Öykü Çözümlemelerinde Sinema Dili ve Anlatım Teknikleri

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 1, 21 - 37, 19.06.2017

Birsel Sağıroğlu

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.275502

Öz

Edebiyatın
temel malzemesi sözcüklerdir ve edebiyatta anlam dil göstergeleri yoluyla yaratılır.
Sinema ise kendi yasalarını “hareketli görüntü”lerle ortaya koymaktadır. Bu
hareketli görüntüler –edebiyatta olduğu gibi- kuramcılar tarafından yeni anlatım
olanaklarıyla desteklenir. Bu çalışmada, Eisenstein’ın diyalektik öğreti
ilkesine dayalı “kurgu teknikleri”yle birlikte sinemadaki “genel kurgu
teknikleri” ve “kamera çekim yasaları” göz önünde bulundurularak Sevim Burak’ın
“Pencere”, Necati Cumalı’nın “Akhisarlı” ve Sevgi Soysal’ın “Bir Şeydi Hiçliği
Hiç Olup Yitti” adlı öyküleri, ilkin film senaryosuna dönüştürülmüş ardından
öykülerde bu kurgu tekniklerinin izleri sürülmüştür. Eisenstein’ın görüntü
yardımıyla ulaşmaya çalıştığı diyalektik öğreti, öyküde sözcüklerden hareketle
ifade edilmeye çalışılmıştır. Böylece öykü evreni, yeni uygulama olanaklarıyla
ve terminolojiyle buluşturularak özgün bir biçimci edebiyat dili
oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Öykü, Diyalektik Öğreti, Biçimci Sinema

Cinema Language and Narrative Techniques in Story Analysis

Öz

Basic
material of literature is words and meaning in literature is created with
linguistic signs. Cinema expresses its laws with moving images. As in
literature, these images are supported with new explanation possibilities by
theorists. In this study, the stories called “Pencere” by Sevim Burak, “Akhisarlı”
by Necati Cumalı and “Bir Şeydi Hiçliği Hiç Olup Gitti” by Sevgi Sosyal was
firstly turned into film script and tracked the fiction techniques in stories
by considering general fiction techniques, shotting laws in cinema and fiction
techniques based on Eisenstein’s dialectic principles. Dialectic principle,
which Eisenstein tried to reach with the help of image, was tried to be
explained with words in story. Hence, an authentic formalist literary language
was constructed by bringing story universe together with new practice
possibilities and terminology.

Anahtar Kelimeler

Story, Dialectic Principle, Formalist Cinema, Fiction

Kaynakça

• Abisel, Nilgün (1989), Sessiz Sinema, Ankara: A. Ü. BYYO Yayınları.
• Arijon, Daniel (1993), Film Dilinin Grameri, (Çev. Yalçın Demir ve diğer), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Asiltürk, Cengiz (2014), Sinemada Diyalektik Kurgu (Filmin Dili), İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Aslanyürek, Semih (2011), Senaryo Kuramı, İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Burak, Sevim (2014), Yanık Saraylar, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Cumalı, Necati (2013), Ay Büyürken Uyuyamam, İstanbul: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A. Ş.
• Eisenstein, Sergei (1984), Film Duyumu, (Çev. Nijat Özön), İstanbul: Payel Yayınları.
• Eisenstein, Sergei (1985), Film Biçimi, (Çev: Nijat Özön), İstanbul: Payel Yayınları.
• Felski, Rita (2010), Edebiyat Ne İşe Yarar?, (Çev. Emine Ayhan), İstanbul: Metis Yayınları.
• Güral, Ufuk (2013), Sinema Tarihi, İstanbul: Detay Yayıncılık.
• Küçükerdoğan, Bülent (2010), Sinemada Kurgu ve Eisenstein, İstanbul: Hayalbaz Kitap.
• Monaco, James (2013), Bir Film Nasıl Okunur: Sinema Dili, Tarihi ve Kuramı, (Çev. Ertan Yılmaz) 15. Baskı, İstanbul: Oğlak Yayınları.
• Özön, Nihat (2008), Sinema Sanatına Giriş, İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Ryan, Michael (2012), Eleştiriye Giriş: Edebiyat-Sinema-Kültür, ( Çev. Nijat Özön), Ankara: De Ki Basım Yayım
• Soysal, Sevgi (2012), Tutkulu Perçem, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Wollen, Peter (2014), Sinemada Göstergeler ve Anlam, (Çev. Zafer Aracagök, Bülent Doğan), İstanbul: Metis Yayınları.