2020). Bursa’nın Nâzım planı. Bursa Günlüğü, (9), 32-35.
• Aman, F. (2019). Bursa Osmanlı’nın şehir prototipi. Bursa Günlüğü, (5), 12-17.
• Armağan, M. (1998). Bursa şehrengizi. İz Yayıncılık.
• Assmann, J. (2015). Kültürel bellek-eski yüksek kültürlerde yazı, hatırlama ve politik kimlik. (Çev: A. Tekin), Ayrıntı Yayınları.
• Atlı, D. (2016, Temmuz 17). Kemal Selçuk: “Aşkta ideal olan kurguladığımız insandır”. https://egoistokur.com/kemal-selcuk-askta-ideal-olan-kurguladigimiz-insandir.
• Ayvazoğlu, B. (2019). Edebiyatın Bursa’yı keşfi. Bursa Günlüğü, (7), 4-13.
• Barış, T. (2024). Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Beş Şehir” ve “Bursa’da Zaman” adlı eserlerinde tarihi devamlılık bağlamında Bursa. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26(1), 281-296.
• Bilgi, S. G. (2006). Erken Cumhuriyet döneminde Bursa’da gündelik yaşam (1923-1950). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bircan, N. Ö. & Adıman, T. (2020). Merinos İlkokulu. Bursa Kültür A.Ş.
• Çanaklı, L. A. (2015). Türk edebiyatı ve Bursa. Şehir & Toplum, (2), 13-34.
• Çalıkuşu, E. (2021). Geçmişten günümüze Bursa Hanlar Bölgesi. Bursa Günlüğü, (14), 30-35.
• Çalıkuşu, N. (2019). Bursa’da edebiyat mekânları: Mahfel. Bursa Günlüğü, (7), 18-21.
• Çalıkuşu, N. (2020). Edebiyat mekânı olarak Yeşil kahveleri. Bursa Günlüğü, (10), 80-85.
• Çalıkuşu, N. (2021). Edebiyat, kültür ve sanat mekânı olarak Hanlar Bölgesi. Bursa Günlüğü, (14), 22-25.
• Çiftçi, C. (2021). Geçmişten günümüze Bursa tarihi. M. Eriş (Ed.), 81 İlde Kültür ve Şehir: Bursa içinde (110-135. ss.), Bursa Valiliği.
• Dalar, T. (2018). Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Bursa’da Zaman şiirinde zaman ve mekân algısı. Akademik İncelemeler Dergisi, 13(2), 183-200.
• Dalkılınç, D. (2022). Caddede buluşalım. Varlık, (1375), 4-7.
• Dara, R. (2011). Kalbimizin tarihi Bursa. Heyamola Yayınları.
• Depeli, G. (2011). Kültürel bellek: hatırlayış ve unutuş. Nesin Matematik Köyü Hafıza Çalıştayı, 27-30 Ekim 2011. İzmir. [Yayımlanmamış sunum] https://hafizacalistayi2011.files. wordpress.com/2011/11/kulturelbellek-gulsumdepeli.pdf
• Doğancı, K. (2005). Antik Prusa kenti. 1. Bursa Turizm Sempozyumu Bildiri Kitabı içinde (35-40. ss.), Bursa Osmangazi Belediyesi.
• Eroğlu Koşan, Z. & Sınar Uğurlu, A. (2023). Yazarların gözüyle Bursa’ya seyahat (1889-1925). Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 12(2), 623-645.
• Göközkut, B. (2023). Bursa’da yer duygusu inşasında hafıza mekânı olarak kentsel kültürel miras alanları. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gökşen, E. (2023). Türkiye’de edebiyat matineleri-bir hafıza mekânı incelemesi. h2o Kitap.
• Göltekin, S. (2019). Dünyanın kâdîm şehirleri ve Bursa. Bursa Günlüğü, (5), 4-11.
• Güneş, M. (2018). Şehre yansıyan medeniyet edebiyata yansıyan şehir. Hece Yayınları.
• Güngör, Ö. (2023). Bursa’nın tanıkları: Bursa şehrengizleri. Bursa Günlüğü, (20), 42-47.
• Gürgen, İ. (2022). Bursa’nın eski çağları: Prusa’dan Bursa’ya. B. K. Yeşilbursa (Ed.), Bursa’da Zaman, Mekân ve İnsan Bursa’nın Yunan İşgalinden Kurtuluşunun 100. Yılı içinde (117-129. ss.), Sentez Yayıncılık.
• Halbwachs, M. (2016). Hafızanın toplumsal çerçeveleri. (Çev: B. Uçar), Heretik Yayıncılık.
• Halbwachs, M. (2017). Kolektif hafıza. (Çev: B. Barış), Heretik Yayıncılık.
• İkican, B. (2018). Prusa’dan Bursa’ya. Eskiçağ Araştırmaları Dergisi, (3), 6-9.
• Kaplanoğlu, R. (2022). Bursa’nın buluşma mekânları. Varlık, (1375), 18-24.
• Karaca, N. (2019). 19. yüzyılda Bursa’ya yol düşüren bir kadın seyyah, yazar ve ressam: Mary Adelaide Walker (1820-1905). Bursa Günlüğü, (8), 84-91.
• Karaca, N. (2020). Julia Pardoe’nun bakış açısıyla 18. yüzyıl Bursa’sından kesitler. Bursa Günlüğü, (10), 40-51.
• Karaca, N. (2022). İki İngiliz kadın gezgin: Julia Pardoe (1806-1862) ve Mary Adelaide Walker (1820-1905) perspektifinden Bursa izlenimleri. A. Sınar Uğurlu, S. Kırlı (Ed.), Bursa Atlası içinde (259-293. ss.), Türk Ocakları Derneği Bursa Şubesi.
• Kocabaş, O. (2020). Hâfıza mekânı olarak roman: Yeşil Gece romanında tahakküm, değişim ve bellek. İNİF E- Dergi, 5(2), 60-72.
• Nora, P. (2006). Hafıza mekânları. (Çev: M. E. Özcan), Dost Kitabevi.
• Özen, U. O. (2018a). Bursa’da ilk tiyatronun sıradışı hikâyesi. Bursa Günlüğü, (2), 30-37.
• Özen, U. O. (2018b). Tuz Pazarı’ndaki kitapçılar. Bursa Günlüğü, (4), 54-59.
• Özen, U. O. (2019). Sönmez İş Sarayı’nın üçüncü zemin katındaki kitapçılar. Bursa Günlüğü, (7), 80-85.
• Özen, U. O. (2022). Sahife, kalem, sahaf, yangın. Varlık, (1375), 33-34.
• Özkılınç, G. (2020, Ocak 1). Nâzım’ın Bursa yılları. Bursa Tahtakale Buluşmaları, https://youtu.be/BDtBbwh5m7A?si=EIQx5bXqDFoerLY3
• Özkök, S. (2021). Yazı ve yaşam arasında: Cemiyet kaçkını. kitap-lık, (213), 157-160.
• Özlü, O. (2016, Haziran 19). Dünya edebiyatındaki bütün karakterler dost ve akrabadır. http://kitapeki.com/dunya-edebiyatindaki-butun-karakterler-dost-ve-akrabadir/
• Öztürk, Y. (2019). Bursa basın hayatında Hüdâvendigâr gazetesi. Universal Journal of History and Culture, 1(2), 63-78.
• Pala, Ş. B. (2022). Bir halka, bir halka daha. Varlık (1375), 26-32.
• Peker, E. H. (2018). Bursa Valisi Ahmet Vefik Paşa. Bursa Günlüğü, (2), 26-29.
• Sağlık, Ş. (2022). “Şehirde yaşamak mı, şehri yaşamak mı?” yahut bütün soruların cevabı olarak şehir. Mahalle Mektebi, (65), 53-55.
• Sarıbaş, G. (2019). Türk kültür ve mimarlık tarihimiz açısından Hisar semti ve Osmangazi (Manastır) mahallesi. Bursa Günlüğü, (6), 4-9.
• Selçuk, K. (2016). Cemiyet kaçkını. İletişim Yayınları.
• Selçuk, K. (2022, Kasım 11). “Cemiyet kaçkını”. Bursa Tahtakale Buluşmaları, https://youtu.be/Wzn_FDYBZxA?si=vcicpG5Sgs4Uz2ZO
• Sınar, A. (1999). Ahmet Hamdi Tanpınar ve Bursa. Türk Dili, (566), 115-125.
• Sınar, A. (2001). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e edebiyatımızda Bursa. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, (4), 184-203.
• Sınar, A. (2006). Bursa’nın ilk edebiyat ve sanat dergisi: Nilüfer. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (10), 337-361.
• Sınar, A. (2007). Bir şehrin edebiyata yansıyan acı hikâyesi: Milli Mücadelede Bursa. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (13), 337-361.
• Sınar Uğurlu, A. (2022). Yeni Türk edebiyatında Uludağ. A. Sınar Uğurlu, S. Kırlı (Ed.), Bursa Atlası içinde (295-331. ss.), Türk Ocakları Derneği Bursa Şubesi.
• Songur, F. (2022). Yabancı seyyahların gözüyle Bursa. B. K. Yeşilbursa (Ed.), Bursa’da Zaman, Mekân ve İnsan Bursa’nın Yunan İşgalinden Kurtuluşunun 100. Yılı içinde (413-460. ss.), Sentez Yayıncılık.
• Tanpınar, A. H. (2003). Beş şehir. Dergâh Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2013). Yaşadığım gibi. Dergâh Yayınları.
• Türkmenoğlu, S. (2023). Modern Türk edebiyatında Bursa. Grafiker Yayınları.
• Uçak, S. (2019). Şehrengizden monografiye: Lâmi’î Çelebi ve Tanpınar’a göre Bursa. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8(1), 319-333.
• Ulutürk Sakarya, Y. (2022). Tanpınar’ın Bursa’sı. 2022 Yılı Türk Dünyası Kültür Başkenti Tarih ve Şehir Sempozyumu içinde (380-390. ss.), Bursa Kültür A.Ş.
• Yavaş, D. (2023). Hüdavendigâr Vilayeti Valisi Ahmet Vefik Paşa. Bursa Günlüğü, (21), 18-21.
• Yetişen, Y. K. (2019). Köprülerimiz. Bursa Günlüğü, (5), 56-61.
• Yılmaz, E. B. (2019). Edebiyat şehir hafıza Türk romanında hafıza mekânı olarak şehir (1940-1960). Kesit Yayınları.
• Yücel, Ö. F. (2021). Edebî metinlerde bellek ve mekân: Fatih Harbiye ve Dokuzuncu Hariciye Koğuşu romanları üzerine bir inceleme. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication - TOJDAC, 11(1), 195-212.