Türkiye’nin Avrupa Yeşil Mutabakatına Uyumu Kapsamında Yeşil Ekonomi Performansı: Değerlendirme ve Perspektifler

Yıl 2024, Cilt: 32 Sayı: 60, 445 - 467, 28.04.2024

Gülay Küçük , Betül Yüce Dural

https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.2024.02.21

Cited By: 1

Öz

Bu çalışma, Türkiye’nin Avrupa Yeşil Mutabakatı çerçevesindeki yeşil ekonomi performansını belirlemeyi amaçlamaktadır. Çalışmada, Türkiye’nin yeşil ekonomi performansını hesaplamak için Yeşil Ekonomi Ölçüm Çerçevesi-GEP kullanılarak bir GEP endeksi oluşturulmuştur. Çalışma, yeşil ekonominin çevresel, sosyal ve ekonomik boyutlarındaki ilerlemeyi inceleyerek Türkiye’nin sürdürülebilir bir ekonomiye geçiş için ne kadar hazır olduğunu belirlemeyi amaçlamaktadır. Çalışmada kullanılan veri seti, 2011’den 2020’ye kadar olan 13 yeşil ekonomi göstergesini içermektedir. Bulgular, Türkiye’nin yeşil bir ekonomiye doğru ilerlediğini göstermektedir. Ancak, bu ilerleme Avrupa Yeşil Mutabakatının belirlediği kriterleri karşılama konusunda yetersiz kalmaktadır. Özellikle yüksek sera gazı emisyonları, Türkiye için ciddi riskler oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yeşil Ekonomi, Avrupa Yeşil Mutabakatı, İklim değişikliği, Sürdürülebilirlik, Yeşil Ekonomi İlerleme Endeksi

Etik Beyan

Çalışma 1. yazar tarafından hazırlanan ve 2.yazar danışmanlığında yürütülmüş ve 20.06.2022 tarihinde Anadolu Üniversitesi Sosyal bilimler enstitüsünde sunulmuş ve kabul edilmiş olan “Yeşil Ekonomiye Geçiş: Avrupa Yeşil Mutabakatı ve Türkiye’nin Yeşil Ekonomi Performansı” başlıklı yüksek lisans tezinden güncellenerek üretilmiştir.

Türkiye’s Green Economy Performance in Compliance with the European Green Deal: Assessment and Perspectives

Öz

This study aims to evaluate Türkiye’s performance in the green economy within the framework of the European Green Deal. Türkiye’s green economy performance was assessed using a Green Economy Progress (GEP) index developed through the Green Economy Measurement Framework. The study examines the progress in the green economy's environmental, social, and economic dimensions to determine Türkiye’s readiness to transition to a sustainable economy. The dataset utilised in this study comprises 13 green economy indicators spanning from 2011 to 2020. The findings demonstrate that Türkiye is indeed progressing towards a greener economy. However, the rate of progress falls short in terms of meeting the criteria set by the European Green Deal. Notably, the high greenhouse gas emissions present substantial challenges for Türkiye.

Anahtar Kelimeler

Green Economy, European Green Deal, Climate Change, Sustainability, Green Economy Progress Index

Etik Beyan

The article is generated from a master's thesis titled "Transition to a Green Economy: European Green Deal and Turkey's Green Economy Performance," authored by the first author and conducted under the supervision of the second author. The thesis was presented at Anadolu University Graduate School of Social Sciences on June 20, 2022, and successfully defended.

Kaynakça

• Abdıraımov, M. (2016), “Sürdürülebilir Gelişme Yaklaşımında Yeşil Ekonominin Önemi”, Uluslararası Yönetim ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(6), 29-39.
• Acet, H. & A. Şakalak (2020), “Yeşil ekonomi kapsamında kamu politikaları ve çevre politikalarının değerlendirilmesi: Türkiye örneği”, Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Dergisi, 7(56), 2136-2153.
• Ağcakaya, S. & I. Kaya (2022), “Sürdürülebilir Kalkınma ve Yeşil Ekonomi Perspektifinden Yeşil Maliye Politikaları Uygulamaları”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31(2), 512-525.
• Akagündüz, H.K. (2022), “Sürdürülebilir kalkınma yolunda yeşil ekonomi: Türkiye üzerine ampirik bir çalışma”, Yüksek lisans Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi.
• Al, İ. (2019), “Sürdürülebilir Kalkınma ve Yeşil Ekonomi: Türkiye İçin Bir Endeks Önerisi”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(1), 112-124.
• Aşıcı, A. & Ü. Şahin (2017), Yeşil Ekonomi, II. Baskı, Yeni İnsan Yayınevi.
• Aşıcı, A.A. (2021), “Türkiye ekonomisinin sera gazı kırılganlığı”, İPM-Mercator politika notu, İstanbul Politikalar Merkezi, İstanbul, Türkiye.
• Azazi, H. & O. Uzma (2022), “Türkiye’de Yeşil Ekonomi, Yeşil İşler ve Yeşil İstihdam”, Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(2), 93-100.
• Climate Watch (2019), Global Historical Emissions, <https://www.climatewatchdata.org/ghg-emissions?end_year=2019&start_year=1990>, 10.03.2023.
• Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı (2021), Türkiye’nin Yeşil Kalkınma Devrimi, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Çiloğlu, T. (2018), “Yeşil Ekonomi ve Küreselleşme: Karşılıklı Etkileşim ve Dönüşümsel Süreç”, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 42-48.
• Demirtaş, I. (2017), “Ekolojik ve Ekonomik Krizlere Alternatif Çözüm Olarak Yeşil Ekonomi Politikaları”, Alternatif Politika, 9(Özel), 107-132.
• Devlet Planlama Teşkilatı (2000), Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Beş Yıllık (2000-2005) Kalkınma Planı, Karar N. 697.
• Devlet Planlama Teşkilatı (2006), Dokuzuncu Kalkınma Planı 2007-2013, <https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Dokuzuncu_Kalkinma_Plani-2007-2013.pdf>, 08.04.2023.
• Dual Citizen (2022), Global Green Economy Index 2022, <https://dualcitizeninc.com/global-green-economy-index/>, 08.02.2023.
• Ertunga, İ.E. & Ö.K. Seyhun (2022), “Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması ve Türkiye’nin İhracatına Olası Etkileri”, Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, 13(1), 1-13.
• Europe Sustainable Development Report (2022), EU-Dashboards, <https://eu-dashboards.sdgindex.org/explorer>, 11.03.2023.
• European Commission (2019), The European Green Deal, Communication from The Commission to The European Parliament, The European Council, The Council, The European Economic and Social Committee and The Committee of the Regions, COM(2019) 640 Final, Brussels.
• European Commission (2021a), 2030 Climate and energy framework, <https://ec.europa.eu/clima/eu-action/climate-strategies-targets_en>, 11.03.2023.
• European Commission (2021b), Proposal for a Regulatıon of The European Parliament And of The Council establishing a carbon border adjustment mechanism, Brussels, COM(2021) 564 Final.
• European Commission (2023), Questions and Answers: Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM), Press release, May 10, Brussels.
• European Commission Directorate-General for Taxation and Customs Union (2021), Carbon border adjustment mechanism, Publications Office of the European Union.
• European Council (2022), Fit for 55: Council agrees on higher targets for renewables and energy efficiency, <https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2022/06/27/fit-for-55-council-agrees-on-higher-targets-for-renewables-and-energy-efficiency/>, 11.03.2023.
• European Environment Agency (2011), “Green Economy”, in: Europe’s Environment An Assessment of Assessments (93-137).
• European Environment Agency (2022), “Transport and environment report 2021 Decarbonising road transport - the role of vehicles, fuels and transport demand”, EEA Report, No 02. Luxembourg: Publications Office of the European Union.
• European Environment Agency (2022), Greenhouse gas emissions from transport, <https://www.eea.europa.eu/ims/greenhouse-gas-emissions-from-transport>, 11.03.2023.
• European Parliament (2022), Fit for 55 package. Towards climate neutrality, <https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2022/733513/EPRS_BRI(2022)733513_EN.pdf>, 04.03.2023.
• European Parliament (2023), EU energy security and the war in Ukraine: From sprint to marathon, <https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2023/739362/EPRS_BRI(2023)739362_EN.pdf>, 10.04.2023.
• Eurostat (2023), EU Key Indicators, <https://ec.europa.eu/eurostat/en/>, 10.03.2023.
• Georgeson, L. et al. (2017), “The global green economy: a review of concepts, definitions, measurement methodologies and their interactions”, Geo: Geography and Environment, 4(1), 1-23.
• Gevher, R. & H. Acet (2023), “Avrupa Birliğinde Sürdürülebilir Kalkınma ve Yeşil Ekonominin Gelişimi”, Anadolu Üniversitesi İİBF Dergisi, 24(1), 224-253.
• Global Green Growth Institute (2020), “Green Growth Index 2020 - Measuring performance in achieving SDG targets”, GGGI Technical Report No. 16, Green Growth Performance Measurement Program, Seoul, South Korea.
• Görmüş, A. (2019), “Yeşil Ekonominin İstihdam Üzerindeki Yansımaları ve Yeşil İşler: Cinsiyet Temelli Bir Modelleme ile İngiliz İşgücü Anketinden Bulgular”, Journal of Social Policy Conferences, (76), 29-66.
• Green Economy Coalition (2020), The 5 Principles of Green Economy, <https://www.greeneconomycoalition.org/news-and-resources/the-5-principlesof-green economy>, 08.02.2023.
• Human Development Report (2020), Human Development Insights, <https://hdr.undp.org/data-center/country-insights#/ranks>,10.03.2023.
• IMF Climate Change Dashboard (2022), Trade in Environmental Goods, <https://climatedata.imf.org/datasets/8636ce866c8a404b8d9baeaffa2c6cb3/explore?filters=eyJDb3VudHJ5IjpbIlR1cmtleSJdfQ%3D%3D>, 10.03.2023.
• Intergovernmental Panel on Climate Change (2022), Climate Change 2022: Impacts, Adaptation and Vulnerability, Cambridge University Press, Cambridge, UK and New York, NY, USA, 3056.
• International Chamber of Commerce (2012), Ten conditions for a transition toward a ‘Green Economy’, Document No. 213-18/7, ICC Commission on Environment and Energy.
• International Resource Panel (2019), Global Material Flows Database, <https://www.resourcepanel.org/data-resources>, 11.03.2023.
• International Union for Conservation of Nature (2023), Protected areas and land use, <https://www.iucn.org/our-work/protected-areas-and-land-use>, 10.03.2023.
• İktisadi Kalkınma Vakfı (2021), AB Yeşil Mutabakatı Temel Unsurları ve Yol Haritası, No. 319.
• Kasztelan, A. (2021), “On the road to a green economy: How do European Union countries ‘do their homework’?”, Energies, 14(18), 5941.
• Koç, B.E. & S. Kaynak (2023), “Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizmasının Türkiye-AB-27 Dış Ticaret İlişkisi Üzerine Olası Etkisi”, Verimlilik Dergisi, 57(2), 273-288.
• Koyuncu, T. & T. Karabulut (2021), “Türkiye’de Sürdürülebilir Kalkınma ve Yeşil Ekonomi Açısından Yenilenebilir Enerji: Ampirik Bir Çalışma”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 17(2), 466-482.
• Kuşat, N. (2013), “Yeşil Sürdürülebilirlik İçin Yeşil Ekonomi: Avantaj ve Dezavantajlari-Türkiye İncelemesi”, Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 8(29), 4896-4916.
• Küçük, G. (2022), “Yeşil Ekonomiye Geçiş: Avrupa Yeşil Mutabakatı ve Türkiye’nin Yeşil Ekonomi Performansı”, Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Lavrinenko, O. et al. (2019), “The role of green economy in sustainable development (case study: the EU states)”, Entrepreneurship and Sustainability Issues, 6, 1113-1126.
• Nahman, A. et al. (2016), “Beyond GDP: Towards a green economy index”, Development Southern Africa, 33(2), 215-233.
• OECD (2011), Towards Green Growth, OECD Green Growth Studies, OECD Publishing, Paris.
• OECD (2023), Air pollution exposure (indicator), <https://data.oecd.org/air/air-pollution-exposure.htm>, 11.03.2023.
• Okumuş, İ. (2013), “Yeşil Ekonomi Göstergeleri Açısından Türkiye’nin Sürdürülebilir Kalkınma Performansı”, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi.
• Oxford Economics (2023), The Global Green Economy Report 2023, <https://www.oxfordeconomics.com/wp-content/uploads/2023/02/The-Global-Green-Economy-Report-2023_FINAL_10MB-version.pdf>, 15.04.2023.
• Özçağ, M. & H. Hotunluoğlu (2015), “Kalkınma anlayışında yeni bir boyut: Yeşil ekonomi”, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 303-324.
• Özen, A. vd. (2015), “Türkiye’de Yeşil Ekonomi Açısından Yenilenebilir Bir Enerji Kaynağı: Rüzgâr Enerjisi”, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, (1), 85-93.
• Özgültekin, A. (2022), “Yeşil Ekonomide İklim Adaletinin ve Yoksulluğun Birlikte Ele Alınması Üzerine Bir İnceleme”, Yönetim Bilimleri Dergisi, (Özel Sayı), 218-240.
• Özsoy, C.E. (2016), “Yeşil işler ve istihdam olanakları üzerine bir tartışma”, Aksaray Üniversitesi İİBF Dergisi, 8(1), 51-60.
• PAGE (2017), The Green Economy Progress Measurement Framework Methodology: Evaluating Progress Towards Poverty Eradication and Shared Prosperity Within Planetary Boundaries, Geneva, Switzerland.
• PAGE (2021), “Green Economy Progress Measurement Framework Application”, Second Edition, UNEP Technical Report: Evaluating national progress towards poverty eradication and shared prosperity within planetary boundaries.
• Pearce, D. et al. (1989), Blueprint for Green Economy, Routledge, London.
• Ryszawska, B. (2015), “Green Economy Indicators”, in: M. Burchard-Dziubińska (ed.), Towards a green economy. From ideas to practice (31-52), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Sayın, F. & U. Utkulu (2023), “Türkiye’nin Döngüsellik Performansı: Avrupa Birliği Ülkeleri ile Karşılaştırmalı Bir Araştırma”, Verimlilik Dergisi, (Özel Sayı), 187-204.
• SCP Hotspots Analysis Tool (N/A), Country Profile, <http://scp-hat.lifecycleinitiative.org/module-1-country-profile/>, 10.03.2023.
• Sohag, K. et al. (2019), “Green economic growth, cleaner energy and militarization: Evidence from Turkey”, Resources Policy, 63, 101407.
• Stakeholder Forum (2012), Principles for the Green Economy: a collection of principles for the green economy in the context of sustainable development and poverty eradication, <https://stakeholderforum.org/wp-content/uploads/2020/06/Earth-Summit-2012-Principles for-the-Green-Economy-1.pdf>, 08.02.2023.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2020), Yeni Ekonomi Programı-Orta Vadeli Program 2021-2023, <https://www.sbb.gov.tr/wpcontent/ uploads/2021/08/YeniEkonomiProgrami_OVP_2021-2023.pdf>, 08.04.2023.
• T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (2012), Türkiye’nin İklim Değişikliği Uyum Stratejisi ve Eylem Planı 2011-2023, Ankara.
• T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (2020), Bölgesel İklim Değişikliği Eylem Planları, <https://webdosya.csb.gov.tr/db/ordu/menu/bidep_rapor_v14_maket-1_20210315075810.pdf>, 08.02.2023.
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2022a), Binalarda Yenilenebilir Enerji Zorunluluğu 1 Ocak’ta Başlıyor, <https://www.csb.gov.tr/binalarda-yenilenebilir-enerji-zorunlulugu-1-ocakta-basliyor-bakanlik-faaliyetleri-37361>, 01.05.2023.
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2022b), Bakan Murat Kurum Türkiye’nin Ulusal Katkı Beyanı’nın Güncellendiğini Açıkladı, <https://ab.csb.gov.tr/bakan-murat-kurum-turkiyenin-ulusal-katki-beyaninin-guncellendigini-acikladi-haber-279475>, 01.05.2023.
• T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı (2021), Korunan Alan ve Tabiatı Koruma Faaliyetleri İstatistik Raporları, <https://www.tarimorman.gov.tr/DKMP/Menu/36/Korunan-Alan-Ve-Tabiati-Koruma-Faaliyetleri-Istatistik-Raporlari>, 10.03.2023.
• T.C. Ticaret Bakanlığı (2021), Yeşil Mutabakat Eylem Planı 2021, Ankara.
• T.C. Ticaret Bakanlığı (2022), Yeşil Mutabakat Çalışma Grubu Yıllık Faaliyet Raporu, <https://ticaret.gov.tr/data/643ffd6a13b8767b208ca8e4/YMEP%202022%20Faaliyet%20Raporu.pdf>, 17.04.2023.
• Tüysüz, Ş. & A. Öncel (2022), “Türkiye’de Yeşil Ekonomi Açısından Sürdürülebilir Enerji Kaynaklarının SWOT Analizi”, İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 7(19), 644-661.
• UNCTAD (2011), “Building a development-led green economy”, UNCTAD Policy Brief, No. 23, UNCTAD Press.
• UNEP (2011), Towards a green economy: pathways to sustainable development and poverty eradication - a synthesis for policy makers, Nairobi.
• UNEP (2012), Measuring Progress towards an Inclusive Green Economy, <https://wedocs.unep.org/20.500.11822/32438>, 11.03.2023.
• United Nations Statistics (2022), SDG Indicators Database, <https://unstats.un.org/sdgs/dataportal>, 10.03.2023.
• UN-Water SDG 6 Data Portal. (2020), Sustainable Development Goal 6 on water and sanitation, <https://sdg6data.org/en/node/1>,10.03.2023.
• World Bank (2022), Türkiye Country Climate and Development Report, CCDR Series, Washington DC, World Bank.
• World Bank (N/A), Indicators, <https://data.worldbank.org/indicator>, 10.03.2023.
• World Intellectual Property Organization (2023), WIPO IP Statistics Data Center, <https://www3.wipo.int/ipstats/index.htm?tab=patent>,10.03.2023.
• Yalçın, A.Z. (2016), “Sürdürülebilir kalkınma için yeşil ekonomi düşüncesi ve mali politikalar”, Çankırı Karatekin Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(1), 749-775.
• Yıkmaz, R.F. (2011), “Sürdürülebilir kalkınmanın ölçülmesi ve Türkiye için yöntem geliştirilmesi”, Uzmanlık Tezi, Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü, Ankara.