Eski Uygurca Kuanşi im Pusar’daki İkilemeler ve Çince Denklikleriyle Karşılaştırılması

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 3, 1174 - 1206, 30.12.2023

Ceyda Özcan

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1363727

Öz

Anlamı güçlendirmek amacıyla aynı sözcüklerin tekrar edilmesi, anlamları birbirine yakın ya da karşıt olan sözcüklerin veya aralarında ses benzerliği bulunan anlamlı ya da anlamsız sözcüklerin yan yana kullanılması ile kurulan ikilemeler, metnin işlenmesi ve gelişmesi için dilin varlığını ortaya koyan sık başvurulan bir ifade biçimi olmuştur. Özellikle Eski Uygur Türkçesinde yaygın olan ikilemeler, çevrilen metni daha doğru ve açıklayıcı tercüme etmek amacıyla kullanılmış olabilir. Eski Uygurca içinde önemli bir yeri bulunan bu ifade biçiminin Kuanşi im Pusar metninde de sıklıkla kullanıldığı gözlenmektedir. Bu çalışmada, Sanskritçesi Saddharmapuṇdarīka-sūtra, Çincesi guanshiyin pusa olarak bilinen Kuanşi im Pusar eserindeki ikilemeler, Türkiye Türkçesi karşılıkları ve Çince denklikleri tespit edilip ayrıntılı bir açıklama ile verilecektir. Böylece Eski Uygurca sözlük çalışmalarına katkı sağlanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Eski Uygurca, Kuanşi im Pusar, ikilemeler, Çince denklik, anlam nüansları

Hendiadys in Old Uighur Kuansi im Pusar and Comparison with Chinese Equivalences

Öz

Hendiadys, as a figure of speech made by repetiton the same word, using near-synonymous or antonymous words together or meaningful or meaningless words with similar sounds, has become a frequently used form of expression that reveals the existence of language for the processing and development of the text. Hendiadyses, especially common in Old Uyghur, may have been used to translate the text more accurately and descriptively. It is observed that this form of expression, which has important resources for Old Uighur, is also frequently used in the Kuanşi im Pusar text. In this study, Saddharmapuṇdarīka-sūtra in Sanskrit and guanshiyin pusa in Chinese are known as Kuansi im Pusar. In this work, hendiadyses works are listed with their Turkish equivalents and Chinese equivalents will be determined, and a detaild explanation will be given. Thus, the paper will contribute to Old Uyghur lexicology studies

Anahtar Kelimeler

Old Uyghur, Kuansi im Pusar, hendiadys, Chinese equivalents, semantic nuances

Kaynakça

• Ağca, Ferruh (2015) “Eski Uygurca İştikaklı İkilemeler Üzerine” Alkış Bitigi. Kemal Eraslan Armağanı. ed. Bülent Gül, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü: 17-30.
• Aydın, Erhan ve Ahmet Karaman (2019) “Eski Türk Yazıt ve El Yazmalarında İkilemeler” JOTS 3/2: 259-286.
• Bozok, Emrah (2012) Eski Uygur Türkçesinde İştikaklı İkilemeler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
• Bozok, Emrah (2018) “Eski Uygur Türkçesinde arıg turug, arıg silig ve arıg süzük İkilemeleri Üzerine” TürkBilig 36: 41-46.
• Can, Meltem (2010) Eski Uygur Türkçesinde İkilemeler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Uludağ Üniversitesi.
• Clauson, Sir Gerard (1972) An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth- Century Turkish. London: Oxford University Press [=EDPT]
• Çağatay, Saadet (1944) “Uygurcada Hendiadyoinler.” Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi, Yıllık Çalışmalar Dergisi. Sayı: 1, 1940-1941: (Çağatay, Saadet (1978) “Uygurcada Hendiadyoinler.” Türk Lehçeleri Üzerine Denemeler, Ankara: Ankara Üniversitesi DTCF Yayınları. s. 29-66’da tekrar yayımlanmıştır)