Can Eryümlü’nün Romancı Kimliği Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 3, 1396 - 1410, 28.12.2025

Tolga Bayındır

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1776395

Öz

1948 İzmir doğumlu Can Eryümlü’nün asıl mesleği mimarlıktır. Öykü, şiir, masal, derleme, çeviri gibi birçok farklı türde eserler kaleme alan yazarın yayımladığı altı roman bulunur. İlk romanı Ben Zaman Tanrısı’nı 1998’de yayımlayan yazar, sırasıyla Zamanın Bittiği Yer (1999), Son Antlaşma (2001), Kalimerhaba İzmir (2004) – eser 2007’de Yunancaya çevrilerek Kalimerhaba Smyrni (Καλημέρχαμπα Σμύρνη) adıyla yayımlanmıştır-, Sakız’ın Gözyaşları (2009), Elif! Elif! (2010) adlı romanlarını yayımlamıştır. Bu çalışma, 2021’de İzmir’de hayata veda eden yazarın romanlarını merkeze alarak, onun kurmaca metin oluşturma sürecini aydınlatmayı amaçlamaktadır. Romanların kurgusuna dâhil olan karakterler, mekânlar, olay örgüsü ve bunların özellikleri belirlenmeye çalışılacaktır.
Eryümlü’nün varoluş sorularından bilimkurguya, mitolojiden arkeolojiye, insan ilişkilerinden toplumsal barışa kadar çok geniş bir alandan konularını seçtiği görülür. Tarih, arkeoloji, dinler tarihi ve mitoloji hakkındaki geniş okumalarının, tanınmış bilimkurgu yazarlarından yaptığı çevirilerin onun konularını belirlemesinde etkin olduğu söylenebilir. Diğer yandan İzmir ve İzmir’in tarihi, Türk-Yunan ilişkileri, Batılılaşma ve tarihle hesaplaşma, inanç ve varoluş sorgusu yazarın temel konularını oluşturur. Ben Zaman Tanrısı’nda mitolojik Tanrılar, Yunan ve Anadolu efsaneleri modern zamana taşınırken Zamanın Bittiği Yer’de bir kitap kurdunun gözünden insan, inanç, varlık, özgürlük konularını sembolik bir dille anlatır. Son Antlaşma’da okur, zamana hükmeden yarı biyolojik bir bilgisayarın yarattığı fantastik, bilim kurgusal bir dünyada tarihin, inançların, efsanelerin, mitolojilerin arasında gezinir. Kalimerhaba İzmir’de toplumlarının düşmanlığına rağmen kendilerini bu çekişmenin dışında tutmaya çalışan iki genç âşığın tarihle ve benlikleriyle mücadelesini anlatır. Sakız’ın Gözyaşları’nda Türk ve Yunan tarihine ortak coğrafyaların penceresinden eleştirel bir bakış açısı ile yaklaşır. Elif! Elif!’te mekândan ve zamandan soyutlanan iki âşık, birbirlerine kavuşmak için mitoloji, inanç ve tarih içinde bir erginlenme yolculuğuna çıkar. Romanlarının konusu kadar şahıs kadrosu da sıra dışıdır. İnsanlarla içli dışlı olan ve modern zamanda yaşayan mitolojik tanrılar, bir kitap kurdunun yaşamı ve varlığı sorgulaması, zamanı büken bilim insanlarının peygamberlere dönüşmesi; toplumsal tarih stratejilerinin düşmanlaştırmasına rağmen aşklarını yaşayan insanlar, zaman ve mekânda kaybolan ve birbirini arayan kişilere kadar yelpaze oldukça geniştir.

Anahtar Kelimeler

Eryümlü , roman , kurgu , kimlik , mitoloji , bilim kurgu

An Assessment of Can Eryumlu’s Identity as a Novelist

Öz

Born in Izmir in 1948, Can Eryumlu’s primary profession is architecture. He has written a wide variety of works, including short stories, poetry, fairy tales, compilations, and translations, and has published six novels. His first novel, Ben Zaman Tanrısı was published in 1998. He has also published Zamanın Bittiği Yer (1999), Son Antlaşma (2001), Kalimerhaba İzmir (2004)—translated into Greek in 2007 and published as Kalimerhaba Smyrni (Καλημέρχαμπα Σμύρνη), Sakız’ın Gözyaşları (2009), and Elif! Elif! (2010). This study focuses on the novels of the author, who passed away in Izmir in 2021, and aims to illuminate his process of creating fictional texts. The characters, places, plots and their characteristics included in the fiction of the novels will be determined.
Eryumlu’s subjects range from existential questions to science fiction, mythology to archaeology, and human relations to social peace. His extensive reading of history, archaeology, the history of religions, and mythology, along with his translations of renowned science fiction authors, can be said to have influenced his selection of subjects. Furthermore, the author’s core themes include Izmir and its history, Turkish-Greek relations, Westernization and reckoning with history, and the question of faith and existence. In Ben Zaman Tanrısı mythological gods, Greek and Anatolian legends are brought to the modern age, while Zamanın Bittiği Yer depicts humanity, faith, existence, and freedom through the eyes of a bookworm, using symbolic language. In Son Antlaşma the reader navigates history, beliefs, legends, and mythologies in a fantastical, science-fictional world created by a semi-biological computer that rules time. Kalimerhaba İzmir tells the story of two young lovers struggling with history and their own selves, despite the hostility of their societies, as they try to keep themselves out of this conflict. In Sakız’ın Gözyaşları, he approaches Turkish and Greek history through a critical lens of shared geography. In Elif! Elif!, two lovers, isolated from time and space, embark on a coming-of-age journey through mythology, faith, and history to reunite with each other. His novels are as extraordinary as their subject matter, as are their cast of characters. The spectrum is quite broad, from mythological gods who live in close proximity to humans and live in modern times, to a bookworm's questioning of life and existence, to time-bending scientists transforming into prophets, to people who live their love despite being antagonized by social historical strategies, to individuals lost in time and space, searching for each other.

Anahtar Kelimeler

Eryümlü , novel , fiction , identity , mythology , science fiction

Kaynakça

• Cumhuriyet Kitap, Sayı 446, 03.09.1998.
• Cumhuriyet Kitap, Sayı 1075, 23.09.2010.
• Eryümlü, Can (1998). Ben Zaman Tanrısı. İstanbul: Boyut Yayınları.
• Eryümlü, Can (2010). Elif! Elif!. İstanbul: Pupa Yayınları.
• Eryümlü, Can (1994). Gri Kıyılarında. İstanbul: Kavramı Yayınları.
• Eryümlü, Can (2004). Kalimerhaba İzmir. İstanbul: Dünya Yayınları.
• Eryümlü, Can (2007). Καλημέρχαμπα Σμύρνη. (Çev.: Αδανασíα Βεκταρέλλη), Αθήνα: Εκδόσεις Ηλέκτρα.
• Eryümlü, Can (2009). Sakız’ın Gözyaşları. İstanbul: Pupa Yayınları.
• Eryümlü, Can (2001). Son Antlaşma. Altkitap Yayınları (e-kitap).
• Eryümlü, Can (1999). Zamanın Bittiği Yer. İstanbul: Boyut Yayınları.
• Eryümlü, C. (2002). “Efes te Olmayan Artemis Tapınağı: Artemision”. İzmir Kent Kültürü Dergisi, Sayı: 5.
• Mimarlık Dergisi (Eylül-Ekim 1974). Sayı: 131/132.