ÖLÜM OLGUSU VE HASTA YAKINLARINDA ÖLÜME İLİŞKİN TUTUMLAR

Yıl 2020, Sayı: 82, 139 - 150, 22.06.2020

Halime Altaş

Öz

Biyolojik olarak insan hayatının sıradan bir olgusu ölüm, varoluşsal olarak önemli bir olaydır. Tecrübe edenlerin geri bildirimde bulunmaması nedeniyle bilinmezliği ve her şeyin sonu olarak algılanması itibarıyla da kaygı ve korkuların kaynağıdır. Bu özelliği nedeniyle de insanın en eski ilgi alanlarından ve felsefe ile dinin en fazla ayrıntı tartıştığı bir konu niteliği kazanır. Makalenin giriş bölümünde bu görüşler kısaca temellendirilmiştir. Kaygı ve korkuların kaynağı olarak ölümle ilgili tutumlar önemli bir etken olarak karşımıza çıkar. Makalede bu tutumların başlıcaları olan ölümsüzlük arzusu, ölümü inkâr etme, ölüme meydan okuma, ölümü isteme, ölümü kabullenme ve yas gibi tutumlar ölüm korkusu ile ilişkileri açısından incelenmektedir. Makalede daha sonra çeşitli gelişim dönemlerinde insanların ölümle ilgili olarak hangi karakteristik özelliklere sahip olduğu yapılan araştırmalara dayalı olarak ortaya konmuştur. Son olarak da hasta yakınlarının içinde bulundukları süreçlerin ölüme ilişkin hangi tepkileri ortaya çıkardığı literatüre dayalı olarak belirlenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ölüm, Ölüme Karşı Tutumlar, Hasta Yakını ve Ölüm, Sosyal Hizmet, Palyatif Bakım.

Kaynakça

• Akpınar, N. (1988). Dokuz yaş ilkokul çocuklarında ölüm kavramının incelenmesi, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Arndt, J. & Vess, M. (2008). Tales from existential oceans: terror management theory and how the awareness of our mortality affects us all, Social and Personality Psychology Compass, 2(2), 909–928.
• Baum, K. S. (1938). Older people’s anxiety about afterlife. Psychologial Reports.
• Baymur, B. F. (1978). Genel psikoloji. İstanbul: İnkılap ve Aka Yayınları.
• Becker, E. (1973). The denial of death. London: The Free Press
• Çileli, M. (1995). Ölüm B. Onur (Ed.). Gelişim psikolojisi. Ankara: İmge Kitapevi, s.377- 408’deki makale.
• Doğan, S. (t.y.). Sağlık bakımında konforun başka bir boyutu ‘palyatif bakım’, SD (Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü) Dergisi. Erişim adresi:http://www.sdplatform.com/ Dergi/1024/Saglik-bakiminda-konforun-baska-bir-boyutu-Palyatif-bakim.aspx.
• Doyle, D., Hanks, G., Cherny, N. & Calman, K. (2004). Oxford textbook of palliative medicine, Journal of the Royal Society Of Medicine, 97(7), 357.
• Feldberg, G., Li, A., Taylor, M. L., Mcpherson, K. (2003). Women, Health and Nation: Canada and the United States since 1945. Canada: McGill-Queen’s Press.
• Freud, S. (1995). Uygarlık, din ve toplum. (Çev. S. Budak), Ankara: Öteki Yayınevi. (Eserin orijinali 1985’de Albert Dickson (Editör) tarafından yayımlandı).
• Freud, S. (1983). L’avenir d’une İllusion. (Çev. fr. M. Bonaparte), Paris.
• Fortner, V. B. & Neimeyer, R. A. (1999). Death anxiety in older adults: A quantitative review, Death Studies, 23, 387-407.
• Gesser, G., Wong, P. T. P. & Reker, G. T. (1988). Death attitudes across the life-span: the development and validation of the death attitude profile (DAP), Omega: Journal of Death & Dying, 18, 113–128.
• Göcen, G. (2018). Psikoloji, mitoloji ve din. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Grunfeld, E., Coyle, D., Whelan, T., Clinch, J., Reyno, L., Earle, C.C., Willan, A., Viola, R., Coristine, M.,Janz, T. & Glossop, R. (2004). Family caregiver burden: results of a longitudinal study of breast cancer patients and their principal caregivers, Canadian Medical Association Journal, 170(12).
• Gültekin, M. ve diğerleri (2010). Türkiye’de palyatif bakım hizmetlerinin mevcut durumu, Türk Jinekolojik Onkoloji Dergisi, 1, 1-6.
• Hacaloğlu, H. (1995). Hayat, ölüm ve ötesi. İstanbul: Ruh ve Madde Yayınları.
• Haris, K. D. & Cole, W. E. (1980). Sociology of aging. Boston: Houghton Mifflin. Hebert, R.S. , Schulz, R. , Copeland, V.C. & Arnold, R.M. (2009). Preparing family caregivers for death and bereavement. Insights from caregivers of terminally ill patients, Journal of Pain and Symptom Management, 37 (91), 3 -12.
• Hökelekli, H. (1993). Din psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 97-102.
• Hökelekli, H. (2008). Ölüm, ölüm ötesi psikoloji ve din. İstanbul: Dem Yayınları. Karaca, F. (2000). Ölüm psikolojisi. İstanbul: Beyan Yayınları.
• Keskinkılıç, B. (2015). Neden ölüyoruz? Ölüm bilgi sistemi verileri, SD (Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü) Dergisi. Erişim adresi: http://www.sdplatform.com/Der- gi/898/Neden-oluyoruz-Olum-bilgi-sistemi-verileri.aspx. adresinden 1 Ocak 2020’ de alınmıştır.
• Lepp, I. (1968). Death and its mysteries, New York: Macmillan Publishers. Meadow, M. J. & Kahoe, R. D. (1984). Psychology of religion: religion indiviual lives. New York: Harper& Row.
• Newbury, M.J. (2009). The carer’s initiation aqualitative study of the experience of family care of the dying (Doctoral thesis, University of Bath School for Health, 1990).
• Nyatanga, B. (2016). Death anxiety and palliative nursing, Journal of Community Nursing, 21, 636.
• Özkan, İ. A. , Teskerici, G. & Kulakaç, Ö. (2013).Varoluşçu felsefe bakış açısına göre jinekolojik kanser yaşantıları: Bir niteliksel meta-sentez çalışması, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 323-324.
• Özkan, M. (1979). 15-17 Yaş ergenlerinde görülen korku ve kaygılar, Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
• Pinder, M. & Hayslip, B. (1981). Cognitive, attitudinal, and affective aspects of death and dying in adulthood: ımplications for care providers, Educational Gerontology, 6, 107-123.
• Portz, A. (1971). Le sens de la mort chez L’enfant. A. Godin (Ed.). Mort et presence. Bruxelles: Lumen Vitae.
• Puchalski, C. M. (1999). Spirituality, cultural, issues and end of life care, Association of American Medical Colleges report III: Contemporary İssues in Medicine: Communication in Medicine, Medical School Objectives Project (MSOP III). Washington.
• Ritter, J. (1954). Varoluş felsefesi üzerine. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Steinhauser, K. E., Clipp E. C., Mcneilly, M., Christakis N., Mclntyre, L.M., Tulsky, J.A. (2000). In search of a good death: Observations of patients, families and providers, Annals of İnternal Medicine, 132(10), 825.
• Storey, P. , Knight, C.F. & Schonwetter, R. S. (2003). Pocket guide to hospice/palliative medicine. Glenview: American Academy of Hospice and Palliative Medicine.
• Thomas, L.-V. (1991). Ölüm. (Çev. I. Gürbüz) İstanbul: İletişim Yayınları. (Eserin orijinali 1975’de yayımlandı).
• Yörükoğlu, A. (1986). Çocuk ruh sağlığı çocuğun kişilik gelişimi, yetiştirilmesi ve ruhsal sorunları, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.