The Man Who Doesn't Have the Fear of the Future and the Sorrow of the Past: Ibn al-waqt

Yıl 2021, Sayı: 11, 79 - 98, 30.12.2021

Mehmet Yıldız

https://doi.org/10.46231/sufiyye.1014096

Cited By: 2

Öz

The issue of the evaluation of time has a very central place in human life in terms of its results. In terms of Islamic belief, one of the most important blessings given to man is time. A person will be judged in the Hereafter, depending on whether he properly evaluates this blessing given to him or not. For this reason, the Sufīs attached great importance to the evaluation of time. The issues they focus on in the arrangement of time require a time and space interval whose boundaries can be determined for the implementation of the practical practices that bring about the transformation in the spiritual life of the saliq. The Sufīs try to express the issue of the evaluation of time through the concept of waqt, which expresses a certain time and space interval. As a result of the right evaluation of time, two gains of the saliq occur. The first is to be sure of the fear of the future, and the second is to get rid of the sadness of the past. Therefore, the Sufīs suggested that the sāliq should be ibn al-waqt as a solution to these two basic problems in human life. In our article, we focused on the meanings that distinguish the concept of waqt from other concepts that express time. In this context, we tried to explain the concepts that are directly related to ibn al-waqt, which is derived from the concept of time. Then, we evaluated the aspect of being ibn al-waqt to solve the fear and sadness problems inherent in human nature.

Anahtar Kelimeler

Sufism, Ibn al-waqt, waqt, ḥāl, dahr, Ebu

Geleceğin Korkusunu Geçmişin Hüznünü Taşımayan İnsan: İbnü’l-vakt

Öz

Zamanın değerlendirilmesi meselesi sonuçları itibariyle insan hayatında çok merkezî bir yer tutmaktadır. İslâm inancı açısından insana verilen en önemli nimetlerden biri de zamandır. İnsan, kendisine verilen bu nimeti yerinde değerlendirip değerlendirmemesine göre ahirette hesaba çekilecektir. Bu sebeple sûfîler zamanın değerlendirilmesi meselesine son derece önem vermişlerdir. Onların zaman tanziminde üzerinde durdukları hususlar, sâlikin manevî hayatında dönüşümü beraberinde getiren amelî pratiklerin uygulanması için sınırları tayin edilebilen bir zaman ve mekân aralığını gerektirmektedir. Sûfîler, zamanın değerlendirilmesi meselesini başı sonu belli bir zaman ve mekân aralığını ifade eden vakit kavramı üzerinden ifade etmeye çalışmışlardır. Vaktin bihakkın değerlendirilmesi sonucunda sâlikin iki kazanımı meydana gelmektedir. Birincisi gelecek korkusundan emin olmak ikincisi ise geçmişin hüznünden kurtulmaktır. Binaenaleyh sûfîler insan hayatındaki bu iki temel probleme bir çözüm yolu olarak sâlikin ibnü’l-vakt olmasını önermişlerdir. Biz de makalemizde vakit kavramını zaman ifade eden diğer kavramlardan belirgin bir şekilde ayıran manalar üzerinde durduk. Bu bağlamda vakitten türetilmiş olan ibnü’l-vakt ile doğrudan bağlantılı olan terimleri açıklamaya çalıştık. Daha sonra ibnü’l-vakt olmanın insan doğasında var olan korku ve hüzün problemlerini çözme yönünü değerlendirdik.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, ibnü’l-vakt, vakit, hâl, dehr, ebü’l-vakt.

Kaynakça

• Aclûnî, İsmail b. Muhammed. Keşfü’l-hafâ ve müzîlü’l-ilbâs ammâ iştehere mine’l-ehâdîsi ʻalâ elsineti’n-nâs. thk. Yusuf b. Mahmud el-Hâc Ahmed. b.y. Mektebetü’l-İlmi’l-Hadîs, ts.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail. Sahîhü’l-Buhârî. haz. Ebu Süheyb el-Kermî. 1 Cilt. Riyad: Beytü’l-Efkâri’d-Düveliyye li’n-Neşr ve’t-Tevzîʻ, 1998.
• Ceyhan, Semih. “Vakit”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/492. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Demirci, Mehmet. “Hal”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/216-217. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Demirli, Ekrem. Sadreddîn Konevî’de Bilgi ve Varlık. İstanbul: İz Yayıncılık, 2005.
• Erkaya, Mahmud Esad. Kur'ân Kaynaklı Tasavvuf Kavramları. Ankara: Otto Yayınları, 2017.
• Frankl, Viktor E. İnsanın Anlam Arayışı. çev. Selçuk Budak. İstanbul: Okuyan Us, 2020.
• Ferâhidî, Halil b. Ahmed. Kitâbü’l-ayn. thk. Abdülhamid Hindâvî. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Gürer, Betül. “Allah’ın ed-Dehr Esmâsı Bağlamında Tasavvuf Düşüncesinde Zaman Algısı: Sadreddîn Konevî ve Molla Fenârî Örneği”. Uluslararası İslam Medeniyetinde Zaman Sempozyumu. Ed. Bilal Kuşpınar, 1/165-174. İstanbul: Bilir Matbaacılık, 2016.
• Hücvîrî. Keşfü’l-Mahcûb (Hakikat Bilgisi). çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2010.
• İbn Berrecân. Şerhu Esmâillâhi’l-Hüsnâ. thk. Aḥmed Ferîd el-Mezîdî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 2010.
• İbn Kesîr. Tefsîrü’l-Kur'âni’l-ʻAzîm. thk. Sâmî b. Muhammed Sellâme. Riyad: Dâru Taybe li’n-Neşr ve’t-Tavzîʻ, 1999.
• İmâm Rabbânî. Mektûbât-ı Rabbânî. çev. Abdulkadir Akçiçek. İstanbul: Çile Yayınları, 1977.
• Kelâbâzî, Muhammed b. İbrahim. et-Taarruf li mezhebi ehli’t-tasavvuf. haz. Ahmed Şemseddîn. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
• Küçük, Osman Nuri. “Zaman Düşüncesinin Tasavufî Açılımı”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 9 (Aralık 2002), 221-238.
• Kuşeyrî. er-Risâletü’l-Kuşeyriyye. thk. Abdülhalim Mahmud. Kahire: Darü’l-Meârif, 1994.
• Kutluer, İlhan. “Zaman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/111. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Mevlânâ. Mesnevî-i Şerîf Şerhi. tercüme ve şerh: Ahmed Avni Konuk. İstanbul: Kitabevi, 2008.
• Öğüt, Salim. “Mîkât”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/48. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
• Râzî, Fahreddîn. Şerhu Uyûni’l-Hikme. thk. Ahmed Hicâzî es-Sekkâ. Kâhire: Mektebetü’l-Enclü ebü’l-vakt-Mısriyye, ts.
• Serrâc, Ebu Nasr. el-Lumaʻ. thk. Abdulhalim Mahmud-Taha Abdurrahman Sürûr. Kahire: Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Diniyye, 2002.
• Sühreverdî, Şehâbeddîn. Avarifu’l-Maarif (Tasavvufun Esasları). çev. H. Kamil Yılmaz-İrfan Gündüz. İstanbul: Erkam Yayınları, 1993.
• Şettâ, Ahmed Fethî Yusuf. “Mustalahu İbni’l-vakt ve Tatavvuru İstihdamihi İnde’s-sufiyye”. Mecelletü Külliyyeti’l-Âdâb 15 (Eylül 1994), 373.
• Uysal, Muhittin. Tasavvuf Kültüründe Hadis. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2012.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “An”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/100-101. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Yıldırım, Ali. “Bir Tasavvuf Düsturu Olarak ‘Ân-ı Dâim’, ‘İbnu’l-vakt’, ‘Ebu’l-vakt’ Düşüncelerinin Klasik Türk Şiirine Yansımaları”. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi 7 (Eylül 2015), 145-154.
• Yıldız, Mehmet. Kudüs’ün Fethini Müjdeleyen Endülüslü Sûfî İbn Berrecân. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2019.
• Zebîdî, Murtazâ. Tâcü’l-ʻarûs min cevâhiri’l-kâmûs. thk. Ali Hilâlî. Kuveyt: y.y., 2001.