Çocuk Edebiyatına Posthümanist Ekoeleştirel Bir Yaklaşım: José Saramago'nun "Beklenmedik Işık, "Kertenkele" ve "Dünyanın En Büyük Çiçeği"

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 3, 852 - 864, 30.12.2023

Muhsin Yanar

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1381938

Öz

Çocuk edebiyatı, çocukların dünya görüşlerinin şekillenmesini kolaylaştırdığı, hayal güçlerini beslediği, empati ve çevre bilinçlerini geliştirdiği için, onların hayal gücü ve sosyo-duygusal gelişimlerinde önemli bir rol oynar. Çocuk edebiyatını posthümanist ekoeleştiri çerçevesinde incelemek, ele alınan edebi metinlerin posthümanist ve ekoeleştirel bakış açıları üzerinden, metinlerdeki ekolojik temaları ortaya çıkararak bu metinlerin (yeniden) okunmasını içerir. Bu tür yakın okuma, insan ve insan dışı varlıklar arasındaki ikilemi sorgulayan, tüm yaşam formları arasındaki mevcut ilişkiselliği ve karşılıklı bağımlılığı araştıran ve geleneksel insan merkezli bakış açısına meydan okuyan posthümanist diskur üzerinden gerçekleştirilir. Öte yandan, ekoeleştirel diskur, edebiyat ve çevre arasındaki etkileşimi, özellikle ekolojik perspektiflere, doğal dünyanın tasvirlerine ve insanın ekolojik denge üzerindeki etkisine odaklanarak araştırır. Günümüzde çocuk edebiyatı ile posthümanist ekoeleştiri, çocuk edebiyatında doğa, teknoloji ve insan-çevre arasındaki etkileşimin incelenmesinde bir araya gelirler. Bu inceleme, José Saramago’nun “Beklenmedik Işık,” “Kertenkele” ve “Dünyanın En Büyük Çiçeği” eserlerindeki doğa tasvirlerine odaklanmaktadır. İnceleme, ele alınan eserlerdeki insan ve insan olmayan varlıkların birbirlerinden bağımsız ya da iç içe varlıklar olarak tasvir edilip edilmediğine odaklanır. Bu hususta, Çocuk Edebiyatının insanlar ve insan dışı varlıklar arasındaki ikileme meydan okuyup okumadığını, insanlar ve insan dışı varlıklar arasındaki empatiyi, sorumluluğu ve iç içe geçmişliği teşvik eden alternatif bakış açıları sunup sunmadığını inceler.

Anahtar Kelimeler

Çocuk Edebiyatı, Posthümanizm, Ecoeleştiri, José Saramago

A Posthumanist Ecocritical Approach to Children’s Literature: José Saramago’s “An Unexpected Light,” “The Lizard,” and “The World’s Largest Flower”

Öz

Children’s literature plays a significant part in children’s imaginative and socio-emotional development, as it facilitates the shaping of their worldview, nurtures their imagination, fosters empathy, and cultivates environmental consciousness. Examining children’s literature within the framework of posthumanist ecocriticism entails the process of (re)evaluating these literary works via the lens of posthumanist theories and ecocritical perspectives, with the aim of uncovering the ecological themes present within them. This sort of reading involves the posthumanist perspective, which challenges the conventional anthropocentric standpoint by interrogating the dichotomy between human and nonhuman entities and delving into the connectivity and interdependence that exists among all forms of life. Conversely, the ecocritical viewpoint investigates the interplay between literature and the environment, with a particular focus on ecological considerations, depictions of the natural world, and humans’ influence on the ecological balance. Currently, the convergence of children’s literature and posthumanist ecocriticism aims to elucidate the portrayal of nature, technology, and the interplay between humans and the environment within children’s literary works. This analysis examines the portrayal of nature in José Saramago’s literary works, namely “An Unexpected Light,” “The Lizard,” and “The World’s Largest Flower.” The focus of this examination is to determine if human and nonhuman entities are shown as distinct entities or as interconnected entities within the narrative. This analysis will explore whether Children’s Literature challenges the dichotomy between humans and nonhumans, and if it presents alternative viewpoints that promote empathy, responsibility, and interconnectedness between humans and nonhumans.

Anahtar Kelimeler

José Saramago, Children's Literature, Posthumanism, Ecocriticism

Kaynakça

• Alaimo, S. (2010). Bodily natures: Science, environment, and the material self. Indiana University Press.
• Barad, K. (2007). Meeting the universe halfway: Quantum physics and the entanglement of matter and meaning. Duke University Press.
• Bennett, J. (2010). Vibrant matter: A political ecology of things. Duke University Press.
• Cohen, J. J. (2016). Posthuman environs. Environmental humanities: Voices from the Anthropocene, 25-44.
• DeLanda, M. (2016). Assemblage theory. Edinburgh University Press.
• Deleuze, G., & Guattari, F. (1988). A thousand plateaus: Capitalism and schizophrenia. Bloomsbury Publishing.
• Derrida, J., & Wills, D. (2002). The animal that therefore I am (more to follow). Critical inquiry, 28(2), 369-418.