Örgüt Teorisinde Parsons'cu İşlevselcilik ve Gerilim Yönetimi

Yıl 2020, Sayı: 51, 153 - 167, 31.12.2020

Ahmet Yıldırım

Öz

Sosyoloji biliminin temel
kuramlarından olan İşlevselcilik, ilk olarak Comte, Spencer ve Durkheim'in ve
Antropolog Bronislaw Malinovski'nin çalışmalarında yer almaya başlamıştır.
Amerikan Sosyoloji geleneğinde bütüncül toplum anlayışını ön plana çıkararak işlevselciliği
bir sistemler analizi biçiminde değerlendirilmesi gerektiğini düşünen T.
Parsons, işlevselci kurama çok ciddi katkılar sağlamıştır. T. Parsons’ın işlevselci
kuram anlayışının temelinde  işlev,
denge, sistem, yapı ve aktör gibi kavramlar yer alır. Bu kavramlar, birbiri ile
bağlantılı olarak her biri kendi işlevini yerine getiren kurumlardan oluşan
sistem ve bunların içerdiği alt sistemlerden meydana gelen  yapıların bir denge içerisinde varlığını
sağlayıp çeşitli mekanizmalar aracılığıyla kendi devamlılığını sağlaması
şeklinde kurgulanmıştır. Parsons, işlevsel gerekliliklerin sağlanmasının bütünleşme
fonksiyonu aracılığı ile mümkün olacağını öngörmekteydi. Parsons bütünleşme
kavramı ile ilişkilendirdiği aslında "gerilim
yönetimi"  kavramıdır. Parsons'un
gerilim yönetimi ile sosyolojik duruşunu teyit ederken, kavramla toplumsal
düzene dair bir göndermeyi de içermektedir.

İşlevselci kuram, örgütleri nesnel
olgu olarak kabul etmekte örgütü 
çevresiyle olan karşılıklı ilişkileri düzeyinde  incelemektedir. Parsons örgüt kuramlarının
temel amacının “örgütün faaliyet gösterdiği ortama uyumunu, örgüt içi yapılar,
süreçler ve karar verme ve son olarak örgütün sosyal sistemin bütünlüğü içinde
yer alan diğer örgütlerle uyumunu” incelemek olduğunu ifade etmiştir.

Bu çalışmada Parsons'un işlevselci kuramdaki
yeri, Parsons'un işlevselci yaklaşımının örgüt kuramındaki karşılığı,
Parsons'un işlevselci kuramdan hareketle temellendirdiği gerilim yönetimi
kavramının örgüt kuramlarına uzantıları incelenmektedir. Örgüt teorisi
açısından Parsons'un işlevselciliği ve bu çerçevede Parsons'un öne çıkardığı
işlevsel bütünleşme açısından gerilim yönetimi anlayışının sınırlarını
belirlemek amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Örgüt Sosyolojisi, Örgüt Kuramı, İşlevselcilik, Gerilim Yönetimi, T.Parsons

Kaynakça

• Abrahamson, M. (1978). İşlevselcilik.(çev: N. Çelebi). Konya: Sebat Ofset.
• Akbulut, Ö. (2005). Siyaset ve Yönetim İlişkisi Kuramsal ve Eleştirel Bir Yaklaşım, TODAİE, Ankara.
• Çelik, C. ( 2007). "Niklas Luhmann’da Sosyal Sistem Olarak Toplum Ve Modern Toplumun Karmaşıklığı Sorunu", Bilimname XII, 2007/1, 51-74.
• Giddens, A. (1999). Toplumun Kuruluşu, (çev: Hüseyin Özel), Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Durkheim, E. (2006). Toplumsal İşbölümü. (çev: Özer Ozankaya). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Furseth, I.; Pepstad, P. (2011). Din Sosyolojisine Giriş, (çev. İ. Çapcıoğlu, H. Aydınalp), Ankara: Birleşik Dağıtım Kitabevi.
• Fıchter, J. (2004). Sosyoloji Nedir, (çev. Nilgün Çelebi), 7. Baskı, Ankara: Anı Yayınları
• Moore, E.W. ( 1997). "İşlevselcilik", Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi, ( ed.T.Bottomore, R.Nispet), Ankara: Ayraç Kitabevi,
• Omay, U. ( 2009). "Endüstri İlişkileri Sisteminin Özü Olarak Parsons'un Sosyal Sistem ve Sosyal Sistem Teorileri", 11. Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Kongresi,Antalya.
• Özyurt, C. (2007). “Durkheim Sosyolojisinde Ahlaki Kontrol Sorunu”, Değerler Eğitimi Dergisi, C. 5, S. 13, ss. 95-121.
• Parsons, T. (1949). The Structure of Social Action. New York: The Free Press
• Parson, T, The System of Modern Societies, Prentice-Hall Inc., New Jersey, 1971. (Erişim) https://openlibrary.org/books/OL5220952M/The_system_of_modern_societies./borr ow
• Parsons, T.(1991)., The Social System, London: Routledge Press. Parsons, T. (1956). "Suggestions for A Sociological Approah to Theory of Organizations", Administrative Science, Quarterly, i. 55.64.67.
• Parsons, T.( 1970). “Social Systems” The Sociology of Organizations, Grusky, O ve Miller, G. (ed.) New York: The Gree Press.
• Parsons, T. (1966). Societies: Evolutionary and Comparative Perspectives. New Jersey: Prentice- Hall Inc.
• Pfeffer, J. ve Salancik G.R. ( 1978). The External Control of Organizations. New York: Harper and Row ( tıpkı basım:Stanford CA:Stanford University Press, 2003).
• Ritzer, G. (1996). Classical Sociological Theory. Mc. Graw HillBook Co. New York.
• Sargut, S. (2010). "Yapısal Koşulbağımlılık Kuramının Örgütsel Çevre Kuramları Bağlamındaki Yeri",Örgüt Kuramları, İstanbul: İmge Yayınevi. Sargut, S. ( 2010). "Yapısal Koşul Bağımlılık Kuramının Örgütsel Çevre Bağlamındaki Yeri", Örgüt Kuramları, İstanbul: İmge Kitabevi.
• Spencer, H. (1896). First Principles (Cilt 1-2). Londra: Williams and Norgate.
• Segre, S. (2012). Talcott Parsons: An Introduction, Lanham :University Press of America. Wallace, Ruth ve Wolfe, Alison (2012). “Çağdaş Sosyoloji Kuramları: Klasik Geleneğin Genişletilmesi”, (Çevirenler, Leyla Elburuz ve Rami Ayaz), 3. Baskı, İstanbul: Doğu Batı Yayınları.
• Wallace, R.; A., A. Wolf. (2004). Çağdaş Sosyoloji Kuramları: Klasik Geleneğin Geliştirilmesi. (Çev. Leyla Elburuz, M. Rami Ayas). İzmir: Punto Yayıncılık.
• Yücedağ, İ.( 2015). Amerikan İşlevselciliğinin Krizi ve Refleksif Sosyolojinin Olanaklılığı Üzerine, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Ağustos 2015, Sayı: 35, ss.127-146
• Yıldırım, E. (2002). “Cogito Ergo Sum”Dan “Vivo Ergo Sum”A Örgütsel Analiz", Yönetim Araştırmaları Dergisi 2002, C. 2, S. 2, s.s. 155-185.