Interpreting The Book Of Dede Korkut On The Axis Of Knowledge And Existence

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 3, 1566 - 1577, 28.12.2025

Serkan Köse

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1776293

Öz

It should be noted that in the evolutionary process that societies go through, they continue their cultural/mental formation-development in line with a need centered on knowledge and, accordingly, existence. The culture created by society has to be related to the nature of its mental indicators, whether material or immaterial. Therefore, man and society cannot think and exist outside the categories of the age in which they live or their nature in general. Human beings, who have the ability to sustain their existence, need knowledge and this knowledge needs to be constantly updated. The diversity of societies' knowledge begins with the acceptance of the traditional. Traditional knowledge is the knowledge that is in tandem with the struggle for existence, which is considered acceptable at the beginning. For this reason, the relationship between oral culture and tradition gains meaning through the experience of knowledge. The dialectical logic of traditional knowledge should be seen in line with the fundamental values that ensure the legitimacy of the existence of man and society in the process of living, as opposed to being pejoratized as a set of vainly produced knowledge or empty beliefs. Traditional thought can also be considered together with the existence of man and society in the form of knowledge. As a result of all this information, epics, which are narratives sacralized around the ideal hero, especially in societies where political power shows continuity in line with the state mechanism, offer important indicators of the traditional idea of knowledge and existence. For this reason, the Book of Dede Korkut, which we can see as the work of epic thought that is important for the Turkish world of literature and knowledge, has been evaluated in the context of the idea of knowledge and being. Interpreting the use of knowledge in the face of being from the perspective of causality is a method to create a different perspective, especially in terms of epic and many other folklore creations. The analysis is based on the Dresden copy of the Book of Dede Korkut. The narratives are not analyzed and analyzed one by one, but interpreted by taking into account the cultural-semantic context in terms of the ideas of knowledge and existence that determine the basic paradigm of the subject.

Anahtar Kelimeler

Book of Dede Korkut. Oral logic , knowledge , epic thought. , Book of Dede Korkut. Oral logic , knowledge , epic thought. , asset

Dede Korkut Kitabı'nı Bilgi ve Varlık Ekseninde Yorumlama

Öz

Toplumların geçirdiği evrimsel süreç içerisinde bilgi ve buna bağlı olarak varlık merkezli bir ihtiyaç doğrultusunda kültürel/zihinsel oluşum-gelişimlerini sürdürdüklerini belirtmek gerekir. Toplumun yarattığı kültür ister maddi ister manevi olsun zihinsel göstergelerinin doğasıyla ilintili olmak durumundadır. Dolayısıyla insan ve toplum yaşadığı çağın ya da genel anlamda doğasının kategorilerinin dışında düşünme ve var olma durumuna sahip değildir. Varlığını sürdürebilme yetisine sahip insanın bilgiye ve bu bilgiyi de sürekli güncellemeye ihtiyacı vardır. Toplumların bilgi çeşitliliği geleneksel olanın kabullenişiyle başlar. Geleneksel bilgi insanın başlangıçtaki makbul saydığı varoluş mücadelesiyle hemhal olan bilgidir. Bu sebepledir ki sözlü kültür ve gelenek arasındaki ilişki, bilginin deneyimlenmesiyle anlam kazanmaktadır. Geleneksel bilginin diyalektik mantığı, boşuna üretilmiş bilgiler kümesi ya da boş inanç olarak olumsuzlaştırmanın aksine insan ve toplumun yaşayış sürecinde varlığının meşruiyetini sağlayan temel değerler doğrultusunda görülebilmelidir. Geleneksel düşünce, bilgi formu içerisinde insan ve toplumun varlık göstermesiyle birlikte de düşünülebilir. Tüm bu bilgiler neticesinde özellikle siyasi erkin devlet mekanizması doğrultusunda süreklilik gösterdiği toplumlarda ideal kahraman etrafında kutsallaştırılan anlatılardan olan destanlar, söz konusu geleneksel bilgi ve varlık düşüncesinin önemli göstergelerini sunmaktadır. Bu sebeple epik düşüncenin Türk edebiyat ve bilgi dünyası açısından önem taşıyan eseri olarak görebileceğimiz Dede Korkut Kitabı, bilgi ve varlık düşüncesi bağlamında değerlendirilmeye alınmıştır. Bilginin varlık karşısındaki kullanımını nedensellik bakış açısıyla yorumlama, özellikle destan ve diğer pek çok halk bilgisi yaratmaları açısından farklı bakış açısı oluşturmak için bir yöntemdir. İncelemede, Dede Korkut Kitabı’nın Dresden nüshası temel alınmıştır. Anlatılar tek tek irdelenmek ve incelenmek üzere değil konunun temel paradigmasını belirleyen bilgi ve varlık düşünceleri noktasında kültürel-anlamsal bağlam dikkate alınarak yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut Kitabı , sözlü mantık , bilgi , varlık , epik düşünce.

Kaynakça

• Abdulla, Kamal (2012). Mitten Yazıya veya Gizli Dede Korkut. Ali Duymaz (Akt.). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Abdulla, Kamal ve Aliyev Rafik (2024). Kitab-ı Dede Korkut ve Bulanık Mantık. Ötüken neşriyat.
• Aça, Mehmet (2009). “Lanetin Kuşatmasında Bir Adam: Dirse Han”. Lanet Kitabı. Emine (Ed. Gürsoy Naskali). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Arslan, Ahmet (2019). Felsefeye Giriş. Ankara: Serbest Akademi Yayınları.
• Arslan, Mustafa (2021). “Zamanın Ruhundan Anlatıcının Tasarımına Katmanlaşan Kahraman: Köroğlu”. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi. (5) 3, 1-13. https://doi.org/10.34083/akaded.986980
• Çelepi, Mehmet Surur (2016). “Anadolu’da Toplumsal Kimliğin İnşası ve Dede Korkut Boylarındaki Bireyin Tekamülü”. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 25, 65-89.
• Duymaz, Ali (2020). Kolca Kopuzdan Kılca Kaleme Dedem Korkut Araştırmaları. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Ekici, Metin (2006 Aralık). “Türk Sözlü Geleneğinde Anlatıcılar ve Anlatmalar Arasındaki İlişkiye Art Zamanlı (Diyakronik) ve Eş Zamanlı (Senkronik) Bir Bakış”. Fikret Türkmen Armağanı. İzmir: Kanyılmaz Matbaası.
• Geertz, Clifford (2010). Kültürlerin Yorumlanması. Hakan Gür (Çev.). Ankara: Dost Kitabevi.
• Gökyay, Orhan Şaik (2007). Dedem Korkudun Kitabı Kitab-ı Dedem Korkut âlâ lisan-ı taife-i Oğuzan. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Mengüşoğlu, Takiyeddin (2015). İnsan Felsefesi I. İnsanın Varlık Yapısı ve Nitelikleri II. İnsan ve Hayvan, Dünya ve Çevre. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Özdemir, Yücel (2024). Anadolu ve Britanya Kültür Ekolojisinde Ritüelistik Köy Seyirlik Oyunları Karşılaştırmalı Bir İnceleme. Ankara: Gazi kitabevi.
• Özkan, İbrahim (2024). “Deli Dumrul’un Ölüm Karşısındaki Tutumunun Arkaik Nedenleri”. Folklor Akademi Dergisi. (7)3, 1248-1259.
• Pehlivan, Gürol (2015). Dede Korkut Kitabı’nda Yapı, İdeoloji ve Yaratım -Dresden ve Vatikan Nüshalarının Mukayeseli Bir İncelemesi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Saydam, Mehmet Bilgin (2011). Deli Dumrul’un Bilinci Türk İslam Ruhu Üzerine Bir Kültür Psikolojisi Denemesi. İstanbul: Metis Yayınları.