Evini Sırtında Taşıyan Kadınlar: “Eskici” Hikâyesinde Kadının Coğrafyasını Genişletme Mücadelesi

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 1, 53 - 67, 29.04.2022

Neşe Oktay

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1067135

Öz

Sevgi Soysal, 1950 sonrası kuşağının hikâyeleri ve romanları ile olduğu kadar yaşantısıyla da öne çıkan isimlerindendir. Soysal’ın edebiyatı ve toplumsal meselelere yakınlığı yaşadıklarından tesirler taşır. Bu yansımaları barındıran Barış Adlı Çocuk isimli kitabında yer alan “Eskici” öyküsü, bir kadının evi ve bu evdeki eşyalar ile kurduğu ilişki bakımından önemlidir. Ev; içindeki eşyaların hatıra olma niteliği bakımından nostaljik duygulanmalara yol açabilecek, kişiye güvenli sığınak olması bağlamında da sevgi ile hatırlanması gereken bir yapı olarak algılanabilir. Ancak kadınlar için her zaman böylesi bir anlamdan söz etmek mümkün değildir. Geleneksel yaşantıyı sürdüren toplumlarda sokak ile ilişkisi çok sınırlı olan kadınlar, eve ait olarak kabul edilirler. Yaşanan modernleşme süreçleri bu durumu değiştirmeye yönelik bir istek sergilese de sonuca giden yol her zaman çok hızlı ve pürüzsüz ilerlemiştir denilemez. “Eskici” öyküsü de bu bağlamda bir okumaya açıktır. Gerek Sevgi Soysal’ın öykünün yazıldığı yıllarda yaşadıkları gerekse Osmanlı’dan itibaren kadınların ev ve sokağa yönelik deneyimleri, öykü karakterinin düşüncelerine ve eylemlerine sirayet eder. Bu yazıda kişisel ve toplumsal birikimler dikkate alınarak evin alışılagelmiş anlamının dışında kişinin üzerinde bir yük veya pranga hâline gelişi ve kadın karakterin bütün bunlardan kurtularak kentin içine karışma öyküsü; evin değişen anlamı, kadının evden çıkışı ve kamusal ile özel alan/mekân ayrımı gibi çeşitli bakımlardan değerlendirilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sevgi Soysal, “Eskici”, Barış Adlı Çocuk, kadın, ev, sokak, mekân, kamusal alan.

WOMEN CARRYING THEIR HOUSES ON THEIR SHOULDERS: WOMEN'S STRUGGLE TO EXPAND THEIR GEOGRAPHY IN THE STORY “ESKICI”

Öz

Sevgi Soysal is one of the prominent names of the post-1950 generation not only with her stories and novels but also with her life. Soysal’s literature and her concern to social problems have overtones from all she had been through. The story “Eskici” in her book “Barış Adlı Çocuk”, which contains these reflections, is important in relation to a woman’s relationship with her house and the furniture in it. The house can be perceived as a structure that can evoke feelings of nostalgia with the objects inside cherishing the memories and should be remembered with love because it is a safe shelter for the person. However, it is not always possible to speak of such a meaning for women. In societies leading a traditional life, they say that a women’s place is in the home, and they have a very limited relationship with the street. Although the modernization processes experienced showed a desire to turn the tide, the path to the goal was not always very quick or painless. The story “Eskici” also deserves to be read in this context. Both Sevgi Soysal's experiences during the years in which the story was written and the experiences of women from the Ottoman Empire at home and on the streets influence the thoughts and actions of the fictional character. This article aims to evaluate, from different aspects, the fact that the house becomes a burden or a shackle on the shoulders rather than its usual meaning, and the story of the female figure taking this load off and inserting herself into the city, as well as the changing meaning of the house, woman’s going out of the house, and the distinction between public and private space/sphere.

Anahtar Kelimeler

Sevgi Soysal, “Eskici”, Barış Adlı Çocuk, woman, house, street, space, publis sphere.

Kaynakça

• Akşit, Elif Ekin (2012). Kızların Sessizliği Kız Enstitülerinin Uzun Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Altuğ, Fatih (2013). “Sevgi Soysal’da Karar Anları, Eşikler Ve Yeni Başlangıçlar”. “Ne Güzel Suçluyuz Biz Hepimiz!” Sevgi Soysal İçin Yazılar. Ed. S. Şahin). İstanbul: İletişim Yayınları. s. 159-196.
• Argunşah, Hülya (2016). “Kadın ve Edebiyat”. Kadın ve Edebiyat Kendini Yazmak. İstanbul: Kesit Yayınları. s. 15-32.
• Bachelard, Gaston (2014). Mekânın Poetikası. Çev. A. Tümertekin. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Benjamin, Walter (2008). “Tek Yönlü Yol”. Son Bakışta Aşk: Walter Benjamin’den Seçme Yazılar. Çev. İ. Savaşır. İstanbul: Metis Yayınları. s. 51-76.
• Berktay, Fatmagül (1998). “Önsöz Yerine: Kadın Olmak ve Yazmak ya da Farklılık Fark Yaratır mı?”. Kadın Olmak Yaşamak Yazmak. İstanbul: Pencere Yayınları. s. 7-15.
• Birkan, Tuncay (1998). “Sol: Evin Reddi”. Birikim. https://birikimdergisi.com/dergiler/birikim/1/sayi-111-112-temmuz-agustos-1998/2306/sol-evin-reddi/5231. (erişim 26.11.2021)
• Cantek, Funda Şenol, Çağla Ünlütürk Ulutaş, Sermin Çakmak (2013). “Evin İçindeki Sokak, Sokağın İçindeki Ev: Kamusal ile Özel “Ara”sında Kalanlar”. Kenarın Kitabı. Ed. F. Ş. Cantek. İstanbul: İletişim Yayınları. s. 121-159.
• Çakır, Serpil (2009a). “Mekânın Kadınlar Açısından Kurgulanışına Kuramsal Ve Tarihsel Süreç İçinde Bakmak”. Kadın ve Mekân Tutsaklık mı? Sultanlık mı?. Ed. A. Akpınar vd. İstanbul: Turkuvaz Kitapçılık ve Yayıncılık, s. 133-149.
• Çakır, Serpil (2009b). “Osmanlı’da Kadınların Mekânı, Sınırlar ve İhlaller”. Cins Cins Mekân. Ed. A. Alkan. İstanbul: Varlık Yayınları. s. 76-101.
• Furrer, Priska (2004). Sevgi Soysal Bireysellikten Toplumsallığa. İstanbul: Papirüs Yayınları.
• Gürbilek, Nurdan (2014). “Memur Çocukları, Ev Ödevleri, Pazar Öğledensonraları”. Ev Ödevi. İstanbul: Metis Yayınları. s. 59-75.
• Hanisch, Carol (2013). “Kişisel Olan Politiktir’ Mottosu İçin Güncel Bir Giriş Düzeltmeler & Yanlış Anlaşılmalara Karşı Yanıtlar”. Kişisel Olan Politiktir. Der. H. Aliefendioğlu, A.N. Erişkin. İstanbul: Kült Neşriyat. s. 39-49.
• İdil, A. Mümtaz (1990). Bir Sevgi’nin Öyküsü. İstanbul: Kavram Yayınları.
• İleri, Selim (1977). “Sevgi Soysal Üzerine”. Türk Dili Aylık Dil ve Yazın Dergisi. S. 304. s. 6-12.
• İlhan, Attila (1977). “Sevgi’yle Bazı Günler”. Türk Dili Aylık Dil ve Yazın Dergisi. S. 304. s. 1-5.
• Sirman, Nükhet (2006). “Türkiye’nin Kamusunda Endişe”. Amargi 3 Aylık Feminist Dergi. S. 1. s. 19-21.
• Soysal, Funda (2015). “Modernliğin Türkiye’deki Makus Talihi, ya da Yaşamı ve Yazınıyla Sevgi Soysal”. İsyankâr Neşe Sevgi Soysal Kitabı. Hzl. S. Şahin, İ. Şahbenderoğlu. İstanbul: İletişim Yayınları. s. 15-34.
• Soysal, Sevgi (2004). “Paralar Cebe Kadınlar Eve”. Bakmak. İstanbul: İletişim Yayınları. s. 87-90.
• Soysal, Sevgi (2012). Barış Adlı Çocuk. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şahin, Seval (2015). “Görüntüye Yakından Bakmak: Eskici”. İsyankâr Neşe: Sevgi Soysal Kitabı (hzl. S. Şahin, İ. Şahbenderoğlu). İstanbul: İletişim Yayınları. s. 289-299.
• Tuncer, Selda (2015). “Dışarı Çıkmak: Özelden Kamusala Feminist Bir Saha Hikâyesi”. Moment Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi. S. 2. s. 30-58.
• Yüce, Sefa (2016). Sevgi Soysal Hayatı, Sanatı, Eserleri. Ankara: Ebabil Yayınları.