Duyulardan Duyular Ötesine Uzanan Bir Yolculuk: Novalis Ve Hölderlin’de Fiziksel-Tinsel Evren İlişkisi

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 2, 178 - 204, 30.12.2019

Fulya Çelik Medine Sivri

Öz

Bu çalışmanın amacı, Novalis’in “Geceye
Övgüler” (Hymnen an die Nacht)
adlı eserinde yer alan ilk ilahi şiir ile Hölderlin’in “Ekmek ve Şarap” (Brot
und Wein) adlı toplam dokuz bölümden oluşan şiirinin ilk bölümünü bilişsel-fenomenolojik
bir yaklaşım doğrultusunda ele almak ve sinestezinin bu şiirlerdeki işleniş
biçimini açığa çıkarmaktır. Şairlerin duyumsama biçimindeki öz ve
zihinlerindeki derinliği aşkınlığa taşıma eğilimleri, çalışmanın birden fazla
görüşle ilişkisini kurmaktadır. Bu bağlamda, Maurice Merleau-Ponty’in beden teorisi; Cenevre
Ekolü’nün belirli bir şairin bilinç içeriği ve durumlarının temel odaklarına
yönelmesi; Reuven Tsur’un bilişsel yazın/biçembilime dair görüşleri ve edebi
sinestezi fenomenine kazandırdığı farklı bakış açısı; son olarak, J. L. Austin tarafından
ortaya konulan etkisöz edimi seçilen şiirlerin çözümlenmesinde esas teşkil eden
görüşler olmuştur. İncelenen şiirlerde, şairlerin
bilişselliği, bilinç akışlarındaki salınımların sıklığı, aşırılıklara ve
düş(ünce)lere yönelme eğilimleri, değişen/dönüşen ruh halleri, biçimi altüst
etme istekleri, duyularla zihnin etkinliğini kaynaştırmaları, insan-doğa,
ruh-beden, fiziksel-tinsel gerçek gibi kutuplaşmaları ve yapay bölünmeleri
reddetmeleri ile ilişkili pek çok bulguya ulaşılmıştır. Duyusal ve bilişsel bir
fenomen olarak sinestezinin algı biçimine etki ettiği ve anlama/anlamlandırma
süreçlerine katkı sağladığı gözlemlenmiştir. Ele alınan şiirlerde sinestezi,
daha çok duyularüstü boyutuyla anlam kazanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Novalis, Hölderlin, sinestezi, bilinç, biliş

Kaynakça

• Austin, John Langshaw (2017). Söylemek ve Yapmak. (R. L. Aysever Çev.), İstanbul: Metis Yayınları. Cytowic, Richard E. (2002). Synesthesia: A Union of the Senses. Cambridge, Massachusetts, London, England: MIT Press. (Yazar tarafından çevrilmiştir.)Dann, Kevin T. (1998). Bright Colors Falsely Seen: Synaesthesia and the Search for Transcendental Knowledge. New Haven: Yale University Press. (Yazar tarafından çevrilmiştir.)Freeman, Margaret (2014). Cognitive Poetics, Burke, M. (Ed.), The Routledge Handbook of Stylistics içinde (313-328), Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company. (Yazar tarafından çevrilmiştir.)Hölderlin, Friedrich (2013). Seçme Şiirler. (A. T. Oflazoğlu Çev.), İstanbul: İz Yayıncılık.İlker Etuş, Özlem (2006). Yazınsal Söylemde Fantastik Doku: Bilişsel-Biçemsel Bir Yaklaşım. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 2, 67-79.Lawall, Sarah N. (1968). Consciousness: Structures of Literature. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. (Yazar tarafından çevrilmiştir.)Lenoir, Beatrice (2004). Sanat Yapıtı. (A. Derman Çev.), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.Magliola, Robert R. (1977). Phenomenology and Literature: An Introduction. West Lafayette, Indiana: Purdue University Press. (Yazar tarafından çevrilmiştir.)Merleau-Ponty, Maurice (1962). Phenomenology of Perception. New Jersey: The Humanities Press. (Yazar tarafından çevrilmiştir.)Merleau-Ponty, Maurice (2017a). Algılanan Dünya: Sohbetler. (Ö. Aygün Çev.), İstanbul: Metis Yayınları.Merleau-Ponty, Maurice (2017b). Dünyamız Tamamlanmamış Bir Eser…, (Ö. Aygün Çev.), Cogito, Sayı 88, 20-28.Novalis. (2017). Geceye Övgüler. (A Cemal Çev.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Primozic, Daniel Thomas (2013). Merleau-Ponty Üzerine. (Z. Z. Esenyel Çev.), Ankara: Sentez Yayıncılık.Semino, Elena ve Jonathan Culpeper (Ed.) (2002). Cognitive Stylistics: Language and Cognition in Text Analysis. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company. (Yazar tarafından çevrilmiştir.)Stockwell, Peter (2002). Cognitive Poetics. London and Newyork: Routledge. (Yazar tarafından çevrilmiştir.)Tsur, Reuven (2000). Picture Poetry, Mannerism, and Sign Relationships. Poetics Today, 21 (4), 751-781. (Yazar tarafından çevrilmiştir.)Tsur, Reuven (2007). Issues In Literary Synesthesia. Style, 47 (1), 30-52. (Yazar tarafından çevrilmiştir.)Tsur, Reuven (2008). Toward A Theory Of Cognitive Poetics. Brighton – Portland: Sussex Academic Press. (Yazar tarafından çevrilmiştir.)Van Campen, Cretien (2010). The Hidden Sense: Synesthesia in Art and Science. Massachusetts: MIT Press. (Yazar tarafından çevrilmiştir.)