GENÇ FUTBOLCULARDA ZİHİNSEL ANTRENMANIN PSİKOLOJİK SAĞLAMLIK, STRES DÜZEYİ VE BAZI TEKNİK BECERİLERE ETKİSİ

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 3, 208 - 223, 30.09.2025

Mustafa Yılmaz , Uğur Abakay

https://doi.org/10.33689/spormetre.1675042

Öz

Bu çalışma genç futbolcularda zihinsel antrenmanın psikolojik sağlamlık, stres düzeyi ve bazı teknik becerilere etkisinin incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Çalışmaya 16-17 yaş grubunda amatör olarak futbol oynayan lisanslı 28 sporcu katılmıştır. Çalışmaya katılan sporcular iki gruba ayrılmıştır (n=14 deney, n=14 kontrol). Deney grubu içerisinde yer alan sporcular futbol antrenmanlarının yanında 8 hafta boyunca 16 oturumdan oluşan zihinsel antrenman çalışmalarına katılmışlardır. Kontrol grubu içerisinde yer alan sporcular ise futbol antrenmanlarına devam ederken zihinsel antrenman çalışmalarına katılmamışlardır. Her iki gruba çalışma öncesinde ve sonrasında Çocuk ve Genç Psikolojik Sağlamlık Ölçeği, Algılanan Stres Ölçeği ve teknik becerilere yönelik pas, şut ve kafa vuruşu testleri uygulanmıştır. Veriler SPSS 22.0 paket programı ile analiz edilmiştir. Çalışmadan elde edilen sonuçlar doğrultusunda grup içi değerlerde psikolojik sağlamlık düzeyinde anlamlı fark tespit edilmezken (p>0.05) algılanan stres düzeyi, pas, şut ve kafa vuruşu becerilerinde deney grubu açısından son test lehine anlamlı fark tespit edilmiştir (p<0.05). Gruplar arası değerlerde ise psikolojik sağlamlık ve şut becerisinde deney grubu lehine artış olmasına rağmen anlamlı fark tespit edilmezken (p>0.05) algılanan stres düzeyi, pas ve kafa vuruşu becerilerinde anlamlı fark tespit edilmiştir (p<0.05). Sonuç olarak genç futbolcularda zihinsel antrenmanın psikolojik sağlamlık düzeyinde anlamlı etkisi olmadığı, algılanan stres düzeyini düşürdüğü ve teknik becerilere olumlu yönde katkı sağladığı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Futbol , Psikolojik sağlamlık , Stres , Teknik beceri , Zihinsel antrenman

THE EFFECT OF MENTAL TRAINING ON PYSCHOLOGICAL RESILIENCE, STRESS LEVEL AND SOME TECHNICAL SKILLS IN YOUNG FOOTBALL PLAYERS

Öz

This study was conducted to investigate the effect of mental training on psychological resilience, stress level and some technical skills in young soccer players. The study included 28 licensed athletes aged 16-17 years playing amateur football. The athletes were divided into two groups (n=14 experimental, n=14 control). The athletes in the experimental group participated in mental training activities consisting of 16 sessions for 8 weeks in addition to soccer training. The athletes in the control group did not participate in mental training while continuing their soccer training. Both groups were administered the Child and Adolescent Resilience Scale, Perceived Stress Scale, and technical skills tests for passing, shooting and head kick before and after the study. The data were analyzed with SPSS 22.0 package program. In line with the results obtained from the study, while no significant difference was detected in psychological resilience level in intra-group values (p>0.05), a significant difference was detected in the perceived stress level, passing, shooting and head kick skills in favor of the post-test for the experimental group (p<0.05). In intergroup values, although there was an increase in psychological resilience and shooting skills in favor of the experimental group, no significant difference was detected (p>0.05), while a significant difference was detected in perceived stress level, passing and head kick skills (p<0.05). As a result, it can be said that mental training has no significant effect on the level of psychological resilience, decreases the perceived stress level and contributes positively to technical skills in young football players.

Anahtar Kelimeler

Football , Psychological resilience , Stress , Technical skills , Mental training

Kaynakça

• Abdullah, M. R., Musa, R. M., Maliki, A. B. H., Musavi, H., Maliki, B., Kosni, N. A., & Suppiah, P. K. (2016). Role of psychological factors on the performance of elite soccer players. Journal of Physical Education and Sport, 16(1), 170-176. doi:10.7752/jpes.2016.01027
• Afacan, E. (2019). 6 haftalık psikolojik beceri (mental) antrenmanının futbol hakemlerinin özgüven, kaygı ve mesleki tükenmişlik düzeylerine olan etkisi. Yayımlanmış Doktora Tezi, Celal Bayar Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, Manisa.
• Akcan, F. (2013). Beden eğitimi ve spor yüksekokulunda öğrenim gören çeşitli branşlardaki erkek öğrencilere uygulanan iki farklı kuvvet antrenman programının bazı fiziksel ve fizyolojik parametreler üzerine etkisi. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, Gaziantep.
• Akyüz, O. (2017). İmgeleme çalışmasının 12-14 yaş erkek futbolcularda futbol temel becerileri üzerine etkisinin incelenmesi. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, Antalya.
• Altıntaş, A., & Akalan, C. (2008). Zihinsel antrenman ve yüksek performans. SPORMETRE Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 6(1), 39-43.
• Anshel, M. H. (2012). Sport psychology: From theory to practice (5th ed.). San Francisco: Pearson Benjamin Cummings. Arslan, G. (2015). Çocuk ve genç psikolojik sağlamlık ölçeğinin (ÇGPSÖ-12) psikometrik özellikleri: Geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Ege Eğitim Dergisi, 16(1), 1-12.
• Aydın, O. (2017). 12 haftalık psikolojik beceri antrenman uygulamasının bireysel sporcularda kaygı, stresle baş etme, aşırı uyarılma becerileri üzerine etkisi. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Antrenörlük Eğitimi Anabilim Dalı, İstanbul.
• Baikoğlu, S., & Kandemir, S. N. (2020). İmgeleme uygulamasının durarak uzun atlama tekniğine etkisinin incelenmesi. Spor Eğitim Dergisi, 4(1), 100-106.
• Ballıkaya, E. (2020). Psikolojik beceri antrenmanının liseli sporcularda sportif sorunlarla başa çıkma becerileri ve performans stratejileri üzerine etkisinin incelenmesi. Yayımlanmış Doktora Tezi, Mersin Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, Mersin.
• Beşler, H. K. (2022). Futbol antrenörlerinde zihinsel hazırlık ve giyilebilir teknoloji. Serüven Yayınları.
• Boz, E. (2023). İmgeleme çalışmalarının karatecilerin hedefe yönelik yumruk vuruşları, motor imgeleme becerileri ve proprioseptif duyuları üzerine etkisinin incelenmesi. Yayımlanmış Doktora Tezi, Bayburt Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, Bayburt.
• Brewer, B. W. (2009). Sport psychology. Chichester: Wiley-Blackwell.
• Cardano, D. (2014). Mental training: Gli elementi chiave dell’allenamento mentale per la crescita personale e la gestione emotiva. Italy: Be Bruno Editore.
• Cocks, M., Moulton, C. A., Luu, S., & Cil, T. (2014). What surgeons can learn from athletes: Mental practice in sports and surgery. Journal of Surgical Education, 71(2), 262-269. doi:10.1016/j.jsurg.2013.07.002
• Cohen, S., Kamarck, T., Mermelstein, R. (1983). A global measure of perceived stress. Journal of Health and Social Behavior, 24, 385-396. https://doi.org/10.2307/2136404
• Çağlar, G., Güler, M. Ş., Çakır, E., & Tanyeri, L. (2024). Kafkas halk oyunları sporcularının psikolojik beceri ve kaygı düzeylerinin incelenmesi. Özgür Yayınları. doi: https://doi.org/10.58830/ozgur.pub530
• Çelik, O. B., & Güngör, N. B. (2020). The effects of the mental traınıng skılls on the predıctıon of the sports scıences faculty students'anxıety levels. International Journal of Eurasian Education & Culture, 5(9), 888-929
• Eskin, M., Harlak, H., Demirkıran, F., & Dereboy, Ç. (2013). Algılanan stres ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Güvenirlik ve geçerlik analizi. New/Yeni Symposium Journal. 51(3), 132-140.
• Fortes, L. D. S., Almeida, S. S., Nascimento, J. R. A., Fiorese, L., Lima, J. D., & Ferreira, M. E. C. (2019). Effect of motor imagery training on tennis service performance in young tennis athletes. Revista De Psicología del Deporte, 28(1), 157-168.
• Fortes, L. D. S., Silva Lira, H. A. A. D., De Lima, R. C. R., Almeida, S. S., & Ferreira, M. E. C. (2016). Mental training generates positive effect on competitive anxiety of young swimmers. Rev Bras Cineantropom Desempenho Hum, 18(3), 353-361. https://doi.org/10.5007/1980-0037.2016v18n3p353
• Galli, N., & Gonzalez, S. P. (2015). Psychological resilience in sport: A review of the literature and implications for research and practice. International Journal of Sport and Exercise Psychology, 13(3), 243–257. https://doi.org/10.1080/1612197X.2014.946947
• Gervis, M., & Goldman, A. (2020). The Flourishing Footballers programme: Using psycho-education to develop resilience through ACT. Journal of Contextual Behavioral Science, 18, 146-151. https://doi.org/10.1016/j.jcbs.2020.09.004
• Görücü, M., & Akcan, F. (2025). Investigation of the effect of video-assisted mental training on the technical development of male football players in the 12-14 age group. European Journal of Physical Education and Sport Science, 12(1), 40-54. doi: 10.46827/ejpe.v12i1.5757
• Gucciardi, D. F., Gordon, S., & Dimmock, J. A. (2009). Evaluation of a mental toughness training program for youth-aged Australian footballers: I. A quantitative analysis. Journal of applied sport psychology, 21(3), 307-323. https://doi.org/10.1080/10413200903026066
• Güvendi, B., & Bilgin, U. (2016). Elit akademi ligi futbolcularında imgeleme ve kaygı ilişkisinin incelenmesi. Uluslararası Hakemli Psikiyatri ve Psikoloji Araştırmaları Dergisi, 7, 62-82. doi:10.17360/UHPPD.2016723149
• Ilhomovich, M. F. (2025). The role of psychological preparation in the comprehensive preparation of young football players. Spanish Journal of Innovation and Integrity, 40, 193-198. http://sjii.indexedresearch.org
• Jones, M. V., Mace, R. D., Bray, S. R., MacRae, A. W., & Stockbridge, C. (2002). The impact of motivational imagery on the emotional state and self-efficacy levels of novice climbers. Journal of Sport Behaviour, 25(1), 57–73.
• Kara, E. (2021). Öğrenci sporcularda algılanan stres ile psikolojik sağlamlık ilişkisi: Başa çıkma stratejileri, bilinçli farkındalık ve algılanan sosyal desteğin aracılığı. Yayımlanmış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Psikolojik Danışma ve Rehberlik Anabilim Dalı, Eskişehir.
• Karakoç, B. (2023). 15-21 yaş okçuluk sporcularında zihinsel antrenmanın atış puanı ve zihinsel dayanıklılık düzeyleri üzerindeki etkisi. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Antrenörlük Eğitimi Anabilim Dalı, İstanbul.
• Karasar, N. (2015). Bilimsel araştırma yöntemi (28. baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kiefer, R. (2011). Rovement of soccer penalty kıck precısıon through mental traınıng. Master Thesis, University of Konstanz, Faculty of Humanities.
• Konter, E. (1996). Sporda stres ve performans. İzmir: Saray Tıp Kitapevleri.
• Kulak, A. (2011). Zihinsel antrenman yönteminin 10-12 yaş futbolcularda teknik beceri performansına etkisinin incelenmesi. Hacettepe Spor Bilimleri Dergisi, 22(3), 104-114.
• Kulak, A. (2020). İmgeleme ve içsel konuşma çalışmalarının amatör futbolcularda şut performansına etkisinin incelenmesi. Yayımlanmış Doktora Tezi, Mersin Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Eğitimi Anabilim Dalı, Mersin.
• Kurniawan, F. F., Tangkudung, J., Sulaiman, I., & Jufrianis, J. (2021). Mental ımagery and performance ımprovement of basketball athletes ın the 16-18 year age group. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education, 12(3), 693.
• Liebenberg, L., Ungar, M., & LeBlanc, J. C. (2013). The CYRM-12: A brief measure of resilience. Canadian Journal of Public Health, 104(2), 131-135. doi:10.1007/BF03405676
• Makaracı, M. (2022). Biyolojik geribildirim ile zihinsel antrenman programının sporcuların bilişsel beceri ve performansına etkisi. Yayımlanmış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, Ankara.
• Mamassis, G., & Doganis, G. (2004). The effects of mental training progoram on juniors pre-competitive anxiety, self-confidence, and tenis performance. Journal of Applied Sport Psychology, 16(2), 118-137. https://doi.org/10.1080/10413200490437903
• Miçooğullari, B. O., & Kirazci, S. (2016). Effects of 6 weeks psychological skill training on team cohesion, self-confidence anxiety: A case of youth basketball players. Universal Journal of Educational Research, 4(12), 2761-2768.
• Mokhtari, P., Vaez, M. M., & Heidari, S. (2013). Relationship between mental skills and penalty kicks performance in the elite penalty shooters in Iran’s professional football teams. International Journal of Basic Sciences & Applied, 2(2), 185-187.
• Mor, D., & Christian, V. (1979). Development of skill test battery to measure general soccer ability. North Carolina Journal of HPE, 15, 30-39.
• Mori, S., Ohtni, Y., & Imanaka, K. (2002). Reaction times and anticipatory skills of karate athletes. Human Movement Science, 21(2), 213-230. doi:10.1016/s0167-9457(02)00103-3
• Mousavi, S. H., & Meshkini, A. (2011). The effect of mental ımagery upon the reduction of athletes`anxiety during sport performance. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 1(3), 342-345.
• Oguntuase, S. B., & Sun, Y. (2022). Effects of mindfulness training on resilience, self-confidence and emotion regulation of elite football players: The mediating role of locus of control. Asian Journal of Sport and Exercise Psychology, 2(3), 198-205. https://doi.org/10.1016/j.ajsep.2022.08.003
• Olmedilla, A., Moreno-Fernández, I. M, Gómez-Espejo, V., Robles-Palazón, F. J, Verdú, I., & Ortega, E. (2019). Psychological intervention program to control stress in youth soccer players. Frontiers in psychology, 10, 2260. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.02260
• Ong, N. C. H., & Griva, K. (2016). The effect of mental skills training on competitive anxiety in schoolboy rugby players. International Journal of Sport and Exercise Psychology, 15(5), 475–487. doi: 10.1080/1612197X.2016.1153129
• Orhan, S. (2023). Profesyonel futbolda psikolojik beceri antrenmanı: Uygulamaya yönelik bir örnek. Gazi Kitabevi.
• Orhan, S., & Ünlü, H. (2022). Futbolcularda zihinsel dayanıklılık ve hedef yöneliminin akıl dışı performans inançları ile ilişkisi: Kesitsel çalışma. Turkiye Klinikleri J Sports Sci, 14(1), 11-21. doi:10.5336/sportsci.2021-81717
• Özbek, S., & Akyüz, O. (2022). Futbolcuların psikolojik sağlamlık düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Spor ve Performans Araştırmaları Dergisi, 13(3), 245-256. https://doi.org/10.17155/omuspd.1110243
• Özçelik, İ. Y. (2012). Elit bayan hentbolcularda zihinsel antrenmanın yarışma kaygısı ve maç performansına etkisi. Yayımlanmış Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, Samsun.
• Özdal, M., Akcan, F., Abakay, U., & Dağlıoğlu, Ö. (2013). Video destekli zihinsel antrenman programının futbolda şut becerisi üzerine etkisi. Spor ve Performans Araştırmaları Dergisi, 4(2), 40-46.
• Özsubaşı, İ. H., Şam, C. T., & Ekmekçi, R. (2025). Curling sporcularında zihinsel dayanıklılık, problem çözme becerisi ve sürekli kaygı durumlarının zihinsel antrenman yöntemleriyle geliştirilmesi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 19(1), 55-70. https://doi.org/10.61962/bsd.1614438
• Pancar, Z. (2015). 12–14 yaş grubu bayan hentbolculara uygulanan sekiz haftalık pliometrik antrenmanların anaerobik güç denge ve sprint performansı üzerine etkisi. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, Gaziantep.
• Permadi, A. A., Subarjah, H., Sidik, D. Z., & Nuryadi, N. (2021). The ınfluence of psychological (mental) training to ımprove the performance of football. Jurnal Olahraga, 6(2), 162-170. https://doi.org/10.33222/juara.v6i2.1192
• Pineschi, G., & Di Pietro, A. (2013). Anxiety management through psychophysiological techniques: Relaxation and psyching-up in sport. Journal of Sport Psychology in Action, 4(3), 181-190. doi:10.1080/21520704.2013.820247
• Rasti, M. A., Abubakar, Z. B., Abidin, Z. B., & Valiollah, F. (2015). The effect of mental training program on improving mental toughness among Tehran high school student athletes. Asian Social Science, 11(28), 175-182. doi: 10.5539/ass.v11n28p175
• Robin, N., Joblet, E., Roublot, E., & Coudevylle, G. R. (2020). The beneficial effect of combining feedback, observational learning and motor ımagery on football pass performance. Motricidade, 16(1), 55-65. https://doi.org/10.6063/motricidade.18142
• Rösch, D., Hodgson, R., Peterson, L., Baumann, T. G., Junge, A., Chomiak, J., & Dvorak, J. (2000). Assessment and evaluation of football performance. The American Journal of Sports Medicine, 28(5), 29-39. doi:10.1177/28.suppl_5.s-29
• Sarkar, M., & Fletcher, D. (2014). Ordinary magic, extraordinary performance: Psychological resilience and thriving in high achievers. Sport, Exercise, and Performance Psychology, 3(1), 46-60. https://doi.org/10.1037/spy0000003
• Seif-Barghi, T., Kordi, R., & Memari, A. H. (2013). Effect of mental imagery on performance elite athletes' in youth and adult age groups: A randomized trial. Tehran University Medical Journal, 71(3), 171-178.
• Skvarla, L. A., & Clement, D. (2019). The delivery of a short-term psychological skills training program to college dance students a pilot study examining coping skills and injuries. Journal of Dance Medicine & Science, 23(4), 159-166. doi:10.12678/1089-313X.23.4.159
• Subathra, P., Elango, M., & Subramani, A. (2021). Influence of mental training on aggression and sports competition anxiety among volleyball players. Gorteria, 34(1), 377-382.
• Syer, J., & Connolly, C. (1998). Sporting body, sporting mind: An athlete's guide to mental training. New York: Simon & Schuster.
• Talaslı, B. (2023). 8 haftalık psikolojik beceri antrenman programının zihinsel dayanıklılık, duygudurum profili ve atletik zihinsel enerji üzerine etkisi. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Antrenörlük Eğitimi Anabilim Dalı, İstanbul.
• Thelwell, R. C., Greenlees, I. A., & Weston, N. J. V. (2006). Using psychological skills training to develop soccer performance. Journal of Applied Sport Psychology,18(3), 254–270. https://doi.org/10.1080/10413200600830323
• Urfa, O., & Aşçı, H. (2018). On haftalık psikolojik beceri antrenman programının genç futbolcuların kaygı, özsaygı, güdülenme, dikkat ve şut isabet oranı üzerine etkisi. Spor Bilimleri Dergisi, 29(3), 131-146.
• Veraksa, A., & Gorovaya, A. (2012). Imagery training efficacy among novice soccer players. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 33, 338-342. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2012.01.139
• Veskovic, A., Koropanovski, N., & Jovanovic, S. (2019) Effects of a psychological skill training program on anxiety levels in top karate athletes. Rev Bras Med Esporte, 25(5), 418-422. https://doi.org/10.1590/1517-869220192505173969
• Vidic, Z., & Cherup, N. P. (2021). Take me into the ball game: an examination of a brief psychological skills training and mindfulness- based intervention with baseball players. International Journal of Sport and Exercise Psychology, 20(2), 612-629. https://doi.org/10.1080/1612197X.2021.1891120
• Yadolahzadeh, A. (2021). The role of mental imagery and stress management training in the performance of female swimmers. Atena Journal of Sports Sciences, 3(1), 1-11.
• Yarayan, Y. E. (2023). Öz-düzenleme stratejileri: Biyolojik geri bildirim ile imgeleme bağlamında kaygı ve özyeterlik kavramları. Gazi Kitabevi.
• Erdoğan Yüce, Ü., Saygın, Ö., & Ekmekçi, R. (2025). Effect of Mental Training on Psychophysiological Response, Selected Physical Fitness and Psychological Skills ın Football Players. Uluslararası Egzersiz Psikolojisi Dergisi, 7(1), 28-41. https://doi.org/10.51538/intjourexerpsyc.1688212