Karşıtlıkların Anlambilimsel Söylem Ezgisi: Hafif ve Ağır Düğüm Sözcükleri Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 2, 415 - 437, 29.12.2020

Ayşe Eda Gündoğdu

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.756393

Öz

Dilsel kodlar, birey ve toplumun duygu/düşünce üretme ve aktarma düzeneklerinin başında gelmektedir. Bu açıdan dil üzerinden gerçekleştirilen araştırmalar yalnızca dilin içkin özelliklerini ortaya koymamakta, aynı zamanda dilsel kullanımları şekillendiren bireysel ya da toplumsal şemaları derinlemesine inceleme fırsatı sağlamaktadır. Bu çalışmada geleneksel görüşte karşıt yapılar olarak değerlendirilen sözcük çiftlerinin sözceye aktardığı çeşitli tutumsal nitelikler konu edilmektedir. Çalışmada hafif ve ağır sözcük çifti araştırma nesnesi olarak seçilmiştir. Söz konusu sözcük çiftinin seçilmesinin en temel nedeni, geleneksel dilbilgisinde karşıtsal olarak konumlandırılmalarına rağmen, değişmeceli anlam düzeylerinde karşıtlık koşullarını her zaman sağlayamadıkları varsayımı ve bu varsayımın devamı olarak anlambilimsel söylem ezgisi oluşturma açısından dizgeye bağlı bir biçimde olumluluk, olumsuzluk, yansızlık gibi farklı tutumsal değerleri kodlayabilme potansiyeline sahip olmalarıdır. Bu kapsamda, Türkçede hafif ve ağır sözcük çiftine ilişkin kavramlaştırmaların farklı bağlamlarda ne tür duygusal/tutumsal işlemlemelerden geçtiği ve bu işlemlemelerin dil aracılığıyla nasıl somutlaştırıldığı araştırmanın temel sorularındandır.

Anahtar Kelimeler

anlambilim, anlambilimsel söylem ezgisi, karşıtlık, hafif, ağır

Semantic Discourse Prosody of Antonyms: An Evaluation on the Nodes Hafif and Ağir

Öz

Linguistic codes, in the process of explaining and conceptualizing outer world, rank first in an individual’s or societies’ uttering and delivering opinions/feelings mechanisms. In this respect, studies conducted on language do not only reveal the inherent features of language, but also provide an opportunity to examine in-depth the individual or social schemes that shape linguistic uses. In this study, various semantic qualities transferred to context by the hafif and ağır nodes, which are considered as antonym, are discussed. The main motivation of the study is to reveal the tendencies to encode the binary opposition, which is an important regulation mechanism in human cognition and perception. With this orientation, the subject of the research was examined within the scope of different semantic values such as positivity, negativity, neutrality, which were transferred to the system through the Turkish National Corpus v3 (TUD v3) concordance option in terms of forming a semantic discourse prosody. In the study, it was found that positivity, negativity, neutrality coding tendencies of hafif and ağır nodes differ according to the meaning level of the words and the contrast can continue in a limited number of meaning levels; it was concluded that the semantic values transferred to the context can differ according to the semantic categories of the words with association, and that the values in question can differ depending on the connotational fields of the nodes and the connotational fields of the word with which they are associated.

Anahtar Kelimeler

semantics, semantic discourse prosody, antonymy, "hafif", "ağır"

Kaynakça

• Aksan, D. (1998). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: TDK Yayınları.
• Aksan, Y., Aksan, M., Koltuksuz, A., Sezer, T., Mersinli, Ü., Demirhan, U. U., Yılmazer, H., Atasoy, G., Öz, S., Yıldız, İ. ve Kurtoğlu, Ö. (2012). “Construction of the Turkish National Corpus (TNC)”. Calzolari, N., Choukri, K., Declerck, T., Doğan, M. U., Maegaard, B., Miriani, J., Odijk, J. ve Piperidis, S. (Yay. haz.) içinde, Proceedings of the Eight International Conference on Language Resources and Evaluation (LREC 2012). İstanbul, Türkiye. http://www.lrec-conf.org/proceedings/lrec2012/papers.html
• Baker, P. (2006). Using Corpora in Discourse Analysis. London: Continuum.
• Büyükkantarcıoğlu, N. (2006). “Söylemden İdeolojiye: Eleştirel Söylem Çözümlemesi”. Ahmet Kocaman (Editör). İçinde Dilbilim Temel Kavramlar, Sorunlar, Tartışmalar. (101-113). Ankara: Dil Derneği Yayınları.
• Cruse, A. (2006). A Glossary of Semantics and Pragmatics. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Erkuş, A. (2009). Davranış Bilimleri İçin Bilimsel Araştırma Süreci. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Firth, J. R. (1951). “Modes of Meaning”. Papers in Linguistics 1934–1951. (Edt: J. R. Firth). S. 190–215. London: OUP.
• Geeraerts, D. (2010). Theories of Lexical Semantics. Oxford: Oxford University Press.
• Glesne, C. (2013). Nitel Araştırmaya Giriş. (Çev. A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu) Ankara: Anı Yayıncılık.
• Gündoğdu, A. E. (2019). “Türkçede Yakınanlamlılık ve Karşıtanlamlılık Olgularının Derlem Temelli İncelenmesi”. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 43-67, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul.
• Hoey, M. (2000). “A World Beyond Collocation: New Perspectives on Vocabulary Teaching”. İçinde Teaching Collocations, (Edt. M. Lewis). s.224-245. Hove: Language Teaching Publications.
• Hoey, M. (2003). “Why Grammar is Beyond Belief”. Special Issue of Belgian Journal of English Language and Literatures, 1: 183–96.
• Hunston, S. (2007). “Semantic Prosody Revisited”. International Journal of Corpus Linguistics. 12.2: 249–268.
• Lakoff, G. ve Johnson, M. (2003). Metaphors We Live By. London: The University of Chicago Press.
• Lewandowska-Tomaszczyk, B. (1996). Negativity and Semantic Prosody in Depth of Negation - A Cognitive Semantic Study. Lodz: Lodz University Press.
• Lindquist, H. (2009). Corpus Linguistics and the Description of English. Edinburg: Edinburgh University Press.
• Louw, B. (2000). “Contextual Prosodic Theory: Bringing Semantic Prosodies to Life”. Words in context: A Tribute to John Sinclair on His Retirement. (Edt. C. Heffer, H. Sauntson, ve G. Fox). s. 48-94. UK: University of Birmingham.
• McEnery, T. ve Hardie, A. (2012). Corpus Linguistics. Cambridge: Cambridge University Press.
• Murphy, M. L. (2010). Lexical Meaning. Cambridge: Cambridge University Press.
• Nelson, D. L. Vd. (2005). Word Association Spaces for Predicting Semantic Similarity Effects in Episodic Memory. Experimental Cognitive Psychology and its Applications, 23.
• Partington, A. (1998). Patterns and Meanings: Using Corpora for English Language Research and Teaching. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
• Partington, A. (2004). “Utterly Content in each other’s Company”: Semantic Prosody and Semantic Preference”. International Journal of Corpus Linguistics. 9 (1). s. 131–56.
• Saeed, J. (2003). Semantics. Oxford: Blackwell Publishing.
• Sinclair, J. (1987). Looking up. London/Glasgow: Collins.
• Sinclair, J. (1991). Corpus, Concordance, Collocation. Oxford: Oxford University Press.
• Sinclair, J. (2004). “The Lexical Item. Trust the Text”. Language, Corpus and Discourse. (Edt.: J. Sinclair). New York: Routledge.
• Stubbs, M. (1995). “Collocations and Semantic Profiles: on the Cause of Trouble with Quantitative Studies”. Functions of Language. 2 (1), s. 23-55.
• Stubbs, M. (2001a). “Texts, Corpora, and Problems of Interpretation: a Response to Widdowson”. Applied Linguistics. 22. s. 149–172.
• Stubbs, M. (2001b). Words and Phrases Corpus Studies of Lexical Semantics. Oxford: Blackwell.
• TDK. (2011). Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
• Tognini-Bonelli, E. (2001). Corpus Linguistics at Work. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
• Tribble, C. (2000). “Genres, Keywords, Teaching: Towards a Pedagogic Account of the Language of Project Proposals”. Papers from the Third International Conference on Teaching and Language Corpora (pp. 74-90). New York: Peter Lang.
• Zhang, W. (2009). “Semantic Prosody and ESL/EFL Vocabulary Pedagogy”. TESL Canada Journal. 26 (2).