TÜRKİYE’DE AVRUPA YEREL YÖNETİMLER ÖZERKLİK ŞARTI ÇERÇEVESİNDE MERKEZİ YÖNETİM - YEREL YÖNETİM İLİŞKİLERİ: İL ÖZEL İDARESİ

Yıl 2020, Sayı: 84, 143 - 160, 27.12.2020

Burak Koçak Veli Sadıç

Öz

Türk kamu yönetimi yapısı ve bu yapı içinde merkezi yönetim-yerel yönetim ilişkileri Osmanlı döneminden günümüze dek sürekli tartışma konusu olmuştur ve “İl Özel İdaresi” de kurulduğu tarihten bu yana bu tartışma alanının içinde yer almıştır. Ülkenin içinde bulunduğu koşullar ve o dönemki toplumsal yapının da etkisiyle İl Özel İdaresinin merkezi yönetim ile olan ilişkisi değişkenlik göstermiştir. Ülkenin birlik ve bütünlüğünün korunması için merkezi yönetimin güçlü olmasının gerekli olduğu yıllarda bu kurumun gereksiz olduğu düşünülürken, Avrupa’da başlayan yerel özerklik akımının bir sonucu olan Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’nın kabul edildiği yakın tarihimizde ise bu kurumun yetkilerinin arttırılması gerektiği fikri kabul görmüştür. Türkiye, çekince koyduğu maddeleri olsa da bu Şart’ı genel olarak kabul etmiştir. Bu çalışmada da Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’nda belirtilen merkez-yerel ilişkileri ile ilgili genel ilkeler çerçevesinde “İl Özel İdaresi” ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

İl Özel İdaresi, Merkezi Yönetim, Adem-i Merkeziyetçilik, Yerel Yönetimler, Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı.

Kaynakça

• Alodalı, M. B., Özcan, L., Çelik, F., ve Usta, S. (2007). Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı ve Türkiye'de belediyelerde özerklik. Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, (3), 1-11.
• Bilgiç, V. K. (2009). Değişik yönleriyle yerelleşme. (1. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Çağdaş, T. (2011). Türkiye'de yerel yönetimlerde idari özerklik. Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, 30(1), 391-416.
• Çiçek, Y. (2014). Geçmişten günümüze Türkiye'de yerel yönetimler. KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 53-64.
• Çiner, C. U., Karakaya, O., (2013). Merkez-yerel ilişkileri ve mülki idarenin dönüşümü. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 68(2), 63-93.
• Eryılmaz, B. (2019). Kamu yönetimi. (11. Baskı). Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Ege, N. N. (1977). Prens Sabahaddin hayatı ve ilmi müdafaaları. İstanbul: Güneş Neşriyat.
• Emini, F. T. (2009). Türkiye'de yerel yönetimler reformunun iç ve dış dinamikleri. Yönetim ve Ekonomi, 16(2), 31-48.
• Ersoy, M. (1989). Tarihsel perspektif içinde Türkiye'de merkezi yönetim-yerel yönetim ilişkisi. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 9(1), 45-66.
• Güneş, H. N. (2016). Türkiye’nin yönetsel yeniden yapılandırılması hakkında Prens Sabahaddin’in adem-i merkeziyet kavramına atıfla bir değerlendirme. The Journal of Academic Social Science Studies, (50), 125-139.
• Gül, H. ve Özgür, H. (2004). Çağdaş kamu yönetimi-II. (1.Baskı). Ankara: Nobel Yayınları.
• Gül, H., Kiriş, H. M., Negiz, N. ve Gökdayı, İ. (2014). Türkiye'de yerel yönetimler ve yerel siyaset. (1.Baskı). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Güler, B. A. (2000). Yerel yönetimleri güçlendirmek mi? adem-i merkeziyetçilik mi?. Çağdaş Yerel Yönetimler, 9(2), 14-29.
• İnanç, H. ve Ünal, F. (2007). Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı ve Türkiye'de belediyeler. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (17), 1-24.
• Mahmutoğlu, A. (2011). Türkiye'de merkezi yönetim-yerel yönetimler-mülki idare ilişkisinin geleceği. Türk İdare Dergisi, (471-472), 143-168.
• Ortaylı, İ. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e yerel yönetim geleneği. İstanbul: Hil Yayın.
• Oktay, T. (2001). Tanzimat dönemi İstanbul’da bir belediye örgütlenmesi örneği: Altıncı Daire-i Belediye. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(15), 157-166.
• Ökmen, M. (2015). Yerel yönetimlerde güncel gelişmeler. (1.Baskı). Bursa: Ekin Yayını.
• Parlak, B. (2014). Avrupa Birliği perspektifinden merkezi yönetim-yerel yönetim ilişkileri. TESAM Akademi, 1(1), 7-40.
• Parlak, B. ve Doğan, K. C. (2018). Yeni yönetim sistemine göre Türkiye'de kamu yönetimi. İstanbul: Beta Yayınevi.
• Toprak, Z. (1993). Altıncı Daire-i Belediye. Dünden bugüne İstanbul ansiklopedisi, 1.
• Tabakoğlu, A. (2000). Osmanlı içtimai yapısının ana hatları. Yeni Türkiye Dergisi, 6(32), 331-345.
• Tural, E. (2003). Osmanlı kenti, Romanov-Osmanlı belediyeciliği ve 1868 Nizamnamesi. Çağdaş Yerel Yönetimler, 12(4), 95-105.
• T.C 1961 Anayasası. (1961, 20 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 10859). Erişim Adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/10859.pdf adresinden 18.05.2020 tarihinde alınmıştır.
• T.C 1982 Anayasası. (1982, 20 Ekim). Resmi Gazete (Sayı: 17844). Erişim Adresi: htt- ps://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/17844.pdf adresinden 15.04.2020 tarihinde alınmıştır.
• Urhan, V. F. (2008). Türkiye'de yerel yönetimlerin yeniden yapılandırılması. Sayıştay Dergisi, (70), 85-102.
• Yayla, Y. (2010). İdare hukuku. (2. Baskı). İstanbul: Beta Yayınları.
• 5302 Sayılı İl Özel İdaresi Kanunu. (2005, 4 Mart). Resmi Gazete (Sayı: 25745). Adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5302.pdf adresinden 10.04.2020 tarihinde alınmıştır.
• 442 Sayılı Köy Kanunu. (1924, 18 Mart). Resmi Gazete (Sayı: 68). Erişim Adresi: htt- ps://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=442&MevzuatTur=1&Mevzua tTertip=3 adresinden 25.04.2020 tarihinde alınmıştır.