SINIF ÖĞRETMENİ ADAYLARININ SOSYO-BİLİMSEL BİR KONUDA AKIL YÜRÜTME TARZLARININ VE ARGÜMAN SEVİYELERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2020, Sayı: 82, 97 - 118, 22.06.2020

Evrim Ural Firuze Öztaş Orhan Ercan

Öz

Bu çalışmanın amacı, sınıf öğretmeni adaylarının sosyo-bilimsel bir konu üzerinde yürüttükleri yazılı argümanların, Toulmin’in argümantasyon modeli doğrultusunda argümantasyon seviyeleri, karar verme modları ve akıl yürütme tarzları açısından incelenmesidir. Bu çalışmada, nitel araştırma yöntemlerinden durum incelemesi deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, 2017-2018 yılının bahar döneminde bir devlet üniversitesinin Eğitim Fakültesi, Sınıf Öğretmenliği bölümü 3. sınıfta öğrenim gören 56 sınıf öğretmeni adayı oluşturmaktadır. Öğretmen adaylarının oluşturdukları argümanların belirlenmesi amacı ile yürütülen bu araştırmada, veriler nitel bir veri toplama aracı ile yazılı olarak toplanmıştır. Veri toplama aracı olarak, “Gölü Nasıl Kurtaralım?” adlı bir senaryo metni tasarlanmıştır. Bu senaryo metni, günlük hayatta karşılaşabileceğimiz gerçek yaşam problemlerine dayanarak hazırlanmıştır. Senaryo metninin ardından öğretmen adaylarına 4 tane açık uçlu soru yönlendirilmiştir. Birinci soru ile öğretmen adaylarının karar verme modları, ikinci soru ile, öğretmen adaylarının fikirlerini savunmaları için kullanacakları destekleyiciler, üçüncü soru ile, öğretmen adaylarının oluşturdukları argümanlara karşı fikirde olan tarafın ne tür karşıt pozisyon oluşturacakları, dördüncü soru ile ise öğretmen adaylarının karşıt argümanları nasıl çürütecekleri belirlenmek istenmiştir. Öğretmen adaylarının oluşturdukları yazılı argümanlar, karar verme modlarına göre; “sezgiye dayalı ve kanıta dayalı” olmak üzere iki kısımda incelenmiştir. Öğretmen adaylarının oluşturdukları yazılı argümanlar, akıl yürütme tarzlarına göre; “sosyal odaklı, ekonomik odaklı, ekolojik odaklı ve bilim ve teknoloji odaklı” olmak üzere dört kategoride incelenmiştir. Öğretmen adaylarının oluşturdukları argümanların analizi için, Erduran ve diğerleri (2004) tarafından Toulmin’in argümantasyon modeli doğrultusunda geliştirilen ölçek kullanılmıştır. Çalışmanın bulguları, öğretmen adaylarının karşılaştıkları bir problem durumunda karar verirken, çoğunlukla sezgilerine dayalı olarak hareket ettiklerini göstermektedir. Öğretmen adaylarının, çevresel bir problem hakkında argüman oluştururken, ağırlıklı olarak ekolojik odaklı akıl yürütme tarzını kullandıkları belirlenmiştir. Sosyal, ekonomik ve teknolojik akıl yürütme tarzlarını kullanan öğretmen adaylarının sayısının az olması, öğretmen adaylarının problemlere çoklu bakış açısıyla yaklaşmadıklarının göstergesidir. Ayrıca öğretmen adaylarının argümantasyon seviyeleri incelendiğinde, en fazla Düzey 2 seviyesinde argüman oluşturdukları görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Toulmin Argümantasyon Modeli, Karar Verme Modu, Akıl Yürütme Tarzı, Çevresel Problem, Sınıf Öğretmeni Adayları, Sosyo-Bilimsel Konu.

Kaynakça

• Albe, V. (2008). When scientific knowledge, daily life experience, epistemological and social considerations intersect: Students’ argumentation in group discussion on a socio-scientific issue. Research in ScienceEducation, 38, 67-90.
• Atasoy, Ş. (2018). Öğretmen adaylarının yaşam alanlarına göre yerel sosyobilimsel konularla ilgili informal muhakemeleri. Fen Bilimleri Öğretimi Dergisi, 6(1), 60-72.
• Berland, L. K. and Reisier, B. J. (2009). Making sense of argumentation and explanation. Science Education, 93(1), 26-55.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri, (2. Baskı), Pegem Yayınları, Ankara.
• Çavuş, R. (2013). Farklı epistemolojik inanışlara sahip 8. Sınıf öğrencilerinin sosyobilimsel konulara bakış açıları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çınar, D. (2013). Argümantasyon temelli fen öğretiminin 5. sınıf öğrencilerinin öğrenme ürünlerine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çorbacı, N. (2017). 7. sınıf Fen ve Teknoloji dersi öğrencilerinin duyu organları konusunda argüman oluşturabilme becerileri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Dadlı, G. (2017). Otantik probleme dayalı öğrenme etkinliklerinin 7. sınıf öğrencilerinde yansıtıcı düşünme becerisi, akademik başarı, çevre tutum ve farkındalıkları üzerine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kahramanmaraş:. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Dawson, V.and Venville, G. J. (2009). High-school students’ informal reasoning and argumentation about biotechnology: An indicator of scientific literacy. International Journal of Science Education, 31(11), 1421-1445.
• Demircioğlu, T. veUçar, S. (2014). Akkuyu nükleer santrali konusunda üretilen yazılı argümanların incelenmesi. Elementary Education Online, 13(4), 1373-1386.
• Driver, R., Newton, P. and Osborne J. (2000). Establishing the norms of scientific argumentation in classrooms. Science Education, 84, 287-312.
• Erduran, S.,Simon, S. and Osborne,J.(2004).TAPpingin to argumentation: Developments in the application of Toulmin’s argument pattern for studying science discourse. Science Education, 88(6), 915-933.
• Gençoğlan, D. M.(2017). Otantik örnek olay destekli argümantasyon tabanlı bilim öğrenme (ATBÖ) yaklaşımının 8. sınıf öğrencilerinin “asitler ve bazlar” konusundaki başarılarına, tutum ve bilimsel süreç becerilerine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Kahramanmaraş.
• Kaya, O. N. ve Kılıç, Z. (2008). Etkin bir fen eğitimi için tartışmacı söylev. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 3, 89-100.
• Kolsto, S.D. (2001). “Totrustor not totrust”, pupils' ways of judgingin formation encountered in a socio-scientific issue. International Journal of Science Education, 23(9), 877-901.
• Kuhn, D. (1993). Science as argument: Implications for teaching and learning scientific thinking. Science Education, 77(3), 313-337.
• Means, M. L., and Voss,J. F.(1996).Who reasons well?Two studies ofinformed reasoning among children of different grade, ability, and knowledge levels. Cognition and Instruction,14(2), 139–178.
• Milli Eğitim Bakanlığı, (2013). İlköğretim kurumları (ilkokullar ve ortaokullar) fen bilimleri dersi (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar) öğretim programı. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. Ankara.
• Osborne, J., Erduran, S., andSimon, S. (2004). Enhancing the quality of argumentation in school science. Journal of Research in Science Teaching, 41(10), 994–1020.
• Öğreten, B. veUluçınar Sağır, Ş. (2014). Argümantasyona dayalı fen öğretiminin etkililiğinin incelenmesi. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 1, 75-100.
• Özlük, M. (2019). Toulmin Argüman Modelinin lise 9. sınıf öğrencilerinin fizik başarılarına ve eleştirel düşünme eğilimlerine etkisi.Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Diyarbakır:. Dicle Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Öztürk, İ. (2019). Argümantasyon tabanlı biyoloji laboratuvar dersinin fen bilimleri öğretmen adaylarının argümantasyon oluşturma becerilerine, akademik başarılarına ve biyoloji laboratuvar dersine yönelik tutumlarına etkisi.Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Öztürk, S. ve Leblebicioğlu, G. (2015). Sosyobilimsel bir konu olan hidroelektrik santraller (HES) hakkında karar verilirken kullanılan irdeleme şekillerinin incelenmesi.
• Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 9(2), 1-33.
• Russell, T. L. (1983). Analyzing arguments in science classroom discourse: Can teachers’ questions distort scientific authority. Journal of Research in Science Teaching, 20, 27-45.
• Sabancı Yalçın, Ö. (2019). Argümantasyon tabanlı bilim öğrenme yaklaşımının sınıf öğretmeni adaylarının fen kavramlarını anlamalarına ve argümantasyon becerilerine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Sadler, T. D. (2004). Informal reasoning regarding socio-scientific issues:Acritical review of research. Journal of Research in Science Teaching, 41, 513–536.
• Sadler, T. D. andZeidler, D. L. (2005). Patterns of informal reasoning in the context of socio-scientific decision-making. Journal of Research in Science Teaching, 42(1), 112-138.
• Simonneaux, L. (2007). Argumentation in socio-scientific contexts. S. Erduran & M.P. Jimenez-Aleixndre (Ed.), Argumentation in science education: Perspectives from classroom based research (pp.179- 199). Dordrecht, The Netherlands: Springer.
• Subaşı, M. ve Okumuş, K. (2017). Bir araştırma yöntemi olarak durum çalışması. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2), 419-426.
• Şimşek, S.(2005). Örnek olaya dayalı öğretimin ilköğretim hayat bilgisi dersinde akademik başarıya ve öğrenmede kalıcılığa etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Topçu, M. S.,Muğaloğlu, E. Z. V ve Güven, D. (2014). Fen eğitiminde sosyobilimsel konular: Türkiye örneği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(6) s. 1-22.
• Torun, F. ve Şahin, S. (2016). Argümantasyon temelli sosyal bilgiler dersinde öğrencilerin argüman düzeylerinin belirlenmesi. Eğitim ve Bilim, 41(186), 233-251.
• Toulmin, S. (1958). Theuses of argument. Cambridge, UK: Cambridge University Press. Tümay, H. ve Köseoğlu, F. (2011). Kimya öğretmen adaylarının argümantasyon odaklı öğretim konusunda anlayışlarının geliştirilmesi. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 8(3), 105-119.
• Wu, Y.T. and Tsai, C.C. (2007). High school students’ informal reasoning on a socio- scientific issue: Qualitative and quantitative analyses. International Journal of Science Education, 29(9), 1163– 1187.
• Wu, Y. T. and Tsai, C. C. (2011). The effects of different on-line searching activities on highschool students’ cognitive structures and informal reasoning regarding a socio-scientific issue. Research in Science Education, 41, 771-785.
• Yalçınkaya, I. (2018). Altıncı sınıf seviyesinde argümantasyon odaklı etkinliklerle dolaşım sistemi konusunun öğretiminin akademik başarıya, kavramsal anlamaya ve argümantasyon seviyelerine etkisi.Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Denizli: Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Yang, F.Y. and Anderson, O.R. (2003). Senior highschool students' preference and reaso- ning modes about nuclear energy use. International Journal of Science Educa- tion, 25(2), 221-244.
• Yerrick, R. K. (2000). Lower track science students’ argumentation and open inquiry instruction. Journal of Research in Science Teaching, 37(8), 807-838.