An Evaluatıon on Art Writings Published in the Newspaper of “Sanat ve Edebiyat (Art and Literature)”

Yıl 2021, , 305 - 335, 15.05.2021

Esra Özkan Koç

https://doi.org/10.29135/std.829180

Öz

Periodical publications such as journals and newspapers are media organs where political and daily news, fashion and sports news, and culture and art activities are followed. They are important reference materials for those who work in social sciences fields such as history, art history, sociology, political sciences and communication as they reflect the political, socio-economic and cultural climate of the era. The grant holder of the Art and Literature (Sanat ve Edebiyat) gazette which follows the important matters, developments, and disputes of the era with its expert and polyphonic writer staff, was Suut Kemal Yetkin and the chief editor was Selahattin Batu until the 15th issue and Lütfi Ay afterwards. The gazette published 50 issues between January 4th and December 16th, 1947. The gazette was published once a week until the 22th issue and then it met with its readers once in two weeks due to some negativities. The articles in the gazette about different genres of literature and art such as theater, cinema, novels, poems, paintings, architecture, and music were written by prominent figures of the period such as painter, poet, writer, critic, archaeologist, politician and journalist like Suut Kemal Yetkin, Lütfi Ay, Selahattin Batu, Malik Aksel, Melahat Özgü, Arif Kaptan, Şevket Rado, Memduh Cevdet Altar, M. Nuri Gençosman, Cahit Tanyol, Esat Tekeli, Ali Süha Delilbaşı, Ekrem Akurgal, Arif Kaptan, Nureddin Sevin, Halide Edip Adıvar, Zahir Güvemli, Oktay Akbal, Refik Epikman, Orhan Burian, Mehmet Kaplan, Remzi Oğuz Arık, Behçet Necatigil, Agah Sırrı Levend, H. Basri Yüce, Nurullah Berk, and Eşref Üren. The gazette followed the developments in the art world in mainly Ankara as it was published in Ankara, and İstanbul, Turkey and it also presented news and new developments of art in other countries in addition to Turkish literature and art as well as the prestigious names of the art and literature world. The writers of the gazette shared the consensus that art, which was in the service of ideologies during the World War II and was directed especially by the totalitarian regimes, should avoid all types of propagandas and deal with its own problems and the art and artists should be free. The gazette becomes prominent among the limited number of art publications with its articles mentioning the definitions of art and artist and the roles it should assume rather than the structural problems of art. The content of art writings consisted of debates that determine the art agenda such as old-new art, representation of art, art criticism and critic, and the developments of the art environment such as the promotion of national and international exhibition news, artist meetings and dinners. However, the Art and Literature (Sanat ve Edebiyat) gazette, which could only be published for a year, assumed a role in feeling the pulse of art with its art writings/news including discussions that determined the agenda in the art environment despite its short publication period, and it undertook to raise an intellectual audience informed about the cultural and artistic developments in Turkey and in the world. All the issues of the newspaper Art and Literature (Sanat ve Edebiyat) addressed in this study were found from the National Library; especially the articles about painting in the newspaper advertised were addressed. Primarily the newspaper Art and Literature was introduced under the headings “The Masthead” and “About the Content” and then, the articles of the newspaper especially associated with painting were evaluated briefly with the title “The Examination of the Art Articles in the Newspaper.” These articles including topics and discussions often encountered in art and exhibition activities and having topics relevant to each other with similar content were categorized and examined under 6 titles as “Free Art That Rejects Ideologies”, “On Criticism,” “The Wet-Nurse of Art: Paris,” “The Old-New Art Discussions,” “Exhibition News,” “Artist Meetings and Dining.” The articles in question, where a detailed analysis was made, were supported in the light of the findings obtained from other periodical publications and second hand resources. Thus, the panorama of the Ankara of the era and the culture and art life of Turkey was presented.

Anahtar Kelimeler

Art Criticism, Modern Turkish Art, Art and Politics, d Group, Çallı Period, Art Gazette, Ankara, 1947, art magazine

“Sanat ve Edebiyat” Gazetesinin Sanat Yazıları Üzerine Bir Değerlendirme

Öz

Alanında uzman ve çok sesli yazar kadrosuyla dönemin önemli konu, gelişme ve tartışmalarını yakından takip eden Sanat ve Edebiyat gazetesinin İmtiyaz sahibi Suut Kemal Yetkin, yazı işleri müdürü ise 15. sayıya dek Selahattin Batu, sonrasında ise Lütfi Ay’dır. Gazete, 4 Ocak-16 Aralık 1947 tarihleri arasında 50 sayı yayımlanmıştır. 22. sayıya dek haftada bir çıkan gazete, bu sayı itibariyle bazı olumsuzluklar sebebiyle iki haftada bir okuyucularıyla buluşmuştur. Gazetede tiyatro, sinema, roman, şiir, resim, mimari, müzik gibi edebiyat ve sanatın farklı türlerine dair yayımlanan yazılar, Suut Kemal Yetkin, Lütfi Ay, Selahattin Batu, Malik Aksel, Melahat Özgü, Arif Kaptan, Şevket Rado, Memduh Cevdet Altar, M. Nuri Gençosman, Cahit Tanyol, Esat Tekeli, Ali Süha Delilbaşı, Ekrem Akurgal, Arif Kaptan, Nureddin Sevin, Halide Edip Adıvar, Zahir Güvemli, Oktay Akbal, Refik Epikman, Orhan Burian, Mehmet Kaplan, Remzi Oğuz Arık, Behçet Necatigil, Agah Sırrı Levend, H. Basri Yüce, Nurullah Berk, Eşref Üren gibi dönemin ressam, şair, yazar, eleştirmen, arkeolog, siyasetçi, gazeteci gibi dönemin öne çıkan kişileri tarafından kaleme alınmıştır. Ankara’da çıkıyor olması nedeniyle çoğunlukla Ankara ve yanı sıra İstanbul’un sanat hayatına dair gelişmelerini yakından izleyen gazete, Türk edebiyatı ve sanatının yanı sıra farklı ülkelerin sanatına dair haberleri, yeni gelişmeleri ve bununla birlikte sanat ve edebiyat dünyasının tanınmış kişilerini sayfalarına taşımıştı. Sanat yazılarının içeriğini, eski-yeni sanat, sanatın temsili, sanat eleştirisi ve eleştirmen sorunu gibi gündem tartışmaları ile yurt içi ve yurtdışında açılan sergi haberlerinin tanıtımı, sanatçı toplantı ve yemekleri gibi olaylar oluşturmaktadır. Makalede, Sanat ve Edebiyat gazetesinin özellikle resim sanatı hakkındaki yazıları üzerinde durulmuştur. Sanat ortamında sıklıkla yer bulan konu ve tartışmalar, sergi etkinlikleri, sanat gelişmelerini kapsayan birbiriyle ilişkili konulardaki bu yazılar kategorize edilerek “İdeolojileri Reddeden, Özgür Sanat”, “Eleştiriye Dair”, “Sanatın Sütanası: Paris”, “Eski-Yeni Sanat Tartışmaları”, “Sergi Haberleri”, “Sanatçı Toplantı ve Yemekleri” gibi başlıklar altında incelenmiştir. Konu, diğer süreli yayınlar ve ikinci el kaynaklardan elde edilen bulgular ışığında desteklenmiş; ilgili dönemin Türkiye ve Ankara’sının kültür ve sanat hayatının panoraması çizilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sanat eleştirisi, Modern Türk Sanatı, Sanat ve Siyaset, Sanat Eleştirisi, d Grubu, Çallı Kuşağı, Sanat Gazetesi, Ankara, 1947

Kaynakça

• Adil, F. (01 Ocak 1947). Resim: Paris’te Türk Resmi, Cumhuriyet, 5.
• Adil, F. (10 Haziran 1947). Leopold-Levy’nin Yeni Bir Sergisi Ve Resmimiz, Cumhuriyet, 4.
• Adil, F. (13 Haziran 1947). Leopold-Levy’nin Sergisi, Cumhuriyet, 2.
• Aksel, M. (1 Aralık 1947). Ezeli Anlaşmazlık, Sanat ve Edebiyat, S. 47-48, 1, 5.
• Aksel, M. (1 Şubat 1947). Bir Yıl Başı Gecesi, Sanat ve Edebiyat, S.5, 3
• Aksel, M. (11 Ocak 1947). Bir Yıl Başı Gecesi, Sanat ve Edebiyat, S.2, 3
• Aksel, M. (12 Nisan 1947). Bir Sanat Düellosu, Sanat ve Edebiyat, S.15, 2.
• Aksel, M. (18 Ocak 1947). Bir Yıl Başı Gecesi, Sanat ve Edebiyat, S.3, 3.
• Aksel, M. (21 Mayıs 1947). Yeni Resim Üzerine Tartışmalar, Sanat ve Edebiyat, S.21, 1,3.
• Aksel, M. (25 Ocak 1947). Bir Yıl Başı Gecesi, Sanat ve Edebiyat, S.4, 3.
• Aksel, M. (26 Nisan 1947). Bir Resim Kavgasının Düşündürdükleri, Sanat ve Edebiyat, S.17, 1,3.
• Aksel, M. (31 Mayıs 1947). Akasyalı Villada Bir Toplantı, Sanat ve Edebiyat, S.22, 1-2.
• Aksel, M. (5 Nisan 1947). Maske ve Palet, Sanat ve Edebiyat, S.14, 3-4.
• Aksel, M. (8 Şubat 1947). Bir Yıl Başı Gecesi, Sanat ve Edebiyat, S.6, 3
• Altar, M. C. (4 Ocak 1947). Sanat Tenkitçiliğine Doğru, Sanat ve Edebiyat, S.1, 2.
• Anonim (1 Kasım 1947). XXIV. Yıldönümü, Sanat ve Edebiyat, S.43-44, 1.
• Anonim (1 Şubat 1947). Sanatkârların Yemeği, Sanat ve Edebiyat, S.5, 3.
• Anonim (11 Ocak 1947). Paris’de Türk Resmi, Sanat ve Edebiyat, S.2, 2.
• Anonim (11 Ocak 1947). Sekizinci Devlet Resim ve Heykel Sergisi, Sanat ve Edebiyat, S.2, 2.
• Anonim (12 Temmuz 1947). Hürriyete Dair, Sanat ve Edebiyat, S.27-28, 1.
• Anonim (14 Haziran 1947). Okuyucularımıza, Sanat ve Edebiyat, S.23-24, 1.
• Anonim (15 Şubat1947). Ankara Halkevi Amatör Resim ve Fotoğraf Sergisi, Sanat ve Edebiyat, S.7, 2.
• Anonim (18 Ocak 1947). Ressamların Yemeği, Sanat ve Edebiyat, S.3, 2.
• Anonim (25 Ocak 1947). Ankara’da Sanatkârlar Kulübü, Sanat ve Edebiyat, S.4, 2.
• Anonim (25 Ocak 1947). Büyük Britanya Şehircilik Sergisi Bugün Açılıyor, Ulus, 1.
• Anonim. (01 Mart 1947). Güzel Bir Sergi, Sanat ve Edebiyat, S.9, 3.
• Anonim. (06 Eylül 1946). Ankara Sergievi Opera Binası Olacak, Son Posta, 3.
• Anonim. (24 Mayıs 1947). İngiliz Mobilyası Sergi ve Kitaplar, Sanat ve Edebiyat, S. 21, 3.
• Anonim. (26 Eylül 1941). C.H.P. nin Güzel Bir Kararı, Ulus, 1,5.
• Anonim. (27 Aralık 1947). Küçük Tiyatro Bugün Açılıyor, Sanat ve Edebiyat, 2.
• Antmen, A. (2009). 20. Yüzyıl Batı Sanatında Akımlar, İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Ay, L. (05 Nisan 1947). Haftadan Haftaya, Sanat ve Edebiyat, 3.
• Ay, L. (15 Mart 1947). Haftadan Haftaya, Sanat ve Edebiyat, S.11, 1.
• Ay, L. (29 Mart 1947). C.H.P Sanat Mükafatı Piyes Müsabakası-Carl Ebert Memleketimizden Ayrılırken, Sanat ve Edebiyat, S.3, 3.
• Barutçu, Z. (2012). Tek Parti Döneminde Muhalif Bir Dergi Yurt ve Dünya, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Başman, F. (18 Ağustos 1943). Güzel San’atlar Birliği 27 inci Resim Sergisi, Tasvir, 2.
• Batu, S. (11 Ocak 1947). San’atkarın Sınıfı, Sanat ve Edebiyat, S.2, 1.
• Batu, S. (15 Mart 1947). Sanat Afyon mudur?, Sanat ve Edebiyat, S.11, 1.
• Batu, S. (4 Ocak 1947). Sanatkârın Dünya Görüşü, Sanat ve Edebiyat, S.1, 1,3.
• Bayer, Z. C. (2014). Cumhuriyet Basınında Sergiler Bibliyografyası, İstanbul: İleri Yayınları.
• Berk, N. (1 Kasım 1947). Rene Grousset ile Bir Konuşma, Sanat ve Edebiyat, S.43-44, 1,6.
• Berk, N. (18 Ekim 1947). D Grubunun 15 Yılı, Sanat ve Edebiyat, S.41-42, 1-2.
• Berk, N. (6 Eylül 1947). Andre Lhote’la bir Görüşme, Sanat ve Edebiyat, S.35-36, 1,3.
• Berk, N. - Gezer, H. (1973). 50 Yılın Türk Resim ve Heykeli, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Cantek L. (2015). Markopaşa Bir Mizah ve Muhalefet Efsanesi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Cogniat, R. (4 Ekim 1947). Paris’te Sanat Hayatı: Modern Sanat Müzesi, Sanat ve Edebiyat, S.39-40, 4.
• Çıkla, S. (2007). 1940’lı Yıllarda Düzenlenen Sanat Yarışmaları ve İnönü Sanat Armağanları, İlmi Araştırmalar, S. 23, 29-46.
• Delilbaşı, A. S. (1947, 1 Aralık). Suut Kemal Yetkin’e Açık Mektup, Sanat ve Edebiyat, S.47-48, 1.
• Doğan, Ç. (2009). Ankara Halkevi Sergileri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Dolmacı, S. (2006). 1939-1950 Yılları Arasında Devlet Resim ve Heykel Sergileri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Epikman, R. (18 Ocak1947) Sekizinci Devlet Resim ve Heykel Sergisi, Sanat ve Edebiyat, S.3, 1,3.
• Epikman, R. (1947). Ankara Halkevi Amatör Resim ve Fotoğraf Sergisi, Ülkü, S.3, 18-20.
• Erbel, C. (1 Mart 1947). Britanya’da Şehircilik Sergisi, Sanat ve Edebiyat, S.9, 4.
• Giray, K. (1988). Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliği, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Guilbaut, S. (2009). New York Modern Sanat Düşüncesini Nasıl Çaldı, İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Günyol, V. (1986). Sanat ve Edebiyat Dergileri, İstanbul: Akan Yayıncılık.
• Güvemli, Z. (02 Ağustos 1945). İki Resim Sergisi, Vakit, 2.
• Hulusi, Ş. (8 Şubat 1947). Sanatçının Hürriyeti Meselesi, Hür, S.2, 3.
• İskender, K. (1988). Türk Resminin Dünü, Bugünü ve Geleceği, Gergedan, S.19, 8-28.
• Kaplan; M. (31 Mayıs 1947). Yaratma Hürriyeti, Sanat ve Edebiyat, S.22, 1.
• Kaptan, A. (15 Kasım 1947). Paris Mektubu: Bonnard’ın Sergisinde, Sanat ve Edebiyat, S.45-46, 2.
• Kaptan, A. (16 Aralık 1947). Chagall Sergisi, Sanat ve Edebiyat, S.49-50, 1, 3.
• Kaptan, A. (20 Eylül 1947). Paris Mektubu: Bir Müze Gezintisinin Düşündürdükleri, Sanat ve Edebiyat, S.37-38, 2.
• Kaptan, A. (23 Ağustos 1947). Paris Mektubu: Serusier Sergisi, Sanat ve Edebiyat, S.33-34, 1.
• Kaptan, A. (26 Temmuz 1947). Paris Mektubu: Paris ve Resim Sergileri, Sanat ve Edebiyat, S.29-30, 2.
• Kayı, C. (1 Aralık 1947). Sanat Haberleri, Sanat ve Edebiyat, S.47-48, 4.
• Kayı, C. (1 Kasım 1947). Sanat Haberleri, Sanat ve Edebiyat, S.43-44, 5.
• Kula Özerden, L. (2005). 1945-1960: Paris Ekolü ve Paris’te Yaşayan Soyut Türk Ressamları, , (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Nacak, E. (2010). Suut Kemal Yetkin ve Edebi Tenkit, Gazi Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• Onger, F. (15 Kasım 1947). D Grubunun 15 Yılda Kaybettikleri, Sanat ve Edebiyat, S.45-46, 3.
• Öz, T. (15 Mart 1947). Türk Cam İşleri Sergisi, Sanat ve Edebiyat, S. 11, 3.
• Özgü, M. (28 Haziran 1947). Sanatta Milli Duygu, Sanat ve Edebiyat, S.25-26, 2.
• Pelvanoğlu, B. (2010). Hoca Ressamlar Ressam Hocalar, İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Rado, Ş. (1 Mart 1947). İstanbul’da Sanat Hayatı, Sanat ve Edebiyat, S.9, 2.
• Rado, Ş. (31 Mayıs 1947). Sanat ve Edebiyat Gazetesi Kapanıyor, Akşam, 2.
• Rado, Ş. (4 Ocak 1947). Sanatkârlar ve Kahveler, Sanat ve Edebiyat, S.1, 2.
• Safa, P. (28 Haziran 1947). Lepold-Levy’nin Resim Sergisi, Sanat ve Edebiyat, S.25, 4.
• Sezen, Y. (1998). Hümanizm ve Atatürk İlkeleri, İstanbul.
• Şeker, K. (2006). İnönü Dönemi Kültür Hayatı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Tekay, M. E. (1997). Suut Kemal Yetkin’in Şiir Sanatı ve Estetik Üzerine Yazılarının İncelenmesi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Edirne.
• Tollu, C. (09 Kasım 1945). Derdimiz, Büyük Doğu, S.2, (C.1), 13.
• Topuz, H. (1973). Türk Basın Tarihi, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Uyar, H. (2012). Tek Parti Dönemi ve Cumhuriyet Halk Partisi, İstanbul: Boyut Yayınları.
• Uzun, H. (2018). Türkiye’de Sanat ve Sanatçıların Teşvik ve Ödüllendirilmesi: “Cumhuriyet Halk Partisi Sanat Mükâfatı” Yarışması, Türkiyat Mecmuası, S. 28/1, 213-239.
• Üren, E. (18 Ocak 1947). Resim Sanatı ve Bir Sergi, Sanat ve Edebiyat, S.3, 2.
• Üren, E. (4 Ocak 1947). Resim Sanatı ve Biz, Sanat ve Edebiyat, S.1, 3.
• Üren, E. (Haziran 1942). Güzel Sanatlar Birliği Resim Sergisi, Ülkü, S.18, 15.
• Üstünipek, M. (2007). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Çağdaş Türk Sanatında Sergiler 1850-1950, İstanbul: Artes Yayınları.
• Yasa Yaman, Z. (1992). 1930-1950 Yılları Arasında Kültür ve Sanat Ortamına Bir Bakış: d Grubu. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yasa Yaman, Z. (1995). Sanat Tarihimizde Eski Bir Konu: Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliği mi, D Grubu mu?, Türkiye’de Sanat, S.20, 34-43.
• Yasa Yaman, Z. (2003). Değişen Manzaralar: Kültür ve Modernite, Sanat Dünyamız, S. 89, 217-229.
• Yasa Yaman, Z. (2011). Suretin Sireti, İstanbul: Pera Müzesi Yayınları.
• Yasa Yaman, Z. (Mayıs-Ağustos 1993). Türk Resminde “Non-Figüratif” Tartışmaları ve “Tavanaarası Ressamlar”, Türkiye’de Sanat, S.9, 60-63.
• Yetkin, S. K. (11 Ocak 1947). İşte Bunu Anlatıyor, Sanat ve Edebiyat, S.2, 1.
• Yetkin, S. K. (4 Ocak 1947). Zorlanan Sanat, Edebiyat ve Sanat, S.1, 1.
• Yüce, H. B. (22 Şubat 1947). Beklediğimiz Tenkid, Sanat ve Edebiyat, S.8, 3.
• Zeren, K. (19 Nisan 1947). Üç Resim Sergisi, Sanat ve Edebiyat, 2.