CHILDHOOD AND HISTORICAL DEVELOPMENT OF CHILD SERVICES

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 1, 1 - 34, 28.03.2023

Ali Osman Özpolat , Ferhat Toper

https://doi.org/10.37991/sosdus.1232048

Öz

As a result of the emergence of the idea of human rights, developments in science and technology, the formation of popular movements, and social changes, the concept of childhood and the meanings attributed to childhood have changed over time, developed, and survived until today. In our study, the policies and practices in the field of child protection experienced in Turkish and World History before the Republic of Turkey are included. As a result of this study, it has been observed that while Turkish customs and traditions were effective in the decisions to be taken regarding the child's place in the family and children in the pre-Islamic period in Turkish history, Islamic provisions began to be effective in the post-Islamic period. However, it has been seen that professional institutions and organizations did not appear in Turkish History until the last period of the Ottoman Empire and that services for children were carried out through voluntary activities and foundations. However, from the last period of the Ottoman Empire to the establishment of the Republic of Turkey, the increase in wars and their prolongation, migration from the lost lands, increase in financial problems, the need for care of the children of the soldiers who were martyred in the war, and the increase in disadvantaged people and social problems caused the professionalization of services for children and the support of the state. paved the way for it.

Anahtar Kelimeler

Child, Childhood, Social Work, Pre-Republic Era

ÇOCUKLUK VE ÇOCUĞA YÖNELİK SOSYAL HİZMETLERİN TARİHSEL GELİŞİMİ

Öz

İnsan hakları düşüncesinin oluşmaya başlaması, bilim ve teknoloji alanında yaşanan gelişmeler, halk hareketlerinin oluşması, toplumsal değişimler sonucunda çocukluk kavramı ve çocukluğa yüklenen anlamlar zamanla değişmiş, gelişmiş ve günümüze kadar gelmiştir. Çalışmamızda Türkiye Cumhuriyeti öncesinde Türk ve Dünya Tarihi içerisinde yaşanan çocuk koruma alanındaki politika ve uygulamalara yer verilmiştir. Yapılan bu çalışma neticesinde Türk tarihinde İslam öncesi dönemde çocuğun aile içindeki yeri ve çocuklarla ilgili alınacak kararlarda Türk örf ve adetleri etkiliyken, İslamiyet sonrası dönemde İslam hükümlerinin etkili olmaya başladığı görülmüştür. Ancak profesyonel kurum ve kuruluşların Türk Tarihi içerisinde Osmanlının son dönemlerine kadar ortaya çıkmamış olduğu, çocuğa yönelik hizmetlerin gönüllü faaliyetler ve Vakıflar üzerinden yürütüldüğü görülmüştür. Ancak Osmanlının son dönemlerinden Türkiye Cumhuriyeti kurulana kadarki süreçte savaşların artması ve sürelerinin uzaması, kaybedilen topraklardan gerçekleşen göçler, maddi problemlerin artması, savaşta şehit olan askerlerin çocuklarının bakıma muhtaç kalması ile dezavantajlı insanların ve sosyal sorunların artış içerisinde olması gibi hususlar çocuklara yönelik hizmetlerin profesyonelleşmesinin ve devlet eliyle yapılmasının yolunu açmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çocuk, Çocukluk, Sosyal Hizmet, Cumhuriyet Öncesi Dönem

Kaynakça

• Akbaş, E., & Topçuoğlu, R. A. (2009). Modern çocukluk paradigmasının oluşumu-eleştirel bir değerlendirme. Toplum ve Sosyal Hizmet, 20(1), 95-104.
• Ahioğlu-Lindberg, E.N. (2012). Çocuk Yetiştirme Açısından Türkiyeâ de Çocukluğun Tarihi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(31), 41-52.
• Aries, P. (1962). Centuries of Childhood: A Social History of Family Life, New York: Vintage Books, 33-49 & 116-122.
• Bay, A. (2014). Osmanlı toplumunda evlatlıklar ve hukuki durumları. Electronic Turkish Studies, 9(4), 149-163.
• Bekir, O., (1992). Tarih boyunca oyunlar ve oyuncaklar. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 25(2), 365-386.
• Birleşmiş Milletler, (1989). Çocuk Hakları Sözleşmesi. New York, ABD.
• Cunningham, H. (2014). Children and childhood in western society since 1500. Routledge.
• Çanlı, M. (2002). Eytam idaresi ve Sandıkları (1851-1926). Türkler Ansiklopedisi, 57-69. Erişim tarihi: 16.10.2020, https://www.tarihtarih.com/?Syf=26&Syz=351407.
• Çelik, T. (2014). Türkiye’de Çocuk Olmanın Tarihi: Doğan Kardeş Dergisi. (içinde) Hasan Ersel. Kazım Taşkent, Yapı Kredi ve Kültür Sanat. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. 193-232.
• Demir, A. (2012). Tarihten Günümüze Çocuk Hakları. İnternatıonal Journal Of Early Childhood Education Research, 1(3), 37-47.
• Dimez, S. (2015). Türkiye Selçuklu Devleti’nde Sosyo Kültürel Hayat ve Tokat’a Etkisi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(4), 797-827.
• Dirican, R. (2018). Tarihi süreçte çocukluk ve çocuk hakları. Çocuk ve Gelişim Dergisi, 2(2), 51-62.
• Elaldı, H. (2011). Çocukluk kavramı ve tarihsel gelişimi. Erişim tarihi; 24.09.2020 http://www.tavsiyeediyorum.com/makale_6719.htm.
• Erdiller-Yatmaz, Z. B., Erdemir, E., & Erbil, F. (2018). Çocuk ve çocukluk: Okulöncesi öğretmen adayları anlatıyor. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 6(3), 284-312.
• Ergin, M. (1971). Dede Korkut Kitabi. Millî Eğitim Basımevi.
• Erkut, Z., Balcı, S., & Yıldız, S. (2017). Tarihsel süreç içinde çocuk. Çocuk ve Medeniyet, 2(3), 17-28.
• Eryüksel, A. (1998). Osmanlı Devletinde dul ve yetimler. Şarkiyat Mecmuası, (8), 331-344.
• Güçlü, S. (2016). Çocukluk ve çocukluğun sosyolojisi bağlamında çocuk hakları. Sosyoloji Dergisi, (1ozel), 1-22.
• Güdek, M. (2012). Modernleşme döneminde Osmanlı’da çocuk eğitimi ve literatürü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi.
• Güngör, S. (2009). Osmanlı’dan Türkiye Cumhuriyeti’ne bir hayır örgütü: İstanbul Darülaceze Müessesesi. Türk İdare Dergisi, 157.
• Güven, İ. (1992). Büyük Selçuklu Devletinde eğitim ve öğretime genel bir bakış. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 25(2), 833-848.
• Horrell, S., & Humphries, J. (1995). " The exploitation of little children": Child labor and the family economy in the industrial revolution. Explorations in Economic History, 32(4), 485-516.
• Humphries, J. (2013). Childhood and child labor in the British industrial revolution 1. The Economic History Review, 66(2), 395-418.
• Işıl, A. (2015). Osmanlı Devleti’nde Gençlerle İlgili Kurulmuş Vakıflar. Din ve Hayat, 25, 29-31.
• İnal, K. (2015). Paternalistic model of child: a comparison between late Ottoman society and the early Republic of Turkey. Eurasian Journal of Anthropology, 6(2), 65-80.
• Kapcı, H. Z. (2013). Osmanlı eğitim sisteminde disiplin: Darülhayr-i Âli örneği. Journal of International Social Research, 6(28), 166-180.
• Karadoğan, U. C. (2019). “Çocuk ve Çocukluk” Kavramının Tarihsel Süreçte Değerlendirilmesi. Çocuk ve Medeniyet, 4(7), 195-226.
• Kagitcibasi, C. (1982). Changing the value of children in Turkey. Papers Of The East-West Population Institute. Kagitcibasi, C., & Ataca, B. (2015). Value of children, family change, and implications for the care of the elderly. Cross-Cultural Research, 49(4), 374-392.
• Karataş, Z. (2015, 1). Osmanlı Devleti’nde korunmaya muhtaç çocuklara yönelik sosyal hizmet uygulamaları. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 1-16.
• Karataş, K., Hakan, A., Cankurtaran, Ö., Gökçearslan, E., & Acar, Y. B. (2004). Türkiye’de çocuğun korunması: osmanlı’dan günümüze çocuk refahına yönelik düzenlemeler. Toplum ve Sosyal Hizmet, 15(1), 15-25.
• Kemal, H. (2013). Sultan Abdülhamit Han: Hamidiye Etfal Hastanesi, Erişim tarihi: 23.10.2020, http://osmanlldevleti.blogspot.com.tr/2013/12/abdulhamid-han.html .
• Kocaer, Ü. (2006). Hekim ve hemşirelerin çocuk istismarı ve ihmaline yönelik farkındalık düzeyleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Koç, B. (2010, 6). Osmanlı Islahhanelerinin İşlevlerine İlişkin Bazı Görüşler. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 7(2), 36-50.
• Kroll, J. (1977). The concept of childhood in the Middle Ages. Journal of the History of the Behavioral Sciences, 13(4), 384-393.
• Küt, D. (2017). Tarihte çocuk kavramı. Erişim tarihi: 20.01.2021, https://www.didemkut.com.tr/makaleler/49/tarihte-Cocuk-kavrami.
• Lieten, K., Nederveen Meerkerk, E. (2011). Child Labour’s Global Past, 1650-2000. Peter Lang Press. Mahmutoğlu, Y. (2014). Hasan Basri Çantay’ın “Müslümanlıkta Himâye-İ Etfâl” adlı eserinin analizi. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (6), 99-131.
• Mandaloğlu, M. (2013, 6). Eski Türklerde çocuk hukukunun töreye göre değerlendirilmesi. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 10(2), 133-147.
• Müftü, G. (1998). Emniyet Genel Müdürlüğü Küçükleri Koruma Hizmetleri Yönetici Semineri Notları., s. 17, Ankara. Erişim tarihi; 01.10.2020 http://www.cocukhaklariizleme.org/cocuk-haklarinin-tarihcesi .
• Işık, E., (2019). Batı'da Çocukluk Sosyolojisi Çalışmaları Tarihi. Çocuk ve Medeniyet, 4(7), 179-194.
• Öktem, D. (2012). “Türkiye’deki çocuk adalet sisteminin yönetimi ve yaş ayrımcılığına ilişkin paradigmanın incelenmesi”, Türkiye’de Çocuk Adalet Sisteminin Yönetimi, İHOP, Ankara: Uluslararası Çocuk Merkezi Yayınları, 5.
• Özcan, T. (2006). Osmanlı toplumunda yetimlerin himayesi ve eytâm sandıkları. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (14), 103-121.
• Özcan, R. (2015). Ottoman family and child education (1300-1600). Procedia-Social and Behavioral Sciences, 174, 1606-1613.
• Özkan, S. (2006). Türkiye’de Darüleytamların gelişimi ve Niğde Darüleytamı. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 1(19), 211-229.
• Öztürk, C. (1999). Osmanlıda bir Mesleki Eğitim ve Çocuk Esirgeme Kurumu: Darülhayr-ı Âli. Milli Eğitim, (143), 76-84.
• Öztürk, H. K. (2017). Çocukluğun Tarihsel Gelişimi Üzerine Düşünceler. Igdir University Journal of Social Sciences, (13), 253-276.
• Sağlam, M., ve Aral, N. (2016). Tarihsel süreç içerisinde çocuk ve çocukluk kavramları. Çocuk ve Medeniyet Dergisi, 2, 43-55.
• Salim, M. (2011). Geçmişten günümüze Türkiye'de çocuk koruma politikaları ve Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (Yüksek Lisans Tezi). SDÜ Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
• Soydan, A. (2003). Darüşşafaka tarihinden kesitler. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, (3), 249-268. TDK, (2022). Çocuk Tanımı. Erişim tarihi: 14.12.2022, https://sozluk.gov.tr/
• Tomison, A. M. (2001). A history of child protection: Back to the future?. Family Matters, (60), 46-57.
• Ummanel, A. (2017). Türkiye Himaye-i Etfal Cemiyeti yayınlarından bir kartpostalın çocuk hakları bağlamında incelenmesi. İlköğretim Online, 16(1), 245-255.
• Uysal, A. (1998). Çocuk istismarı ve ihmalinin belirti ve risklerini tanılamada hemşire ve ebelerin bilgi düzeylerinin saptanması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi)., Ege Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Ünal, V. (2012). Osmanlının son dönemlerinde korunmaya muhtaç çocuklar için kurulan sosyal hizmet kuruluşları. Sosyal Bilimler Dergisi/Journal of Social Sciences, 36(2), 1-27.
• Yapıcı, M. & Yapıcı, Ş. (2004). Bir değer olarak çocukluk. Üniversite ve Toplum Bilim, Eğitim ve Düşünce Dergisi, e-dergi, 4(4).
• Yıldırım, N, (2010). Hastane tarihimizde bir kutup yıldızı Hamidiye Etfal Hastanesi, Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi. İstanbul.
• Yıldırım, Ş. (2017). 2000'li yıllarda çocuk koruma sistemi içinde bakım hizmetlerinin genel görünümü. Celal Bayar University Journal of Social Sciences/Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1), 87-110.
• Yıldız, E. (2015). Osmanlı Devleti’nde yetim gencin eğitimi. Din ve Hayat, 25, 106-107.
• Yıldız, Ö. (2012, 10). An overview on Hamidiye Etfal Hospital from its foundation since the second constituntioanlist period. The Journal of Academic Social Science Studies, 5(5), 391-411.
• Yörükoğlu, A. (1984). Aile ve Çocuk. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Yörükoğlu, A. (2011), Çocuk Ruh Sağlığı, İstanbul: Özgür Yayınları