Gianni Rodari’nin Favole al Telefono Adlı Kitabındaki Masal Başlıkları ile Türkçe Çevirilerinin “Çeviride Anlam Evrilmesi Dizgeselliği” Bağlamında İncelenmesi

Yıl 2023, Sayı: Çeviribilim Özel Sayısı, 55 - 73, 25.02.2023

Eshabil Bozkurt

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1186557

Öz

Bu makalede amaç, Gianni Rodari’nin Favole al telefono adlı masal kitabındaki masal başlıklarının Türkçe erek metinlere aktarımını “Çeviride Anlam Evrilmesi Dizgeselliği” bağlamında incelemektir. Çalışmanın temel inceleme nesnesini kaynak metin olarak İtalyan çocuk edebiyatının önde gelen isimlerinden olan Rodari’nin 1962 yılında yayımladığı Favole al telefono adlı masal kitabındaki masal başlıkları, erek metinler olarak da bu kitabın farklı yıllarda Türkçeye yapılan üç çevirisindeki masal başlıkları oluşturmaktadır. Bu erek metinler makalede EM-1, EM-2 ve EM-3 biçiminde gösterilecek olup bu metinlerin çevirmenleri, yayın yılları ve yayınevleri şu şekildedir: EM-1: 2005 yılında Demet Elkâtip tarafından Telefonda Masallar başlığıyla çevrilmiş ve Alkım Yayınevi tarafından yayımlanmıştır; EM-2: 2006 yılında Üzeyir Gündüz tarafından Telefon Öyküleri başlığıyla çevrilmiş ve Harf Eğitim Yayıncılığı tarafından yayımlanmıştır; EM-3: 2012 yılında Eren Cendey tarafından Bir Telefonluk Masallar başlığıyla çevrilmiş ve Can Sanat Yayınları tarafından yayımlanmıştır. Temel inceleme nesnesi olarak bu kaynak metin ve erek metinlerin seçilmesinin nedeni, adı geçen eserlerdeki masal başlıklarının daha önce “Çeviride Anlam Evrilmesi Dizgeselliği” bağlamında ele alınmamış olmasıdır. Kaynak metinde yetmiş masal ve bir de giriş yazısı bulunmaktadır. Giriş yazısı her üç erek metne de aktarılmıştır. Ancak kaynak metindeki yetmiş masalın tamamı birinci erek metne aktarılırken ikinci erek metne kırk bir, üçüncü erek metne ise atmış sekiz masal aktarılmıştır. Bu masal başlıklarının çevirileri, Sündüz Öztürk Kasar’ın çeviri göstergebilimi bağlamında ortaya koyduğu “Çeviride Anlam Evrilmesi Dizgeselliği” çerçevesinde incelenecek ve inceleme sonrası da üç erek metinde karşılaşılan “anlam evirici eğilim”lere dair karşılaştırmalı bilgiler verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Gianni Rodari, Favole al Telefono, Çeviride Anlam Evrilmesi Dizgeselliği, Çeviri Göstergebilimi, yazın çevirisi.

The Analysis of Tale Titles in the Work Titled Favole al Telefono by Gianni Rodari and their Turkish Translations within the Context of “the Systematics of Designification in Translation”

Öz

The aim of this study is to examine the Turkish translations of the tale titles in Gianni Rodari’s tale book titled Favole al telefono within the context of “the Systematics of Designification in Translation”. The corpus of the study is the tale titles in 1962 tale book titled Favole al telefono by Rodari, one of the leading writers in children’s literature in Italian and the tale titles in the three Turkish translations of this book. These three target texts are labelled as TT1, TT2 and TT3 in the study, and the translators, publication years and publishers of these texts are as follows: TT1: it was translated in 2005 by Demet Elkâtip with the title of Telefonda Masallar and published by Alkım; TT2: it was translated by Üzeyir Gündüz in 2006 with the title Telefon Öyküleri and published by Harf Eğitim; TT3: it was translated by Eren Cendey in 2012 with the title Bir Telefonluk Masallar and published by Can Sanat. The reason behind the selection of this source text and the three target texts for analysis is that the tale titles in the source text have not been investigates or studied within the context of “the Systematics of Designification in Translation” before. There are seventy tales and an introduction in the source text. The introductory text is translated in all three target texts. However, while all seventy tales in the source text are translated in TT1, forty-one tales are translated in TT2, and sixty-eight tales are translated in TT3. The translations of these tale titles are analyzed within the framework of “Systematics of Designification in Translation” in the context of semiotics of translation developed by Sündüz Öztürk Kasar, followed by a comparative discussion of the “designificative tendencies” identified in the three target texts.

Anahtar Kelimeler

Gianni Rodari, Favole al Telefono, the Systematics of Designification in Translation, Semiotics of Translation, Literary translation

Kaynakça

• Gündüz, Üzeyir. (2014). “Dünya çocuk edebiyatının ‘uçarı’ kalemi Gianni Rodari”. Türk Dili. C. CVII. Aralık 2014. S. 756: 817-825.
• Karail, Deniz Dilşad. (2012). İtalyan Çocuk Edebiyatında Ünlü Bir Ad: Gianni Rodari. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Öztürk Kasar, Sündüz. (2021). “Çevirmek, Anlamı Eğip Bükme Sanatı mıdır?” Söylem, Anlam ve Çeviri Üzerine Disiplinlerarası Tartışmalar. ed. Didem Tuna & Mesut Kuleli. Ankara: Anı yayıncılık. 19-44.
• Öztürk Kasar, Sündüz & Güzel, Ozan Erdem. (2022). Ayşe Kulin’in Nefes Nefese Adlı Romanı ile İngilizce Çevirilerinin Kent Göstergebilimi ve Çeviri Göstergebilimi Odağında Çözümlenmesi. RumeliDE. 27 (Nisan): 869-890.
• Rodari, Gianni. (1995). Favole al Telefono. Edizioni EL S. r. l. Trieste: Einaudi Ragazzi.
• Rodari, Gianni. (2005). Telefonda Masallar. Çev. Demet Elkâtip. İstanbul: Alkım Yayınevi.
• Rodari, Gianni. (2006). Telefon Öyküleri. Çev. Üzeyir Gündüz. Ankara: Harf Eğitim Yayıncılığı.
• Rodari, Gianni. (2012). Bir Telefonluk Masallar. Çev. Eren Cendey. 2. Bs. İstanbul: Can Sanat Yayınları.
• Salvadori, Maria Luisa; A. A. Mathys. (2002). Apologizing to the Ancient Fable: Gianni Rodari and His Influence on Italian Children’s Literature. The Lion and the Unicorn. V. 26, N. 2: 169-202.
• Vannucci, Alessandra. (2019). Arlecchino e Pulcinella nel corteo dionisiaco. Anais de filosofia classica. Vol. 13. N. 26: 19-41.
• Zipes, Jack. (2009). The War of the Bells. Marvels & Tales Journal of Fairy-Tales Studies. Vol. 23 (1): 91-97.
• http://www.giannirodari.it/biografia/biografia.html (erişim 12.09.2022).
• https://sozluk.gov.tr/ (erişim 27.09.2022).