Societal and Eco-critical Context in Melisa Gürpınar’s Poetry

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 1, 224 - 243, 30.04.2025

Ayşe Duygu Yavuz Yıldırım

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1623365

Öz

Melisa Gürpınar is one of the poets who holds an important place in Turkish literature. Although she initially appeared to focus more on individual themes, her sensitivity to social events and environmental issues has increased over time. Gürpınar, who produced works between 1941 and 2014, developed a style that blends individual themes with social issues, particularly concentrating on poetry. Her examination of the effects of Turkey's modernization process, especially in the context of the changing urban culture of Istanbul and environmental degradation, is among the elements that define her literary identity. The poems published from the 1960s to the 2000s exhibit thematic and formal characteristics shaped by the historical and socio-cultural context to which they belong. Despite her long-standing artistic productivity, studies on Melisa Gürpınar are limited. This study aims to scrutinize the eco-critical content of Gürpınar's writing and contribute to the existing literature on the author. In this regard, a contextual analysis of the poems has been conducted in light of the social dynamics of the period, and genre-specific elements have been evaluated. Thus, the historical and cultural aspects of Gürpınar's works, as well as the qualities they carry as a genre, have been examined. Melisa Gürpınar's poems present a dynamic structure that transcends cultural dichotomies such as urban-nature, individual-social, anthropocentric-ecological, and realistic-romantic. At the same time, these poems are distinctive for partially containing eco-poetic elements and exhibiting an eclectic approach across genres.

Anahtar Kelimeler

Melisa Gürpınar, Modernization, Ecocriticism, Societal Reality, Urban Culture

Melisa Gürpınar Şiirinde Toplumsal ve Ekoeleştirel Bağlam

Öz

Melisa Gürpınar, Türk edebiyatında önemli bir yere sahip olan şairlerden biridir. İlk dönemlerinde daha çok bireysel temalara odaklanmış gibi görünse de zamanla toplumsal olaylara ve çevresel sorunlara dair duyarlılığı artmıştır. 1941-2014 yılları arasında eser veren Gürpınar, özellikle şiir türünde yoğunlaşarak, bireysel temalarla toplumsal meseleleri harmanlayan bir üslup geliştirmiştir. Türkiye’nin modernleşme sürecinin etkilerini, özellikle İstanbul’un değişen kent kültürü ve doğa tahribatı bağlamında ele alması, onun edebî kimliğini belirginleştiren unsurlardandır. 1960'lardan 2000'lere kadar yayımlanan şiirleri, ait olduğu tarihsel ve sosyo-kültürel bağlamın etkileriyle şekillenen tematik ve biçimsel özellikler taşımaktadır. Her ne kadar uzun yıllara yayılan sanatsal üretkenliği ile öne çıksa da Melisa Gürpınar hakkındaki çalışmalar sınırlıdır. Bu çalışma ile Gürpınar yazını ekoeleştirel içeriği mercek altına alınıp yazar hakkındaki literatüre katkı sağlamak hedeflenmiştir. Bu noktada dönemin toplumsal dinamikleri ışığında şiirlerin bağlamsal çözümlemesi yapılmış ve türüne özgü unsurlar değerlendirilmiştir. Böylece, Gürpınar’ın eserlerinin hem tarihsel, kültürel yönü hem de türsel bir ifade olarak taşıdığı nitelikler incelenmiştir. Melisa Gürpınar’ın şiirleri, kent-doğa, bireysel-toplumsal, insanmerkezci-ekolojik, gerçekçi-romantik gibi kültürel zıtlıkları aşarak durağan olmayan bir yapı arz eder. Aynı zamanda, bu şiirler kısmen ekoşiire yaklaşan içerikler barındırması ve türler arasında eklektik bir yaklaşım sergilemesiyle kendine özgüdür.

Anahtar Kelimeler

Melisa Gürpınar, Modernleşme, Ekoeleştiri, Toplumsal Gerçeklik, Kent Kültürü

Kaynakça

• Altun, Sezin Seda (2022). Kent ve Nostalji: Melisa Gürpınar’ın İstanbul Anlatıları. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (27), 393-406.
• Aydın, Sena (2017). Melisa Gürpınar’ın Hayatı, Edebî Fikirleri ve Şiirleri (1941-2014) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı, İstanbul.
• Bulut, Dilek (2005). Çevre ve Edebiyat: Yeni Bir Yazın Kuramı Olarak Ekoeleştiri. Littera Edebiyat Yazıları. 17, s. 79-89.
• Carson, Rachel (2004). Sessiz Bahar (Silent Spring, 1962) (Çev. Çağatay Güler) Ankara: Palme.
• Crutzen, Paul Jozef (2002). Geology of Mankind. Nature, 415, s.23.
• Erdönmez, Melisa (1962). Umut Pembeleri, 1. Baskı, İstanbul: Seyyid Mısırlı.
• Ergin, Meliz ve Özen Nergis Dolcerocca (2016). Edebiyatta Ekoeleştirel Yaklaşımlar: Ekoşiir ve Elif Sofya. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (36), 297-314.
• Garrad, Greg (2016). Ekoeleştiri: Ekoloji ve Çevre Üzerine Kültürel Tartışmalar. (Çev. Ertuğrul Genç.) İstanbul: Kolektif.
• Gürpınar, Melisa (1975). Yeni Bir Gün Şarkısı, 1. Baskı, İstanbul: K.
• Gürpınar, Melisa (1985). Ara Beni Sevgilim Sözcüklerin İçinde, İstanbul: Yazko.
• Gürpınar, Melisa (1986). Yaz Mektupları, İstanbul: Süreç.
• Gürpınar, Melisa (1992). Çocukluğum ve Ölümüm, İstanbul: Can.
• Gürpınar, Melisa (1994). Geceyarısı Notları, 2. Baskı, İstanbul: Remzi.
• Gürpınar, Melisa (1999). Her Harf Bir Melek, İstanbul: Varlık.
• Gürpınar, Melisa (2003). Ada Şiirleri, İstanbul: Can.
• Gürpınar, Melisa (2003). Küçük Şeyler, İstanbul: Alkım.
• Gürpınar, Melisa (2008). Elyazısı Yılları, İstanbul: Turkuvaz.
• Gürpınar, Melisa (2009). Çamlıca'dan Yeldeğirmeni'ne Rüzgârın Peşinde, İstanbul: Heyamola.
• Gürpınar, Melisa (2014). Güzel Acılar Ülkesi, İstanbul: Mu.
• Hazer, Gülsemin (2021). Doğa Şiirinden Eko-Şiire: Şiirde Ekolojik İçerik ve Salâh Birsel’in Bir Şiiri Üzerine Çözümleme. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, (9) 26, s. 27-46.
• Plumwood, Val. (2004). Feminizm ve Doğaya Hükmetmek. İstanbul: Metis.
• Şahin, Leyla (Mart 1999). Cumhuriyet Kitap, “Melisa Gürpınar ile Söyleşi”, 472, s. 4-5.
• Tunç, Gökhan. (2022). “Ekoeleştiri ve Gülten Akın’ın “Yüksek Evde Oturanın Türküsü” Başlıklı Şiiri”, Hikmet Akademik Edebiyat Dergisi [Journal of Academic Literature], Yıl 8, Sayı 16, Bahar, s. 368-382.
• White, Lynn Jr (1967). “The historical roots of our ecologic crisis”. Science, 155, s. 1203-1207.
• Yavuz-Yıldırım, Ayşe Duygu. (2024). “Edebiyat İncelemeleriyle Türkiye’deki ‘Yeşil Edebiyat Kanonu’nun Sınırlarını Yeniden Düşünmek”. Nesir: Edebiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 6 (Nisan): 105-24. htps://doi.org/10.5281/zenodo.10990826.