Çanakkale Savaşı Konulu Romanlarda Mustafa Kemal Betimlemesi ve Betimlemenin Tarihî Romandaki Yeri

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 3, 1872 - 1886, 28.12.2025

Safura İnan , Necmettin Özmen

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1775277

Öz

Romanlar; olay, kişi, zaman ve mekândan oluşur. Gerçek, kurmaca, olağan, ütopik, distopik hayatta olanları/olabilecekleri anlatan romanlarda betimlemeler önemlidir. Betimleme nesne, kişi, varlık veya yer; diğer nesne, varlık, kişi veya yerden ayrılarak öne çıkarılmasıdır. Betimlemenin işlevi yansıtma, bilgi verme, anlatma ve ikna etmedir. Anlatıcı; betimlemeyi konu ağı, liste, değişkenler arası ilişki tablosu, sıralı düzen gibi çeşitli yöntemlerle yapar. Yöntemler değişmekle birlikte anlatıcı betimlemede; ad cümleleri, adlandırma, dil bilgisel zaman, isim tamlamaları, niteleme sıfatları, yer belirleyicileri, eksiltili yapılar, ikilemeler ve nitelik zarfları kullanır.
Bu çalışmanın amacı; 1989’dan sonra yazılan Çanakkale savaşı konulu romanlarda Mustafa Kemal’in fiziksel ve ruhsal betimlemelerinin ne kadar ve ne şekilde, hangi dil yapılarıyla oluşturulduğunu belirlemektir. Mustafa Kemal’e odaklanan bu çalışmadan hareketle tarihî romanlarda kişi betimlemeleri üzerine, dar da olsa, bir kanaat oluşturmak ve betimlemenin tarihî romanlarımızdaki yerine dair çıkarımlarda bulunmak çalışmanın ikincil amacıdır. Çalışmada nitel veri toplama araçlarından doküman inceleme yöntemi kullanılmıştır. Bu kapsamda … ve Çanakkale Geldiler, …ve Çanakkale Gördüler, …ve Çanakkale Döndüler, Çanakkale Mahşeri, Zulüm Dağları Aşar Çanakkale İçinde, Gelibolu: Yenilmezlerin Yenildiği Yer, 57. Alay Çanakkale, Çanakkale’de Çocuklar da Savaştı, Tarihe Sığmayan Destan Çanakkale, Çanakkale’ye Gidenler: Şu Boğaz Harbi, Çanakkale Askerine Rütbe Gerekmez, Uzun Beyaz Bulut, Şafakta Yanan Mumlar, Diriliş Çanakkale 1915 adlı romanlar dâhil edilmiştir.
İncelenen romanlarda Mustafa Kemal’in ruhsal betimlemelerinin ağırlıkta olduğu, bu betimlemelerin sıklıkla niteleme sıfatları ve ad cümleleriyle oluşturulduğu belirlenmiştir. Buna karşın Mustafa Kemal’i eleştiren veya olumsuz gösteren betimlemelere rastlanılmamıştır. Romanlardaki betimlemelerde Mustafa Kemal; ileri görüşlü, çalışkan, cephedeki askerler tarafından sevilen, güvenilen, vatanın geleceğinden endişelenen, gözü pek bir kişi olarak yansıtılmıştır. Ayrıca romanlarda, Mustafa Kemal betimlemesinin sınırlı kaldığı; anlatıcıların okuyucu zihninde Mustafa Kemal’e dair bir fotoğraf/imge oluşturmada yetersiz kaldığı, betimlemelerin yeterince kullanılmadığı görülmüştür. Buradan hareketle tarihî romanlarda kişi betimlemelerinin yetersiz olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Çanakkale Savaşı , Mustafa Kemal , Mustafa Kemal Betimlemesi , Tarihî Roman

Etik Beyan

Bu çalışma için etik beyana gerek yoktur.

Destekleyen Kurum

Bu makale herhangi bir kurum/kuruluş tarafından desteklenmemektedir

The Depiction of Mustafa Kemal in the Novels about the Gallipoli War and the Place of the Depiction in the Historical Novel Genre

Öz

Novels consist of events, characters, time and place. Descriptions are important in novels that tell real, fictional, ordinary, utopian or dystopian stories about things that exist or could exist in life. Description is the act of highlighting an object, person, entity, or place by separating it from other objects, entities, persons, or places. The function of description is to reflect, inform, narrate, and persuade. The narrator uses various methods such as plot structure, lists, tables of relationships between variables, and sequential order to create descriptions. While methods may vary, the narrator uses noun clauses, naming, grammatical tense, noun phrases, descriptive adjectives, place determiners, elliptical structures, reduplications, and adverbs in descriptions.
The aim of this study is to determine how much and in what way Mustafa Kemal's physical and psychological descriptions are created in novels written after 1989 on the subject of the Battle of Çanakkale, and with which linguistic structures. The secondary aim of this study, which focuses on Mustafa Kemal, is to form an opinion, albeit limited, on character descriptions in historical novels and to draw conclusions about the place of description in our historical novels. The document analysis method was used as a qualitative data collection tool in this study. In this context, … ve Çanakkale Geldiler, …ve Çanakkale Gördüler, …ve Çanakkale Döndüler, Çanakkale Mahşeri, Zulüm Dağları Aşar Çanakkale İçinde, Gelibolu: Yenilmezlerin Yenildiği Yer, 57. Alay Çanakkale, Çanakkale’de Çocuklar da Savaştı, Tarihe Sığmayan Destan Çanakkale, Çanakkale’ye Gidenler: Şu Boğaz Harbi, Çanakkale Askerine Rütbe Gerekmez, Uzun Beyaz Bulut, Şafakta Yanan Mumlar, Diriliş Çanakkale 1915.
In the novels examined, it was determined that Mustafa Kemal's psychological descriptions were predominant, and that these descriptions were often formed with descriptive adjectives and noun phrases. On the other hand, no descriptions criticising or portraying Mustafa Kemal in a negative light were found. In the descriptions in the novels, Mustafa Kemal is portrayed as a forward-thinking, hard-working, beloved and trusted by the soldiers at the front, concerned about the future of the nation, and a bold individual. Additionally, it was observed that the descriptions of Mustafa Kemal in the novels were limited; the narrators were insufficient in creating a photograph/image of Mustafa Kemal in the reader's mind, and the descriptions were not used sufficiently. Based on this, it can be said that the character descriptions in historical novels are insufficient.

Anahtar Kelimeler

Gallipoli War , Mustafa Kemal , Depiction of Mustafa Kemal , Historical Novel

Etik Beyan

No ethical declaration is required for this study.

Destekleyen Kurum

This article is not sponsored by any organisation or institution.

Kaynakça

• Bilgin, İsmail (2006). Gelibolu: Yenilmezlerin Yenildiği Yer. İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı.
• Bilgin, İsmail (2020). 57. Alay Çanakkale. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Bilgin, İsmail (2023). Çanakkale'ye Gidenler: Şu Boğaz Harbi. İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı.
• Ediskun, Haydar (1992). Türk Dilbilgisi: Sesbilgisi, Biçimbilgisi, Cümlebilgisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Enginün, İnci (1986). "Çanakkale Zaferinin Edebiyata Aksi". Marmara Üniversitesi Fen - Edebiyat Fakültesi Türklük Araştırmaları Dergisi 2, 111-129.
• Ergin, Muharrem (2013). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Gülendam, Ramazan (2006). "Türk Romanında Çanakkale Savaşı". Bilim ve Aklın aydınlığında Eğitim Dergisi 72, 39-47.
• Günay, Veli Doğan (2007). Metin Bilgisi. İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları.
• İmer, Kamile vd. (2011). Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Kaplan, Mehmet (2009). Tarihe Sığmayan Destan Çanakkale. İstanbul: Gençlik Yayınları.
• Kıran, Zeynel ve Ayşe Eziler Kıran (2000). Yazınsal Okuma Süreçleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Koçak, Sevinç ve Salım Koçak (2006). Çanakkale’de Çocuklar Da Savaştı. İstanbul: Çilek Yayınları.
• Korkmaz, Zeynep (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz, Zeynep (2019). Türkiye Türkçesi Grameri: Şekil Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Mat, Celal (2007). "Çanakkale Muharebelerini Konu Edinen Romanlar Üzerine". Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 10(17), 81-100.