Göstergelerarası Çeviri ve Çok Modluluk Işığında Bir Romanın Müzikale Dönüşümü: Notre Dame de Paris

Yıl 2025, Sayı: Çeviribilim Özel Sayısı II, 133 - 153, 25.03.2025

Elif Arslanoğlu , Arsun Uras

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1598333

Öz

Çeviri olgusunu tanımlayan önemli dilbilimcilerden Roman Jakobson (1959), dilsel göstergelerin dilsel olmayan gösterge dizgeleri aracılığıyla yorumlanmasını “göstergelerarası çeviri” olarak literatüre kazandırmıştır. Böylece göstergelerarası çeviri olarak belirttiği bu çeviri türü, yazılı bir eserin; müzikal, şarkı, tiyatro, film, çizgi roman, resim, heykel vb. görsel işitsel dizgelere aktarımını çeviribilim alanının konusu olarak incelemeyi mümkün kılmaktadır. Bu doğrultuda, Victor Hugo’nun 1831 yılında yayımlanan Notre Dame de Paris başlıklı eseri ve aynı adla sahneye uyarlanan müzikali çalışmanın bütüncesini oluşturmaktadır. Müzikale uyarlamanın sonucunda, kaynak metne göre göç temasının Clopin Trouillefou isimli karakter aracılığıyla daha fazla ön plana çıktığı gözlemlenmiştir. Bu bağlamda, karakter tarafından seslendirilen müzikalin ikinci şarkısı Les Sans-papiers (Belgesiz Göçmenler), Kress ve van Leeuwen’in Çok Modluluk yaklaşımı ışığında, kaynak metindeki dilsel göstergeler ile karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Romanın müzikale dönüşümünde, kaynak metinden farklı olarak ideolojik uyarlamaların olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Göstergelerarası Çeviri, Çok Modluluk, Notre Dame de Paris, Göç, Clopin Trouillefou

Transmutation of a Novel into a Musical within the Framework of Intersemiotic Translation and Multimodality: Notre Dame de Paris

Öz

Roman Jakobson (1959), one of the important linguists who defined the phenomenon of translation, introduced the interpretation of verbal signs through non-verbal sign systems to the literature as “intersemiotic translation”. Thus, this type of translation, which he defined as intersemiotic translation, makes it possible to examine the transfer of a written work to audiovisual systems such as musicals, songs, theater, films, comics, paintings, sculptures, etc. as a subject of the field of translation studies. In this context, Victor Hugo’s work titled Notre Dame de Paris published in 1831 and the musical adapted for the stage with the same name constitute the corpus of the study. As a result of the adaptation to the musical, it was observed that the theme of migration came to the forefront more through the character named Clopin Trouillefou compared to the source text. In this context, the second song of the musical sung by the character, Les Sans-papiers, was evaluated comparatively with the verbal signs in the source text in the light of Kress and van Leeuwen’s Multimodality Approach. As a result of the study, it was observed that there were ideological adaptations in the transmutation of the novel into a musical, different from the source text.

Anahtar Kelimeler

Intersemiotic Translation, Multimodality, Notre Dame de Paris, Migration, Clopin Trouillefou

Kaynakça

• Adami, Elisabetta (2023). A social semiotic multimodal approach to translation. In The Routledge Handbook of Translation Theory and Concepts, 369-388.
• Aktulum, Kubilay (2021). Bir çözümleme yöntemi olarak sanatta göstergelerarasılık. Folklor/Edebiyat, 27(107), 661-686.
• Dindar, Serhan. (2020). Göstergelerarası Çeviride Yenidenyazma ve Yenidenyaratma Kavramları. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Gottlieb, Henrik (2005). Multidimensional translation: Semantics turned semiotics. In EU-high-level scientific conference series, MuTra, 1-29.
• Güner, Sevda (2021). Gastronomi metinleri çevirisinin bir alt alanı olarak yemek tarifi çevirileri. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (Ö9), 506-524.
• Hugo, Victor (2009). Notre Dame de Paris, Editions Gallimard, Folio Classique.
• Hugo, Victor (2014). Notre-Dame’ın Kamburu. (Çev. İsmet Birkan) Can Yayınları.
• Jakobson, Roman. (2004). Çevirinin Dil (Bilimsel) Özellikleri Üstüne. (Çev. Ö. B. Albayrak) Çeviri Seçkisi 2: Çeviri (bilim) Nedir? Başkasının Bakışı içinde. İstanbul: Dünya Yayıncılık. (Orijinal Yayın Tarihi, 1959), 61-66.
• Jewitt, Carey (2013). Multimodal methods for researching digital technologies. The SAGE handbook of digital technology research, 250-265.
• Kıran, Aysun (2020). A Conceptual Discussion of Rewriting as a Tool for the Translation (al) Turn. Current Research in Social Sciences, 6(2), 83-91.
• Lefevere, André (1992). Translation, rewriting, and the manipulation of literary fame. London: Routledge.
• Odacıoğlu, Mehmet Cem & Köktürk, Şaban (2013). Rudyard Kipling'in “if” adlı şiiri ve Türkçe'ye Bülent Ecevit tarafından “Adam Olmak” başlığıyla aktarılan çevirisinin Andre Lefe Vere'nin yaklaşımı doğrultusunda ideolojik bir değerlendirmesi. SAÜ Fen Edebiyat Dergisi, (II), 191-209.
• Okyayuz, Ayşe Şirin (2023). Senaryodan Filme Çeviri/Uyarlama. Turkish Studies (Elektronik), 18(2), 615-629.
• Okyayuz, Ayşe Şirin & Bozkurt, S. S. (2022). Çok Modluluk ve Çeviri: Nasreddin Hoca Örneği. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 10(32), 176-193.
• Peirce, Charles Sanders (1984). Writings of Charles S. Peirce, The Association of American University Presses, vol. 2, Washington D.C.
• Pérez-González, Luis (2019). Multimodality. In Routledge encyclopedia of translation studies, 346-351.
• Soysal, Esin Eren (2022). André Lefevere’nin Yeniden Yazma Kavramı Bağlamında Nizâmi Gencevî’nin Leyla ile Mecnun Adlı Mesnevisinin Çevirilerinin Değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (48), 1-20.
• Tahir Gürçağlar, Şehna (2011). Çevirinin ABC’si. İstanbul: Say Yayınları.
• The New London Group (1996) A pedagogy of multiliteracies: Designing social futures. Harvard Educational Review, vol. 66, no. 1, 60-92.
• Toury, Gideon (1986). Translation: A cultural-semiotic perspective. Encyclopedic dictionary of semiotics, 2, 1111-1124.
• Tüzün, Zeki (2016). Müzikal tiyatroya giriş. Sanat ve Tasarım Dergisi, 6(1), 116-133.
• https://notre-dame-de-paris.fandom.com/wiki/Les_Sans-Papiers/Lyrics (erişim 06.03.2024)
• https://notredamedeparislespectacle.com/historique (erişim 06.03.2024)
• https://notredamedeparislespectacle.com/media (erişim 06.03.2024)
• https://regardencoulisse.com/wp-content/uploads/2023/07/Jay-NOTRE-DAME-DE-PARIS-photo-by-Alessandro-Dobici-694x1024.jpg (erişim 11.01.2024)
• https://www.youtube.com/watch?v=jQJdPjMpSBA (erişim 25.11.2023)