İHSAN OKTAY ANAR’IN EFRÂSİYÂB’IN HİKÂYELERİ ADLI ESERİNDE ÇOK KATMANLILIK VE METALEPSİS

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 11 - 20, 10.01.2024

Ferenc László Fejes

Öz

Çok katmanlılık, bir başka ifade ile çerçeve hikâye ya da hikâye içinde hikâye olarak adlandırılan anlatım tekniğinin kullanılması gerek sözlü kültürde ve gerekse yazılı kültürün ortaya çıkışından günümüz çağdaş edebiyatına kadar uzanan süreçte sıkça başvurulan bir üslup olmuştur. Doğu edebiyatı özelinde Binbir Gece Masalları, Batı edebiyatı özelinde ise Decameron, bu üslubun çok bilinen iki örneği olarak karşımıza çıkmaktadır. Postmodern edebiyat dâhilinde ise metin parçalılığı bu teknik aracılığı ile inşa edilir. Çok katmanlılık ile sıkı sıkıya ilişkisi bulunan bir başka kavram ise katmanlar arasındaki geçiş olgusunu ifade eden metalepsis terimidir. Postmodernist yaklaşımla yeni bir yoruma tabi tutulan metalepsis olgusu derinlik kazanmış ve metin inşası açısından daha işlevsel bir hale büründürülmüştür. Postmodern anlatı bağlamında çağdaş Türk edebiyatında öne çıkan isimlerden birisi de İhsan Oktay Anar’dır. Metin inşası ve olay örgüsü çerçevesinden yaklaşıldığında yazarın Efrâsiyâb’ın Hikâyeleri isimli romanında da çok katmanlılık ve metalepsis olgularının önemli bir işleve sahip olduğu görülecektir. Bu makalede söz konusu iki olgu hakkındaki teorik yaklaşımlara yer verildikten sonra ortaya çıkan kuramsal çerçeve kapsamında Efrâsiyâb’ın Hikâyeleri romanı tahlil edilmeye çalışılacaktır. Makalenin bir diğer amacı, postmodern yaklaşımın yeni bir anlam kazandırdığı çok katmanlılık ve metalepsis olgularının metin inşası bağlamındaki işlevlerini romanda yer alan örnekler üzerinden göstermektir.

Anahtar Kelimeler

Anar, Efrâsiyâb’ın Hikâyeleri, çerçeve hikâye, anlatısal katmanlar

Teşekkür

Beni işbu makaleyi yazmaya teşvik eden sevgili hocam Barış Yılmaz'a ve beni destekleyen arkadaşlarım Ertan Ürkmez ile Zoltán Megyesi'ye teşekkürlerimi sunmak istiyorum.

Multi-levelled Narrative and Metalepsis in the Work Efrâsiyâb'ın Hikayeleri by İhsan Oktay Anar

Öz

The utilisation of the narrative technique that is called multi-levelled narrative, or in other words, frame story or story within a story, is a tradition that has frequently been observed in both oral lore and written literature all through its course from the beginnings to the contemporary literature of today. We can mention A Thousand and One Nights in Eastern literature and Decameron in Western literature as two of its well-known examples. In postmodern literature, it is a technique used to achieve fragmentation of the text. Another term closely connected to multi-levelled narrative is metalepsis, which means the crossing of the boundaries between narrative levels. Metalepsis, which has been reinterpreted by the postmodernist approach, has become deepened and more functional with respect to the formulation of the text. İhsan Oktay Anar is a remarkable contemporary Turkish writer in postmodern literature. In his novel entitled Efrâsiyâb’ın Hikâyeleri (The Stories of Efrâsiyâb), multi-levelled narrative and metalepsis are both of crucial importance regarding the structure and the plot of the text. In this paper, theoretic approaches to the aforementioned two terms will be shortly introduced and an attempt will be made to analyse the novel Efrâsiyâb’ın Hikâyeleri according to the theoretic framework thus obtained. Another objective of this paper is to demonstrate the functions regarding the structure of the text fulfilled by the phenomena of multi-levelled narrative and metalepsis, which have gained new meaning thanks to the postmodernist approach, making use of examples taken from the novel.

Anahtar Kelimeler

Anar, Efrâsiyâb’ın Hikâyeleri, Frame story, Narrative levels, Metalepsis, Postmodernism

Kaynakça

• Anar, İ. O. (1995). Puslu Kıtalar Atlası. İstanbul: İletişim.
• Anar, İ. O. (1996). Kitab-ül Hiyel. İstanbul: İletişim.
• Anar, İ. O. ([1998] 2014). Efrâsiyâb’ın Hikâyeleri. İstanbul: İletişim.
• Bergman, I. (1957). Det Sjunde Inseglet (film). Stockholm: SF-Produktion.
• Borges, J. L. (1964). Other Inquisitions: 1937–1952. Austin: University of Texas Press.
• Burton, R. F., Lang, A., Pardoe, J., Payne, J., Scott, J. (2015). One Thousand and One Nights: Complete Collection. Hastings: Delphi Classics.
• Genette, G. (1980). Narrative Discourse: An Essay in Method. Ithaca, New York: Cornell University Press.
• Hutcheon, L. (1988). A Poetics of Postmodernism: History, Theory, Fiction. New York, London: Routledge.
• Klimek, S. (2011). “Metalepsis in Fantasy Fiction”. Ed. Kukkonen K., Klimek S. Metalepsis in Popular Culture. (s.22–40). Berlin, New York: De Gruyter.
• McHale, B. (2004). Postmodernist Fiction. New York, London: Routledge.
• Nelles, W. (1997). Frameworks: Narrative Levels and Embedded Narrative. Eugene, Oregon: Wipf and Stock Publishers.
• Ryan, M. (1991). Possible Worlds, Artificial Intelligence and Narrative Theory. Bloomington & Indianapolis: Indiana University Press.
• Ryan, M. (2006). Avatars of Story. Minneapolis & London: University of Minnesota Press.
• Yalçın-Çelik, S. D. (2005). Yeni Tarihselcilik Kuramı ve Türk Edebiyatında Postmodern Tarih Romanları. Ankara: Akçağ Yayınları.