Felsefe ve Sûfî Perspektiften Mutluluk Bilgeliği

Yıl 2022, Sayı: 13, 39 - 64, 31.12.2022

Hamdi Kızıler , Şerife Öksüzoğlu

https://doi.org/10.46231/sufiyye.1170792

Öz

İnsan, var olduğu ilk çağlardan bu yana kendisi için iyi bir yaşama ulaşmanın imkânını sorgulamıştır. Varoluşsal amacını bu “iyi” ile ilişkilendirmiş, iyiye ulaşmayı mutlu olmak hedefiyle birlikte değerlendirmiştir. Mutluluk insan temalı tüm disiplinlerde; eylem, bilgi ve ahlâk örüntüsünü takip eder şekilde tartışılmıştır. Bu bağlamda mutluluk, ontolojik olarak insanın temel hedefleri arasında yer almıştır. Ancak bu husus her zaman aynı bilinç ve anlayışla sürdürülememiştir. Nitekim son dönemlerde özellikle de modern zamanlarda insanın bu odak noktasını kaybettiği görülmekte, mutluluğun kavramsal tahlilinin yatay düzlemde ele alındığı ve öz anlamının daraltıldığı gözlemlenmektedir. Bu çalışmanın amacı, mutluluk anlayışında felsefe ve tasavvuf düşüncelerinin insan ve eylemleri ile ahlâk arasındaki bağlantısına dikkat çekmek, disiplinler arası benzerlik ve farkları ortaya koyarak insan yaşamının nihai amacı ve motivasyonu üzerine bir ufuk oluşturmaktır. Mutluluk gibi bir varoluşsal erdemin insanlık kadar uzun bir geçmişi ve genişliği olduğu dikkate alınarak konunun sınırlandırılması uygun görülmüştür. Bu sebeple insanlık ve düşünce tarihi açısından önemli birer değer kabul edilen filozof Aristoteles ve sûfî Mevlânâ’nın düşünceleri, çalışmanın temel unsurlarını oluşturmuştur. Düşünürlerin görüşleri içerik analizine tabi tutularak incelenmiş ve değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Felsefe, Tasavvuf, Mutluluk, Ahlâk, Aristoteles, Mevlânâ.

The Wisdom of Happiness from Philosophy and Sufi Perspective

Öz

Humanity has questioned the possibility of reaching a good life for itself since the first era. It has associated its existential purpose with this “good” and evaluated achieving good together with the goal of being happy. In all human-themed disciplines, happiness is discussed in a way that follows the pattern of action, knowledge and morality. In this context, happiness has ontologically been among the basic goals of human beings. However, this issue has not always been maintained with the same awareness and understanding. In fact, it has been observed that human beings have lost this focal point recently, especially from the modern age to this time, and it is observed that the conceptual analysis of happiness is handled on a horizontal plane and its essence meaning is narrowed. The aim of this study is to draw attention to the connection between philosophy and sufi thoughts and humanbeings, their actions and morality in the understanding of happiness, and to create a horizon on the ultimate purpose and motivation of human life by revealing interdisciplinary similarities and differences there. Considering that an existential virtue such as happiness has a history and breadth as long as humanity, it has been deemed appropriate to limit the subject. For this reason, the thoughts of the philosopher Aristotle and the sufi Mawlānā, who are considered important values in terms of humanity and the history of thought, have formed the basic elements of the study. The opinions of the thinkers have been examined and evaluated by subjecting them to content analysis.

Anahtar Kelimeler

Philosophy, Sufism, Happiness, Morality, Aristotle, Mawlānā

Kaynakça

• Akarsu, Bedia. Mutluluk Ahlakı. İstanbul: İnkilap Yayınevi, 1998.
• Aresteh, Reza A. Aşkta ve Yaratıcılıkta Yeniden Doğuş. çev. Bekir Demirkol - İbrahim Özdemir. Ankara: Otto Yayınları, 5. Basım, 2017.
• Aristoteles. Metafizik. çev. Y. Gurur Sev. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 4. Basım, 2018.
• Aristoteles. Nikomakhos'a Etik. çev. Saffet Babür. Ankara: Bilge Su Yayıncılık, 8. Basım, 2018.
• Aristoteles. Retorik. çev. Mehmet H. Doğan. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1995.
• Aristoteles. Ruh Üzerine. çev. Ömer Aygün - Y. Gurur Sev. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2019.
• Arslan, Ahmet. İlk Çağ Felsefe Tarihi 3: Aristoteles. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 7. Basım, 2018.
• Aster, Ernst Von. İlk Çağ ve Orta Çağ Felsefe Tarihi. çev. Vural Okur. İstanbul: İm Yayın, 2005.
• Ayvaz, Muzaffer. “Mevlânâ Celâleddin Rûmi’nin Ahlak Öğretisinde Mutluluk”. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2/1 (2018), 87-108. https://doi.org/10.30561/sinopusd.434769.
• Bahtiyar, Lale. Sûfi, Tasavvufi Arayışın Dışa Vurumu. çev. Mehmet Temelli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2. Basım, 2019.
• Bok, Sıssela. Mutluluğu Keşfetmek, Aristoteles’ten Beyin Bilimine, çev. Pınar Savaş. İstanbul: Butik Yayıncılık, 2011.
• Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimler Sözlüğü. İstanbul: Ağaç Kitabevi, 5. Basım, 2009.
• Çetinkaya, Bayram Ali. Şems - Mevlânâ Dostluğu, Benlik Duvarından Kerpiç Koparmak. İstanbul: İnsan Yayınları, 2. Basım, 2009.
• Demirli, Ekrem. İslam Düşüncesi Üzerine Söyleşiler ve Konuşmalar. İstanbul: Sufi Kitap, 2016.
• Durak, Nejdet. “Mevlânâ’nın Ahlak Öğretisinde İyi ve Kötü Kavramları”. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 6/ (2007), 1-24.
• Epiktetos. Düşünceler ve Sohbetler. çev. Cemal Süer. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 5. Basım, 2013.
• Erkızan, H. Nur Beyaz. “Aristoteles: Yaşamı, Yapıtları ve Felsefesi”. Özne Aristoteles Özel Sayısı. ed. H. Nur Beyaz Erkızan. 7-52. İstanbul: Çizgi Kitabevi, 2. Basım, 2016.
• Erkızan, H. Nur Beyaz. Aristoteles Yazıları, Varlık, Bilgi ve Yaşam Üzerine. Bursa: Sentez Yayıncılık, 2013.
• Erkızan, H. Nur Beyaz. Aristoteles’ten Nussbaum’a İnsan. İstanbul: Sentez Yayıncılık, 2012.
• Fleming, William. “Manufacturing Happy Citizens by Edgar Cabanas & Eva Illouz”. The Sociological Review Magazine. Erişim 7 Ağustos 2022. https://doi.org/10.51428/tsr.qoit3983
• Fromm, Erich. Erdem ve Mutluluk. çev. Ayda Yörükan. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 5. Basım, 1999.
• Haidt, Jonathan. Mutluluk Varsayımı Modern Gerçekliği Kadim Bilgelikte Bulmak. çev. Özcan Özgür. İstanbul: Hil Yayın, 2. Basım, 2019.
• Hucvirî. Hakikat Bilgisi Keşfu’l-Mahcûb. Hazırlayan: Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 6. Basım, 2018.
• İbnü’l-Arabî, Fusûs’ul Hikem. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: Alfa Araştırma, 3. Basım, 2017.
• Küçük, Osman Nuri. Mevlânâ’ya Göre Manevi Gelişim, Benliğin Dönüşümü ve Mir’acı. İstanbul: İnsan Yayınları, 7. Basım, 2018.
• Maraş, İbrahim. “Mutluluk”. İslam Ahlak Esasları ve Felsefesi. ed. Müfit Selim Saruhan. 249-262. Ankara: Grafiker Yayınları, 3. Basım, 2016.
• May, Rollo. Kendini Arayan İnsan. çev. Kerem Işık. İstanbul: Okyan Us Yayın, 18. Basım, 2019.
• Merter, Mustafa. Dokuz Yüz Katlı İnsan. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2016.
• Mevlânâ Celâleddin Rûmî. Dîvân-ı Kebîr Seçmeler. çev. Şefik Can. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 5. Basım, 2015.
• Mevlânâ Celâleddin Rûmî. Fîhi MâFih. çev. Meliha Ülker Tarıkahya. İstanbul: Maarif Basımevi, 1958.
• Mevlânâ Celâleddin Rûmî. Şark İslam Klasikleri Mesnevî. çev. Veled Çelebi İzbudak. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1995.
• Nasr, Seyyid Hüseyin. İnsan ve Tabiat. çev. Nabi Avcı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2019.
• Öksüzoğlu, Şerife. Aristoteles ve Mevlânâ Düşüncesinde Mutluluk Erdemi. Karabük: Karabük Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Positivepsychology.com. “8 Characteristics of Flow According to Mihaly Csikszentmihalyi”. Erişim 22 Temmuz 2022. https://positivepsychology.com/mihaly-csikszentmihalyi-father-of-flow.
• Reynold A, Nicholson. İslam Sûfileri The Mystics Of İslam. çev. Kemal Işık vd. İstanbul: Büyüyen Ay, 2014.
• Ross, W.David. Aristoteles. çev. Ahmet Arslan. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2014.
• Schuon, Frithjof. İslam’ı Anlamak. çev. Mahmut Kanık İstanbul: İz yayıncılık, 5. Basım, 2013.
• Seligman, Martin E. P. Gerçek Mutluluk. çev. Semra Kunt Akbaş. İstanbul: Eksi Kitaplar, 2. Basım, 2019.
• Sponville, Andre Comte. Büyük Erdemler Risalesi. çev. Işık Ergüden. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2004.
• Tâhirü’l- Mevlevi, Mesnevi’nin Dibacesi ile İlk On Sekiz Beytinin Şerhi. çev. Ali Güzelyüz vd. İstanbul: Demavend Yayınları, 2018.
• Tillich, Paul. Olmak Cesareti. çev. F. Cihan Dansuk. İstanbul: Okuyan Us Yayınları, 2014.
• Türer, Osman. “Mevlana Düşüncesinde İnsanın Çift Kutuplu Yapısı ve Kemalin Ölçüsü”. Uluslararası Mevlânâ ve Mevlevilik Sempozyumu Bildiriler I. Urfa: y.y., 2007.
• Weber, Alfred. Felsefe Tarihi. çev. H. Vehbi Eralp. İstanbul: Sosyal Yayınlar, 1998.
• Yakıt, İsmail. “Mevlânâ’da Mutluluk Ahlakı”. Felsefe Arkivi. Erişim: 2 Kasım 2022. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iufad/issue/1308/15435#article_cite.
• Yılmaz, Hasan Kamil. Marifetullah, O’nu Bilmek ve Tanımak. İstanbul: Erkam Yayınları, 2010.