Melih Cevdet Anday’ın “Troya Önünde Atlar” Şiirindeki Mitolojik Unsurlar Hakkında Bazı Değerlendirmeler

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 2, 155 - 177, 30.12.2019

Mustafa Apaydın

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.641382

Öz

Melih Cevdet Anday (1915-2002), Garip’ten sonra giderek daha zor
anlaşılan, düşünsel arka planı yoğun, okurdan zengin bir ansiklopedi talep eden
bir şiir oluşturmuştur. Şair, Kolları
Bağlı Odysseus’tan (1962) başlamak üzere şiirlerinde mitolojik unsurlara gittikçe
artan oranda yer vermeye başlamıştır. Teknenin
Ölümü (1975) ve Ölümsüzlük Ardında
Gılgamış (1981) adlı kitaplarında da mitoloji, şiirin ana bileşenlerinden
biri olarak kullanılmıştır. Şiirlerini yorumlayan eleştirmenler de Melih Cevdet
Anday’ın mitolojiden beslenmesini tartışmıştır. Yunanca söz, öykü anlamına
gelen mitos (mythos), yazısız devirlerde yaşayan ilksel insanların doğayı
anlama ve onunla baş etme çabalarının sonunda ortaya çıkmış; doğa olaylarının
tanrısal varlıklar olarak tasarlanması esasına göre oluşmuştur. Mitler, ilksel
toplumların yazılı olmayan ve kuşaktan kuşağa aktarılan geçmişleridir. Yazılı
devirlerle birlikte mitler, inanılırlıklarını yitirmiş; toplumların mitlere
yüklediği sembolik anlamlar da ortadan kalkmıştır. Bununla birlikte mitler
edebiyatın ve diğer sanat türlerinin ilham kaynağı olmayı yüzyıllarca
sürdürmüştür. Melih Cevdet Anday da bir yazısında insanlığın mitosları hiçbir
zaman aşamadığını; “o us dışı, tanrılar, kahramanlar”ın kılık değiştirerek
sonraki uygarlıklara, inanışlara sızdığını ileri sürmüştür. Bu makalede Teknenin Ölümü’nde yer alan Homeros’un İlyada’sı ile kurduğu metinlerarası
ilişkiyle dikkat çeken “Troya Önünde Atlar” şiiri, mitolojik unsurların temsili
ekseninde incelenecektir. Şairin mitosları çağdaş dünyaya nasıl taşıdığı,
öyküye yeni eklemeler yapıp yapmadığı, modern dünyanın bir insanı olarak mitosa
yeni anlamlar katıp katmadığı tartışılacaktır.

Anahtar Sözcükler: Mitoloji, Melih Cevdet Anday, Homeros, Türk
şiirinde mitoloji,  mitoloji ve edebiyat.

 

 

Some Evaluations On The Mythological
Aspects In The Poem Called “Troya Önünde Atlar” Of Melih Cevdet Anday

Melih Cevdet Anday (1915-2002) has created a poem which is increasingly difficult to understand after Garip, demanding an intense, readers-rich encyclopedia. The poet started to give place to mythological elements in his poems increasingly starting from Kolları Bağlı Odysseus (1962). Mythology was also used as one of the main components of poetry in his books called Teknenin Ölümü (1975) and Ölümsüzlük Ardında Gılgamış (1981).Critics reviewing his poems have also discussed the feeding from mythology of Melih Cevdet Anday. Mythos meaning statement, narrative emerged at the end of efforts to understand and cope with nature of primitive peoples who lived in untouched eras, as for that the base which is desing of natural events as divine beings. Myths are the backgrounds of primitive societies that are not written and passed down from generation to generation. The myths with their written eras lost their credibility; the symbolic meanings of societies on myths have also disappeared. However, myths have continued to be the source of inspiration for literature and other art forms for centuries. In one of his articles, Melih Cevdet Anday states that the myths of humanity have never exceeded; claims “gods, heroes that are out of mind” infiltrated into subsequent civilizations and beliefs in disguise. In this article, the poem “Troya Önünde Atlar” which draws attention with the intertextual relationship that Homeros established with Ilyada will be examined in the axis of representation of mythological elements. It will be discussed how the poet carries the myths to the contemporary world, whether he makes new additions to the story, whether he adds new meanings to the mythos as a human being of the modern world.

Key Words: Mythology,
Melih Cevdet Anday, Homeros, mythology in Turkish poetry, mythology and
literature.

Melih Cevdet Anday (1915-2002) has created a poem which is increasingly difficult to understand after Garip, demanding an intense, readers-rich encyclopedia. The poet started to give place to mythological elements in his poems increasingly starting from Kolları Bağlı Odysseus (1962). Mythology was also used as one of the main components of poetry in his books called Teknenin Ölümü (1975) and Ölümsüzlük Ardında Gılgamış (1981).Critics reviewing his poems have also discussed the feeding from mythology of Melih Cevdet Anday. Mythos meaning statement, narrative emerged at the end of efforts to understand and cope with nature of primitive peoples who lived in untouched eras, as for that the base which is desing of natural events as divine beings. Myths are the backgrounds of primitive societies that are not written and passed down from generation to generation. The myths with their written eras lost their credibility; the symbolic meanings of societies on myths have also disappeared. However, myths have continued to be the source of inspiration for literature and other art forms for centuries. In one of his articles, Melih Cevdet Anday states that the myths of humanity have never exceeded; claims “gods, heroes that are out of mind” infiltrated into subsequent civilizations and beliefs in disguise. In this article, the poem “Troya Önünde Atlar” which draws attention with the intertextual relationship that Homeros established with Ilyada will be examined in the axis of representation of mythological elements. It will be discussed how the poet carries the myths to the contemporary world, whether he makes new additions to the story, whether he adds new meanings to the mythos as a human being of the modern world.

Key Words: Mythology,
Melih Cevdet Anday, Homeros, mythology in Turkish poetry, mythology and
literature.

ürkçe ve İngilizce öz'ler en az 75, en fazla 150 sözcükten oluşmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Mitoloji, Melih Cevdet Anday, Homeros, Türk şiirinde mitoloji, mitoloji ve edebiyat, Mythology, mythology in Turkish poetry, mythology in Turkish poetry

Kaynakça

• Anday, Melih Cevdet (1975). Teknenin Ölümü. İstanbul: Sander Yayınları.
• Anday, Melih Cevdet (2008). Sözcükler “Toplu Şiirler”. İstanbul: Everest.
• Anday, Melih Cevdet (2015). Şiir Yaşantısı/ Şiir Yazıları. İstanbul: Everest.
• Armağan, Yalçın (2003). Melih Cevdet Anday Şiirinde Zaman. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Bilkent Üniversitesi.
• Boratav, Pertev Naili (1984). Köroğlu. İstanbul: Adam.
• Bovée, Kari (2016). https://karibovee.com/famous-horse-partners-in-history-el-cid-and-babieca (Erişim 25.06.2019).
• Campbell, Joseph (2015). Yaratıcı Mitoloji- Tanrının Maskeleri-IV. Kudret Emiroğlu (Çev.). İstanbul: Islık.
• Campbell, Joseph (2017). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. İstanbul: İthaki.
• Eliade, Mircea (1994). Edebi Dönüş Mitosu. Ümit Altuğ (Çev.). Ankara: İmge.
• Eliade, Mircea (2017). Mitlerin Özellikleri. Sema Rifat (Çev.). İstanbul: Alfa.
• Eliot, T.S. (1990). Çorak Ülke- Dört Kuartet ve Başka Şiirler. Suphi Aytimur (Çev.). İstanbul: Adam.
• Feuerbach, Ludwig (2015). Tanrıların Doğuşu- Klasik, İbrani ve Hıristiyan Antikçağ Kaynaklarına Göre. Oğuz Özügül (Çev.). İstanbul: Say.
• Frazer, G. James (1991). Altın Dal-Dinin ve Folklorun Kökleri-I. Mehmet H. Doğan (Çev.). İstanbul: Payel.
• Frazer, G. James (1992). Altın Dal-Dinin ve Folklorun Kökleri-II. Mehmet H. Doğan (Çev.). İstanbul: Payel.
• Gezgin, İsmail (2014). Sanatın Mitolojisi. İstanbul: Sel.
• Graves, Robert (2010). Yunan Mitleri/ Tanrılar, Kahramanlar, Söylenceler. Uğur Çapkur (Çev.). İstanbul: Say.
• Güneşte Ayıklanmış- Melih Cevdet Anday Şiiri (2004). Orhan Kahyaoğlu ( Hazırlayan). İstanbul: Nekitaplar.
• Hızlan, Doğan (2000). “Şiiri Siz Tamamlayın”. Kitap-lık, 39. 92-104.
• Homeros (2017). Odysseia. Azra Erhat, A. Kadir (Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Homeros (2018). İlyada. Azra Erhat, A. Kadir (Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kahraman, Hasan Bülent (2004).Türk Şiiri Modernizm Şiir. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Koçak, Orhan (1989). “Melih Cevdet Anday’la Söyleşi”. Defter, 10, 81-87.
• Koçak, Orhan (1989). “Melih Cevdet Anday Şiirinde Ten ve Tin I”. Defter, 10, 93-116.
• Kris, Ernst; Kurz, Otto (2013). Sanatçı İmgesinin Oluşumu: Efsane, Mit ve Büyü. Sabri Gürses (Çev.). İstanbul: İthaki.
• Levi- Strauss, Claude (1986). Mit ve Anlam. Şen Süer, Selahattin Erkanlı (Çev.). İstanbul: Alan.
• Levi- Strauss, Claude (2012). Yapısal Antropoloji. Adnan Kailoğulları (Çev.). Ankara: İmge.
• March, Jenny (2018). Klasik Mitler. Semih Lim (Çev.). İstanbul: İletişim.
• Mohapatra, A. Ranjan (2003). “Budizm”. Hidayet Işık (Çev.). Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 16, 167-179.
• Necatigil, Behçet (1978). 100 Soruda Mitologya. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Oktay, Ahmet (2008). İmkânsız Poetika. İstanbul: İthaki.
• Rank, Otto (2016). Kahramanın Doğuş Miti- Mitolojinin Psikolojik Yorumu. Gökçe Yavaş (Çev.). İstanbul: Pinhan.
• Saçlıoğlu, Mehmet Zaman (2003). A’dan Z’ye Melih Cevdet Anday. İstanbul: YKY.
• Sanz, Maria Jesus Horta (2005). “José Ortega y Gasset’e Göre Cervantes’in Romanında Gerçeklik Kavramı ve Don Kişot Üzerine Düşünceler”. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi. 8: 63-69.
• Susamcı, Hilal (2018). Pagan Kültürde Kehanet ve Batı Resminde Kâhin Kadınlar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Uzun, Mustafa(1994). “Düldül”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10, 20-21.
• Ünal, Selman Oğuzcan (2015). “Büyük İskender’in Yoldaşı: Bukefelos”. http://www.gazetebilkent.com/2015/12/22/buyuk-iskenderin-yoldasi-bukefalos/ (Erişim:25.06.2019).