Shakespeare’in 66. Sonesinin İki Türkçe Çevirisinin Çeviri Göstergebilimi Açısından Karşılaştırmalı Analizi

Yıl 2025, Sayı: Çeviribilim Özel Sayısı II, 781 - 799, 25.03.2025

Başak Özker

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1601880

Öz

Bu çalışma, William Shakespeare'in Sonnet 66 şiirinden hareketle, Sündüz Öztürk Kasar tarafından ortaya konulan çeviride anlam evrilmesi dizgeselliği temelinde, şiirin, Can Yücel ve Talat Sait Halman tarafından yapılan çevirilerini incelemeyi amaçlamaktadır. Bu bağlamda, çeviriler, çeviride anlam evrilmesi dizgeselliği çerçevesinde değerlendirildiğinde, çevirilerde, anlamın çarpıtılması haricindeki tüm eğilimlerin yer aldığı görülür. Çevirmenlerin, kaynak şiirin anlam evrenini bir şekilde hedef dile aktardıkları söylenebilir; ancak, özellikle kaynak metnin çeviriye daha dirençli bir tür olan şiir olmasının, çevirmenleri, anlam bozucu eğilimlere yönelttiği görülmektedir. Bu durumda, her dilin kendine özgü kültürel, yapısal ve sosyolojik özelliklere sahip olması ve özellikle şiir söz konusu olduğunda semboller, çağrışımlar, ritim, müzikalite ve ölçü gibi unsurların da sürece dahil olması nedeniyle her iki çevirmenin de anlam bozucu eğilimlere başvurduğu sonucuna varılmıştır. Bu doğrultuda, edebi sanatlarla daha fazla şekillenen ve doğrudan okuyucunun hayal gücünü hedefleyen şiir çevirisinde, metnin anlam evrenini doğru bir şekilde aktarmak özellikle önemlidir. Bu nedenle, işaretler, semboller ve çağrışımlarla şekillenen bir alanda, anlam evrilmesi noktasında, çevirmenlerin, çeviri sürecinde bilinçli çaba göstermeleri ve doğru karar almaları gerekmektedir. Bu doğrultuda, çalışma, çeviride anlam evrilmesi dizgeselliği farkındalığının, çevirmenleri, çeviri sürecinde anlam bozucu eğilimlere karşı daha ihtiyatlı davranmaya yönlendireceği sonucuna varmaktadır.
Anahtar Sözcükler: Shakespeare, 66. Sone, karşılaştırmalı edebiyat, çeviribilim, göstergebilim, çeviri göstergebilimi, çeviride anlam evrilmesi dizgeselliği

Anahtar Kelimeler

Shakespeare, 66. Sone, karşılaştırmalı edebiyat, çeviribilim, göstergebilim, çeviri göstergebilimi, çeviride anlam evrilmesi dizgeselliği

Comparative Analysis of Two Turkish Translations of Shakespeare’s "Sonnet 66" in View of Semiotics of Translation

Öz

This study focusing on the poem Sonnet 66 of William Shakespeare aims to analyze its translations by Can Yücel and Talat Sait Halman based on systematics of designification in translation propounded by Sündüz Öztürk Kasar. In this context, when the translations have been evaluated within the framework of systematics of designification, all the tendencies except for opposition of the meaning have been seen. It can be said that the translators conveyed the meaning universe of the source poem to the target language in some way; however, it seems that they tended towards designificative tendencies especially because the source text is a poem which is a more resistant genre to translation. Thus, it has been concluded that both translators employed designificative tendencies owing to the fact that each language possesses its own unique cultural, structural, and sociological characteristics and especially when it comes to poetry, some other factors take part in the process such as symbols, connotations, rhythm, musicality and measure. Therefore, in the translation of poetry which is more influenced by literary devices and directly targeting the imagination of readers, accurately conveying the text’s meaning universe is particularly important. Thus, in a domain shaped by signs, symbols and connotations, translators are required to make conscious attempts and thoughtful decisions in the translation process in regard to designification. Therefore, the study concludes that an awareness of systematics of designification will lead translators to be more prudent about designificative tendencies during the translation process.
Keywords: Shakespeare, Sonnet 66, comparative literature, translation studies, semiotics, semiotics of translation, systematics of designification in translation

Anahtar Kelimeler

Shakespeare, Sonnet 66, comparative literature, translation studies, semiotics, semiotics of translation, systematics of designification in translation

Kaynakça

• Cierpich-Kozieł, Agnieszka (2024). “From the Fall of Babel Tower to the Global Rise of English: Language and Diachronic Transformations”. Perspectives on Culture, 45.
• Çavuşoğlu, Özgür (2020). “Çeviri Eleştirisi Bağlamında Bir Çeviri Süreci: Shakespeare'in "66" Numaralı Sonesinin Türkçede Yeni Bir Çevirisi”. Prof. Dr. Birol Emir Armağanı. (Ed.) Bahtiyar Aslan and et al. İstanbul: Tedev.
• Duursma, Klaas-Jan (2002). “The Tower of Babel Account Affirmed by Linguistics”. TJ, 16(3).
• Eco, Umberto (1979). A Theory of Semiotics. Bloomington: Indiana University Press.
• Gorlée, Dinda L. (1994). Semiotics and the Problem of Translation: With Special Reference to the Semiotics of Charles S. Peirce. Amsterdam: Rodopi.
• Gorlée, Dinda L. (2004). On Translating Signs: Exploring Text and Semio-translation. Amsterdam&New York: Rodopi.
• Güzel, Ozan Erdem (2024). “Ayşe Kulin'in Nefes Nefese Romanı ile İngilizce Çevirilerindeki Gastronomik Göstergelerin Çeviri Göstergebilimi Bağlamında İncelenmesi”. Ejser, 11 (1), 14-28.
• İplikçi Özden, Ayşenur (2022). “On the Etymological Aspect of the Three Different Turkish Translations of William Shakespeare’s 66th Sonnet”. Artuklu İnsan ve Toplum Bilim, 2, 74-86.
• Kourdis, Evangelos (2015). “Semiotics of Translation: An Interdisciplinary Approach to Translation”. (Ed.) Peter Pericles Trifonas. International Handbook of Semiotics. Springer, 303-320.
• Kourdis, Evangelos (2020). “Towards a Typology in Intersemiotic Translation from Verbal to Nonverbal and Polysemiotics Signs”. (Ed.) Mesut Kuleli & Didem Tuna. Conceptual Readings in Language Literature and Translation. Nobel, 79-99.
• Kuleli, Mesut (2018). “Öznelik Yetisi: Bir Göstergebilimsel Çözümleme Adımı ve Çeviri Göstergebilimi Bakış Açısıyla Bir Tiyatro Metninde Çeviri Değerlendirmesi”. RumeliDE, 13, 33-72.
• Kuleli, Mesut (2021). “Coquet's ‘Theory of İnstances of Enunciation’ in the Analysis of Othello from the Perspective of Semiotics of Translation”. Journal of Language and Linguistic Studies, 17, Special Issue 1, 86-108.
• Ludskanov, Alexander (1975). “A Semiotics Approach to the Theory of Translation”. Language Sciences, 35, 5-8.
• Öztürk Kasar, Sündüz (2009a). “Pour une Sémiotique de la Traduction”. (Ed.) C. Laplace and et al. La Traduction et ses Méiters, 163-175. Caen: Lettres Modernes Minard, Coll. Champollion 12.
• Öztürk Kasar, Sündüz (2009b). “Un Chef-d’oeuvre Très Connu: Le Chef-d’oeuvre Inconnu de Balzac. Commentaires d’une Traduction à L’autre Laissant des Traces”. (Ed.) M. Nowotna & A. Moghani. Les Traces du Traducteur, 187-211. Paris: Publications de l’INALCO.
• Öztürk Kasar, Sündüz (2017). “Jean-Claude Coquet ve Söyleyenler Kuramı”. (Ed.) İrem Onursal Ayırır & Ece Korkut, Prof. Dr. Ayşe Eziler Kıran’a Armağan. Hacettepe University, 183-199.
• Öztürk Kasar, Sündüz (2021). “Çevirmek Anlamı Eğip Bükme Sanatı mıdır?”. Söylem Anlam ve Çeviri Üzerine Disiplinlerarası Tartışmalar. (Ed.) Didem Tuna & Mesut Kuleli, 19-40.
• Öztürk Kasar, Sündüz & Batu, E. (2017). “The Semiological Analysis of the Story the Selfish Giant by Oscar Wilde and Evaluation of its Turkish Translations through the Semiotics of Translation”. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 5 (4), 920-950.
• Öztürk Kasar, Sündüz & Kuleli, M. (2016). “Antony and Cleopatra Oyununun Göstergebilimsel Çözümlemesi ve Çeviri Göstergebilimi Bakış Açısıyla Türkçe Çevirilerinin Değerlendirilmesi”. RumeliDE, 98-123.
• Öztürk Kasar, Sündüz & Tuna, D. (2015). “Yaşam, Yazın ve Yazın Çevirisi için Gösterge Okuma”. Frankofoni Fransız Dili ve Edebiyatı İnceleme ve Araştırmaları Ortak Kitabı, 27, 457-482.
• Öztürk Kasar, Sündüz & Tuna, D. (2016). “Idéologie et Abus de Texte en Turc”. (Ed.) Astrid Guillaume. Idéologie et Traductologie, 87-103. Paris: L’Harmattan.
• Öztürk Kasar, Sündüz & Tuna, D. (2017). “Shakespeare in Three Languages: Reading and Analyzing Sonnet 130 and its Translations in Light of Semiotics”. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 5 (1), 170-181.
• Peirce, Charles Sanders (1965). “Basic Concepts of Peircean Sign Theory”. In Gottdiener, M., Boklund-Lagopoulou, K. & Lagopoulos, A.P. (2003). Semiotics. London: Sage Publications.
• Peirce, Charles Sanders (1982). Writings of Charles S. Peirce. Indiana University Press.
• Petrilli, Susan. (1992). “Translation, Semiotics and Ideology”. TTR, 5(1), 233-264.
• Petrilli, Susan (2015). “Translation of Semiotics into Translation Theory, and Vice Versa”. Punctum International Journal of Semiotics, 1(2), 96-117.
• Saussure, Ferdinand (2011). Course in General Linguistics. Columbia University Press.
• Shakespeare, William (2002). The Complete Sonnets and Poems. (Ed.) C. Burrow. Oxford: Oxford University Press.
• Shakespeare, William (2010). Soneler. (Trans.) Talat Sait Halman. İstanbul: Türkiye İş Bank.
• Snell-Hornby, Mary (2006). The Turns of Translation Studies: New Paradigms or Shifting Viewpoints? Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.
• Torop, Peeter (2000). “Towards the Semiotics of Translation”. Semiotica, 128(3-4), 97-610.
• Torop, Peeter (2008). “Translation and Semiotics”. Sign Systems Studies, 36 (2), 253-258.
• Tuna, Didem (2016). “Oktay Rifat’ın Tecelli Başlıklı Şiiri ve Çevirileri Üzerinden Çeviriyi Göstergebilimle Buluşturmak”. SEFAD, (35), 33-52.
• Türkmen, Seda& Demiray Akbulut, F. (2022). “Analysis of Designificative Tendencies in Turkish Translations of the Book a Tale of Two Cities by Charles Dickens Throughout Semiotics of Translation”. Istanbul University Journal of Translation Studies, 17, 61-77.
• Ülsever, Şeyda (2007). Karşılaştırmalı Edebiyat ve Edebi Çeviri. Eskişehir: Esogü.
• Üstün Kaya, Senem (2020). “66. Sone veya Sonnet 66: Karşılaştırmalı Bir Çeviri Analizi”. Diyalog 2020/ Sonderausgabe: 85 Jahre Germanistik in der Türkei, 85, 185-194.
• Yazıcı, Mine (2005). "Çeviri Türü ve İşlevsellik". Çeviribilimin Temel Kavram ve Kuramları, İstanbul: Multilingual, 160-166.
• Yücel, Can (1985). “66. Sone”. (By William Shakespeare). Her Boydan: Dünya Şiirinden Seçmeler. İstanbul: Papirüs.
• Yücel, Can (2005). Vacgeçtim Bu Dünyadan. Antalya: Akdeniz.
• Wang, Zuoliang (2015). Degrees of Affinity: Studies in Comparative Literature and Translation. Verlag & Berlin & Heidelberg: Springer.
• https://www.dictionary.com (retrieved on 05.11.2024)
• https://www.etimolojiturkce.com (retrieved on 07.11.2024)
• https://www.etymonline.com (retrieved on 10.11.2024)