An Example of the Interaction of Classical Turkish Literature and Classical Turkish Music: Şâkir's Regâibiyye

Yıl 2022, Sayı: 12, 63 - 104, 30.06.2022

Mehmet Yunus Yazıcı Halim Yar

https://doi.org/10.46231/sufiyye.1082569

Öz

Classical Turkish music and classical Turkish literature enriched the cultural life of the society by interacting with each other in every corner of the Ottoman geography. Regâibiyye is both a genre belonging to classical Turkish literature and a form of classical Turkish music. The number of regâibiyyes, which were composed and named after similar genres, is less compared to other types. The fact that a poet with the pseudonym "Şâkir" had a regaibiyye decorated with tawsihs and recited as a maqam is important for both our music and our literature. In the introduction part of our study, the relationship between genres of our literature and music is briefly mentioned. Afterward, the work of Şâkir, whose identity could not be identified in the sources, is examined. In this way, a general examination is made; the work is handled in terms of form, language and, style and, the relationship of the text with music is emphasized. The content of the work is compared to the existing regaibiyyes we have. Its connection with texts such as mawlid and siyer is mentioned and the theory of Nur-i Muhammadi is emphasized. Finally, the two copies of the work we could identify are described and the critical text is made on the two copies in question.

Anahtar Kelimeler

Turkish Religious Music, Turkish-Islamic Literature, Regâibiyye, Şâkir, Tawshih

Klasik Türk Edebiyatı ve Klasik Türk Müziğinin Etkileşimine Bir Örnek: Şâkir’in Regâibiyyesi

Öz

Klasik Türk müziği ve klasik Türk edebiyatı Osmanlı coğrafyasının her köşesinde birbiriyle etkileşerek toplumun kültür hayatını zenginleştirmişlerdir. Regâibiyye, hem klasik Türk edebiyatında yer alan bir tür hem de klasik Türk müziğinde bulunan bir formdur. Benzer türlerden daha sonra terkip edilip adlandırılmış olan regâibiyyelerin sayısı da diğer türlere nazaran azdır. “Şâkir” mahlaslı bir şairin tevşihlerle süslenmiş ve makamlı olarak okunmuş olan bir regaibiyyesinin bulunmuş olması hem musikimiz hem de edebiyatımız literatürü açısından önemlidir. Çalışmamızın giriş kısmında edebiyatımızdaki türler ve musiki ilişkisine kısaca değinilmiştir. Daha sonra kaynaklarda kimliğini tespit edemediğimiz Şâkir’in eserinin incelemesinde bulunulmuştur. Bu minvalde umumi bir inceleme yapılmış, şekil, dil ve üslubu açısından eser ele alınmış ve metnin musiki ile ilişkisi üzerinde durulmuştur. Eserin muhtevası elimizde olan mevcut regaibiyyelerde karşılaştırılmıştır. Mevlid ve siyer gibi metinlerle olan bağına değinilmiş ve Nûr-ı Muhammedî nazariyesi üzerinde durulmuştur. Son olarak eserin tespit edebildiğimiz iki nüshası tavsif edilmiş ve söz konusu iki nüsha üzerinden tenkitli metni yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk Din Musikisi, Türk İslam Edebiyatı, Şâkir, Regaibiyye, Tevşih

Kaynakça

• Akarsu, Bedia. Felsefe Terimleri Sözlüğü. Ankara: Savaş Yayınları, 1984.
• Akkuş, Mehmet. “Edebiyatımızda Regâibiyye ve Salâhî’nin Matla’u’l-Fecr’i”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 32 (1992), 129-153.
• Akman, Mustafa. “Hakikat-i Muhammediyye Düşüncesi ve Bu Düşüncenin Referanslarını Aktaran İki Kaynak ve Müellifleri”. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi 2 (2011), 107-131.
• Altınbilek, Hüseyin Remzî. Lugat-ı Remzi. 2 cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2018.
• Arif Süleymân. Regâibiyye. İstanbul: Süleymâniye Kütüphânesi, Damad İbrahim Paşa, 411, 19b-24b.
• Ay, Mahmut. “İşarî Tefsirlerde Hakîkat-i Muhammediyye Anlayışı”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23 (2010), 77-120.
• Ayverdi, İlhan. Kubbealtı Lugatı. 3 cilt. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat, 2011.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 1999.
• Demirli, Ekrem. İslam Metafiziğinde Tanrı ve İnsan, İbnu’l-Arabî ve Vahdet-i Vücud Geleneği. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2012.
• Demirci, Mehmet. “Hakikat-ı Muhammediyye”. DİA. 15/179-80. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Erkan, Mustafa. Siretu’n-Nebî (Tercümetü’z-Zarîr). Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1986.
• Güçlü, Abdülbaki. Felsefe Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2002.
• İdiz, Ferzende. “Tasavvufta Hakikat-i Muhammediye Meselesi ve Mesnevî'den Örnekler”. Ekev Akademi Dergisi 18/59 (2014), 179-201.
• Kadıoğlu, İdris. “Muhyî ve Hakîkat-i Muhammediyye Kasîdeleri”. Journal of Turkish Language and Literature 2/1 (2016), 205-228.
• Kaya, Mahmut. “Sudûr”. DİA. 37/467-468. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Kılıç, Mahmut Erol. Şeyh-i Ekber İbn Arabî’nin Düşüncesine Giriş. İstanbul: Sufi Kitap, 2013.
• Konuk, Ahmet Avni. Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi. 2 cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2017.
• Köksal, M. Fatih. Mevlid-nâme. Ankara: TDV Yayınları, 2011.
• Küçük, Osman Nuri. Fusûsu’l-Hikem ve Mesnevî’de İnsân-ı Kâmil. İstanbul: İnsan Yayınları, 2017.
• Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî. Mesnevî. çev. Adnan Karaismailoğlu. Ankara: Akçağ Yayınları, 2009.
• Muhyiddin İbn Arabî. Varlık Ağacı. çev. Vahdettin İnce. İstanbul: Kitasan Yayınları, 2008.
• Pala, İskender. Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları, 2004.
• Süleyman Çelebi. Mevlid. haz. Necla Pekolcay. İstanbul: Sufi Kitap, 2005.
• Şemseddin Sâmî. Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2010.
• Tanıklı Türkçe Sözlük. Erişim 10 Şubat 2022. http://www.tebdiz.com
• Uzun, Mustafa İsmet. “Miʿrâciyye”. DİA. 30/135-140. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
• Uzun, Mustafa İsmet. “Regâibiyye”. DİA. 34/536-537. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Vural, Mehmet. “Davud-ı Kayseri'de Tasavvuf Felsefesi Hakikat-i Muhammediye Nazariyesi Üzerine”. Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi 3 (2015 ), 44-60.
• Vural, Mehmet. İslâm Felsefesi Sözlüğü. Ankara: Elis Yayınları, 2003.
• Yardım, Ali. Mesnevî Hadisleri. İstanbul: Damla Yayınevi, 2008.
• Yazıcıoğlu Mehmed. Muhammediye. haz. Âmil Çelebioğlu. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2018.
• Yekbaş, Hakan. “Klasik Türk Şiirinde Regâibiyye ve Mehmed Fevzî Efendi’nin Regâibiyyesi”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 17/42 (2010), 69-95 .
• Yekbaş, Hakan. “Receb Vahyî ve “Leyle-i Regâ’ib” Adlı Regâibiyyesi”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 4/17 (2011), 204-224.