Kültürlerarasılık bağlamında türkülerin Türkçeden Almancaya çevirilerindeki kültürel eşdeğerlik

Yıl 2025, Sayı: Çeviribilim Özel Sayısı II, 636 - 650, 25.03.2025

Onur Yılmaz , Sude Nur Yağlı

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1598250

Öz

Kültürler birbirleriyle gruplar, bireyler ve semboller düzeyinde temasa geçtiklerinde karşılıklı etkileşim, anlama, yorumlama ve yeniden anlamlandırma sürecine girerler. Farklılıklar ve benzerlikler güven sağlama konusunda değişik düzeylerde katkı sağlar. Çeviri iki farklı kültürün yakınlaşması için gerekli en önemli araçlardan biridir. Bu bağlamda yapılan çalışma, kültürlerarası çevirilere odaklanarak, Türkçeden Almancaya Türk halk türkülerinin çevirisini örnekler üzerinden incelemektedir. Türküler aynı zamanda bir yazınsal metin de olduğundan anlambilimsel olarak değerlendirilmiş ve metinsel özelliklerinin çeviride etkisi dikkate alınmıştır. Araştırmada, nitel araştırmanın temeli olan veri toplama ve veri analizi yapılmıştır. Araştırma için kullanılan veriler Türk halk türkülerinin Almanca çevirilerinden elde edilmiştir. Bu çeviriler, çeviribilim bağlamında Skopos Teorisi üzerinden birinci yabancı dili Almanca olan araştırmacı yazarlar tarafından yapılmıştır. Toplanan veriler çapraz olarak değerlendirilmiş ve kültürel bağlamda çeviriyi zorlaştıran noktalar derlenmiştir. Bu araştırma ile çevirilerin hatasız yapılmasından çok kültürel öğelerin çeviri ile ortaya çıkarılıp ötekine daha iyi aktarılması ve bu sayede iki kültürün birbiri ile olan bağının artırılması hedeflenmiştir. Newmark’ın Semantik ve İletişimsel Çeviri kuramlarının, erek odaklı çeviride kullanılabileceği araştırmalar vasıtasıyla görülmüştür. Benzer kültürler arasında çeviri yaparken kültürel eşdeğerliği sağlamak kolayken, Alman ve Türk kültürü gibi uzak kültürler arasında çeviri yaparken zorlaşmaktadır. Çalışmanın sonucunda, kültürel öğeler bir dilden diğer dile çevrilirken bazı kültürel öğeler için kesin doğru aktarımın mümkün olmadığı belirlenmiştir. Çevirmenin görevi, kaynak metnin anlamını olabildiğince hedef dile aktarmak ve kültürel farklılıkları gözeterek okuyucuya en uygun çeviriyi sunmaktır. Bu yapılırken her iki kültürdeki motifler iyi araştırılmalı, benzerlikler ve farklılıklar gruplandırılmalıdır. Ayrıca çalışma, kültürlerarası çevirideki zorluklara dair önemli bilgiler sunmaktadır. Çalışmanın bulguları, çevirmenlerin ve çeviri eğitimi verenlerin dikkate alması gereken önemli noktaları ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kültürlerarasılık, türküler, çeviride eşdeğerlik, öteki, anlambilim

THE ISSUE OF CULTURAL EQUIVALENCE IN THE TRANSLATIONS OF TURKISH FOLK SONGS FROM TURKISH TO GERMAN WITHIN THE CONTEXT OF INTERCULTURALITY

Öz

When cultures come into contact at the level of groups, individuals and symbols, they engage in a process of interaction, understanding, interpretation and reinterpretation. Differences and similarities help to build trust at different levels. Translation is one of the most important tools for bringing two different cultures closer together. In this context, this study focuses on intercultural translation and examines the translation of Turkish folk songs from Turkish into German. Data collection and data analysis, which are the basis of qualitative research, were carried out in the research. The data used for the research were obtained from German translations of Turkish folk songs. The collected data were cross-analyzed and the points that make translation difficult in the cultural context were compiled. The aim of this research is not to ensure error-free translations, but to reveal cultural elements through translation and to transfer them better to the other side, thereby strengthening the bond between the two cultures. The study found that Newmark's theories of semantic and communicative translation can be used in target-oriented translation. The translator's task is to transfer as much of the meaning of the source text as possible into the target language and to present the most appropriate translation to the reader, taking cultural differences into account. In doing so, the motifs in both cultures should be well researched; similarities and differences should be grouped. The results of the study reveal important points that translators and translation educators should consider.

Anahtar Kelimeler

Interculturality, folk songs, equivalence in translation, the other, semantic

Kaynakça

• Akıncı Çötok, Nesrin (t.y.). Çok kültürlülük, kültürlerarasılık ve entegrasyon tartışmaları bağlamında Alman eğitiminde Türk öğrenciler: Bremen örneği. Doktora tezi. Sakarya Üniversitesi.
• Barmeyer, Christoph (2012). Taschenlexikon Interkulturalität. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht.
• Bassnett, Susan (2002). Translation studies. London; New York: Routledge.
• Bassnett, Susan ve Lefevere, Andre (1998). Constructing cultures. Clevedon; Philadelphia: Multilingual Matters.
• Çavuş, Gülkan (2023). Kaynak-odaklı ve Erek-odaklı Çeviri Yaklaşımlarında Eşdeğerlik Sorunu. https://acikerisim.mersin.edu.tr/yayin/163335&dil=3. Doktora tezi. Mersin Üniversitesi.
• Davies, Alan (1990). Principles of language testing. Wiley-Blackwell.
• Gezer, Gökmen ve Can, Muhammet Zahit (2019). Kültürü çevirmek: Kültür aktarımı kapsamında çeviri. RumeliDE Dil Ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi(17), 355-370. https://doi.org/10.29000/rumelide.656917
• Hall, Edward Twitchell (2018). Prezi. Retrieved September 2, 2024, from https://prezi.com/p/sm0l4qmyu-jl/edward-t-hall/.
• Hall, Edward Twitchell (1973). The silent language. Garden City, NY: Anchor Press.
• Köken, Arif Hüdai vd. (2024). "Türkülerde Geçen “Yara” ve “Merhem” Kavramlarının Doküman Analizi Yöntemiyle İncelenmesi". Nobel Med 2024; 20(1): 36-43.
• Köşker, Gizem (2020). Yabancı Dil Öğretiminde Kültürlerarası İletişimin Temel Kavramları Konusunda Öğrenci Görüşleri. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 10(1), 237-272.
• Lefevere, Andre (2016). Translation, rewriting, and the manipulation of literary fame. Taylor & Francis.
• Newmark, Peter (1981). Approaches to translation. Oxford: Pergamon Press.
• Newmark, Peter (1988). Textbook of translation. Oxford: Pergamon Press.
• Nida, Eugene Albert ve Taber, Charles Russell (2006). The theory and practice of translation. Leiden; Boston: Brill.
• Nida, Eugene Albert (1964). Toward a science of translating. Leiden: Brill Archive.
• Ökeli Ulusoy, Hande (2017). Kültürlerarasılık, Çokkültürlülük ve Etnisite: Eskişehir’deki Çerkeslerin Kültürlerarası İletişim Pratikleri. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi(27), 165-181. https://doi.org/10.31123/akil.437379
• Özcan, Onur (2021). Çeviride zaman kavramı bağlamında tarihselleştirme ve Modernleştirme yöntemleri üzerine bir değerlendirme: Balzac’ın Çalışanın Fizyolojisi’nin Türkçeye çevirisi örneği. RumeliDE Journal of Language and Literature Studies 2021.23. 1174-1188.
• Penas, Beatriz ve Del Carmen, Lopez (2006). Interculturalism: Between identity and diversity. Bern; Berlin; Bruxelles: Peter Lang.
• Reiß, Katharina ve Vermeer, Hans Josef (1984). Grundlegung einer allgemeinen Translationstheorie. Berlin: De Gruyter.
• Schleiermacher, Friedrich (2004). On different methods of translating. In L. Venuti (Ed.), The translation studies reader (pp. 43–63). New York: Routledge.
• Temel Eğinli, Ayşen (2012). Kültürlerarası Yeterliliğin Kazanılmasında Kültürel Farklılık Eğitimlerinin Önemi. Öneri Dergisi, 9(35), 215-227.
• Venuti, Lawrence (2008). The translator’s invisibility: A history of translation. London: Routledge.