Zile Ulu Camii'inde Bulunan XIX. Yüzyıla Ait Cicim Dokuma Örneklerinin Analizi

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 7, 269 - 283, 29.12.2023

Suna Topçulu , Ali Murat Aktemur

Öz

Tokat İlinin en büyük ilçelerinden biri olan Zile, geçiş güzergâhı, bereketli toprakları konumu itibariyle farklı kültür ve medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır. Kültür farklılıkları, yöre de dokunan kilimlerde, tasarım, renk ve dokuma tekniği açısından, zengin çeşitlilik arz etmektedir. Meydana gelen bu sentezde zamanla yörede özümsenerek, farklı tarzlar tek bir sentezde buluşmuştur. Bunun en güzel örnekleride düz dokuma yaygılarına taşınmıştır.
Yöreye yerleşen her topluluk ya da boylar kendilerine ait tamgaları ve simgeleri kilim dokumaya aksettirmişlerdir. Geçmişten geleceğe miras bırakılan bu yaygılar, dönemin yaşam kültürü, dokuyan kişinin iç dünyasını, stilize edilmiş motiflerle ve kullanılan renkler ile yansıtmaktadır. Düz dokuma yaygıları halk arasında kilim olarak tanınmaktadır. Buna karşılık dokuma farklılıklarından dolayı farklı isimler almaktadırlar. Bu isimler kilim, cicim, zili, sumak dokuma olarak adlandırılır
XIII. yüzyılda inşa edilen Zile Ulu Camii’sinin diğer bir ismi Nasuh Paşa Cami olarak bilinmektedir. XVII. yüzyılda restore edilmiştir. XX. yüzyılın başlarında harap duruma gelen yapı yıktırılarak yerine bugünkü camii inşa edilmiştir. Düz dokuma tekniğinin en güzel örneklerinin yer aldığı Zile Ulu Camii’sinde bulunan cicim dokumalar, Tokat Mevlevihane Müzesi’ne vakfedilmiştir. Tokat Mevlevihane Müzesi’nde sergilenmektedir.
Zile Ulu Camisinde bulunan XIX. yüzyıla ait cicim dokuma örnekleri, dokuma kalitesi, renk, motif, tasarımları dokuma tekniği bakımından ele alınıp, çizimlerinin yapılması araştırmanın konusu olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Zile Ulu Camii, Cicim, Dokuma

The Analysis of 19th Century Cicim Fabric Samples In Zile Ulu Mosque

Öz

Zile, one of the largest counties of city of Tokat in Turkey, has hosted different cultures and civilisations due to fertile lands and its transition route. Cultural differences lead to rich diversity in the rugs woven in the region in terms of design, color and weaving technique. This synthesis has been accumulated in the region by time and different pattern designs have come together in a single synthesis. The greatest examples were carried to woven handmade fabrics such as plain rugs, mats and carpets.
Each community or tribes settled in the region have their own signs and symbols reflected on handmade woven weaving rugs. These irregularities, inherited from the past to the future, reflected the culture of life of the relevant period, the inner world of the weaver with stylised motifs and colors used. Plain woven mats are colloquially known as rugs. However, they take different names due the differences in weaving technics such as rugs (kilim), cicim, zili, sumac weaving.Zile Ulu Mosque, built in the 13th century, is also known as Nasuh Pasha Mosque. It was restored in the 17th century. However, this construction was demolished and rebuilded.20th century, was demolished and rebuilded as a mosque. Cicim weavings in the Zile Ulu Mosque, where great examples of plain weavings could be found, were legated to the Tokat Mevlevihane Museum. These cicim weaving are now exhibited at Tokat Mevlevihane Museum. These cicim weaving samples in Zile Ulu Mosque have been the subject of the research by considering the weaving quality, colors, motifs, making drawing designs weaving techniques.

Anahtar Kelimeler

le Ulu Mosque, Cicim, Fabric

Kaynakça

• Acar, B. (1975). Kilim ve Düz Dokuma Yaygıları, Ak, İstanbul.
• Acar, B. (1982). Kilim, Cicim, Zili, Sumak, Türk Düz Dokuma Yaygıları, İstanbul.
• Aktemur, A.M. (2013), Tarihi Zile Konakları ve Evleri, Eser, Erzurum.
• Altındal, B. (2011). Zela’dan Zile’ye Tarihi Yolculuk, İstanbul.
• Çelebi, E. (1986). Seyahatname, C.1. Üçdal Neşriyat, İstanbul.
• Deniz, B. (1998). Ayvacık (Çanakkale) Yöresi Düz Dokuma Yaygıları, Duman, Ankara.
• Deniz, B. (2000). Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygıları, A.K.M, Ankara.
• Durul, Y. (1982). Yörük Kilimleri Niğde Yöresi, Akbank, İstanbul.
• Erbek, G. (1986) Anadolu Motifleri Sergisi, İzmir Alman Kültür Merkezi, Deutsches Kulturinstıtut, İzmir.
• Gökbilgin, M.T. (1979). ‘’Tokat’’ mad, İslam Ansiklopedisi, C. 12/1, İstanbul.
• Görgünay Kırzıoğlu N. (1990). ‘’Kirkitli Dokumalarımızdan Cicimlerimiz ve Van’’ Yakın Tarihimizde Van Uluslararası Sempozyumu, No: 6, Van. s. 253-272.
• Karahan, R. (2007). Dünden Bügüne Hakkari Kilimleri, Kültür Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, Semih Ofset, Ankara.
• Ögel, B. (1991). Türk Kültür Tarihine Giriş, Cilt III, Ankara.
• Strabon, (1993). Antik Anadolu Çografyası, (Çev. Prof. Dr. Adnan Pekman), İstanbul.
• Tarcan, H. (2003). Tarihin Başladığı Ön-Türk Uygarlığı Resmi Tarihin Çöküşü, İstanbul.
• Tokat İl Yıllığı, (1998). s.129.
• Topçulu, S. (2016). Tokat/Zile ve Çevresindeki Havlı ve Düz Dokumalar. Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Yavi, E. (1986). Tokat, İstanbul.
• Yıldırım, M. (2011). Konya Alaeddin Camii’nde Bulunan Karapınar Yöresi Cicim Örnekleri, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Konya, s. 519-549.