YARGI KARARLARI IŞIĞINDA ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİNİN TACİR VASFI VE BUNLARLA İLGİLİ UYUŞMAZLIKLARIN TİCARİ DAVA NİTELİĞİ

Yıl 2024, , 227 - 265, 12.03.2024

Tamer Bozkurt

https://doi.org/10.15337/suhfd.1428505

Öz

Bir tüzel kişinin hangi koşullarda tacir sıfatını kazanacağı Türk Ticaret Kanunu’nun 16/1. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre ticaret şirketleriyle, amacına varmak için ticari işletme işleten vakıflar, dernekler ve kendi kuruluş kanunları gereğince özel hukuk hükümlerine göre yönetilmek veya ticari şekilde işletilmek üzere Devlet, il özel idaresi, belediye ve köy ile diğer kamu tüzel kişileri tarafından kurulan kurum ve kuruluşlar tacir sayılır. Organize sanayi bölgeleri (OSB) ise 4562 sayılı Kanun’a göre Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın onayı ile kurulan özel hukuk tüzel kişileridir. OSB’lerin tacir sıfatını haiz olup olmadığı ve OSB bünyesindeki bir şirkete arsa tahsisi, tahsi-sin iptali, kira sözleşmesi, elektrik aboneliğinden doğan borçlardan doğan uyuşmazlıklarda hangi mahkemelerin görevli olduğu bir sorun olarak ortaya çıkmıştır. Çalışmamızda TTK m. 16/1 çerçevesinde tüzel kişilerin tacir sıfatını kazanmasının koşulları irdelendikten sonra; OSB’lerin tacir sıfatını ve bir uyuşmazlıkta davanın ticarî dava niteliğini haiz olup olmadığı incelenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Organize Sanayi Bölgeleri, Tacir Sıfatı, Ticari Dava, Tüzel Kişi Tacir, Kamu Kurumları Tarafından Kurulan Kuruluşlar

THE MERCHANT-QUALIFICATION OF THE ORGANISED INDUSTRIAL ZONES AND THE COMMERCIAL LITIGATION NATURE OF DISPUTES RELATED TO THEM IN THE LIGHT OF JUDICIAL DECISIONS

Öz

Article 16/1 of the Turkish Commercial Code regulates the conditions under which a legal entity shall acquire the title of merchant. Accordingly, commercial companies, foundations, associations and institutions and organisations established by the State, special provincial administrations, municipalities and villages and other public legal entities in order to be managed or operated commercially in accordance with the provisions of private law in accordance with their own establishment laws are also deemed to be merchants. Organised industrial zones (OIZ) are private law legal entities established with the approval of the Ministry of Industry and Technology in accordance with Law No. 4562. It has emerged as a problem as to whether OIZs have the title of merchant and which courts have jurisdiction in disputes arising out of debts arising from land allocation, cancellation of allocation, lease agreement, electricity subscription of a company within an OIZ. In our study, after analysing the conditions for legal entities to acquire the title of merchant within the framework of Article 16/1 of the TCC, we will try to examine the merchant status of OIZs and whether the lawsuit in a dispute has the characteristics of a commercial lawsuit.

Anahtar Kelimeler

Organised industrial zones, Merchant Status, Commercial Litigation, Legal Person Merchant, Organisations Established By Public İnstitutions

Kaynakça

• AKIN, Mehmet Zeki: “Yeni Ticaret Kanunu Muvacehesinde İkti-sadî Devlet Teşekkülleri ve Benzeri Müesseselerin Tacir Sıfatı”, II. Ticaret ve Banka Hukuku Haftası (10-18 Mayıs 1961), Bil-diriler-Tartışmalar, Ankara 1962, s. 30-44.
• ARKAN, Sabih: Ticarî İşletme Hukuku, 29. Bası, Ankara 2023.
• AYHAN, Rıza: Ticari İşletme Hukuku, 2. Baskı, Ankara 2007.
• AYHAN, Rıza/ÇAĞLAR, Hayrettin/ÖZDAMAR, Mehmet: Ticari İşletme Hukuku, 15. Baskı, Ankara 2022.
• BAHTİYAR, Mehmet/AYLİ, Ali/ŞUA, Mehmet F./KARAMANLIOĞLU, Argun: Ticari İşletme Hukuku, İs-tanbul 2022.
• BAŞTUĞ, İrfan/ERDEM, Ercüment: Ticarî İşletme Hukuku (Ders Notları), Ankara 1993.
• BERZEK, Ayşe Nur: Ticaret Hukukunun Genel İlkeleri, 9. Baskı, İs-tanbul 2008.
• BİLGİLİ, Fatih/DEMİRKAPI, Ertan: Ticaret Hukuku Dersleri, 2. Baskı, Bursa 2012.
• BİRSEL, Mahmut Tevfik: Ticari İşletme Hukuku, İzmir 1970.
• BOZER, Ali: “Sosyal Sigorta Kurumlarının Tacir Sıfatı” (Karar-lar), Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, C. 1, S. 4, Haziran 1962, s. 571-617.
• BOZER, Ali/GÖLE, Celal: Ticari İşletme Hukuku, 8. Baskı, Ankara 2023.
• BOZKURT, Tamer: Ticarî İşletme Hukuku, 5. Baskı, Ankara 2023.
• CANPOLAT, Önder: Organize Sanayi Bölgeleri Hukuku (Açıkla-malı- İçtihatlı), Ankara 2023.
• ÇEKER, Mustafa: 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na Göre Ticaret Hukuku, Adana 2014.
• ÇETİNER Selma/BOZKURT YÜKSEL: Armağan Ebru, Ticari İş-letme ve Şirketler Hukuku, 6. Baskı, Ankara 2023.
• ÇOLAK, N. İlker: “Organize Sanayi Bölgelerinde Tüzel Kişilik ve Kanun Değişikliği Tasarısının Değerlendirilmesi”, Çetingil ve Kender’e 50. Birlikte Çalışma Yılı Armağanı, İstanbul, 2007, s. 428-438.
• DEDEOĞLU, Erdoğan: Açıklamalı ve İçtihatlı 4562 sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu, Ankara 2019.
• DELİDUMAN, Seyithan: OSB (Organize Sanayi Bölgeleri) Rehberi, İstanbul 2005.
• DOĞANAY, İsmail: Türk Ticaret Kanunu Şerhi, Birinci Cilt, Mad-de 1-419, 4. Baskı, Ankara 2004.
• DOMANİÇ, Hayri: Ticaret Hukukunun Umumî Esasları, İstanbul 1972.
• DOMANİÇ, Hayri/ULUSOY, Erol: Ticaret Hukukunun Genel Esasları, 5. Baskı, İstanbul 2007.
• ERDEM, H. Ercüment: KİT’lerin Tacir Sıfatı, İzmir 1992.
• EREM, Turgut: Türk Ticaret Kanunu’na Göre Ticaret Hukuku Prensipleri, Cilt I, Ticari İşletme, 2. Baskı, İstanbul 1962.
• ERİŞ, Gönen: Açıklamalı-İçtihatlı 6335-6552-6728 Sayılı Kanunlarla Güncellenmiş TTK Hükümlerine Göre Ticari İşletme ve Şirket-ler, C. I, 3. Baskı, Ankara 2017.
• GÜLER, Ilgın: “Organize Sanayi Bölgelerinin Niteliği”, Menemen Plastik İhtisas Organize Sanayi Bölgeleri Bülteni, Temmuz 2022 (https://www.impiosb.org.tr/storage/app/media/Ebulten/Temmuz%202022/Temmuz-2022-3.pdf. Erişim Tarihi: 10.01.2024).
• İMREGÜN, Oğuz: Kara Ticareti Hukuku Dersleri (Genel Hüküm-ler-Ortaklıklar-Kıymetli Evrak), 11. Baskı, İstanbul 1996 (Kara Ticareti).
• İMREGÜN, Oğuz: Ticaret Hukukunun Genel İlkeleri, 3. Baskı, İs-tanbul 1995 (Genel İlkeler).
• İNANÇ, Mehmet: Özel Hukuk Tüzel Kişilerinin İdari İşlemleri, İs-tanbul 2018.
• KARA, İlhan: 6502 sayılı Kanun Kapsamında Hazırlanmış, Tüketi-ci Hukuku, Ankara 2023.
• KARAYALÇIN, Yaşar: Ticaret Hukuku, I. Giriş- Ticari İşletme, 3. Baskı, Ankara 1968
• KAYAR, İsmail: Ticari İşletme Hukuku, 12. Baskı, Ankara 2022.
• KIRCA, İsmail: “Nispî Ticarî Davaya Dair”, Banka ve Ticaret Hu-kuku Dergisi”, Cilt. 33, Sayı. 1, Mart 2017, s. 55-61.
• MİMAROĞLU, Sait Kemal: Ticaret Hukuku, Birinci Cilt, İşletme Hukuku, 2. Baskı, Ankara 1970.
• ÖÇAL, Akar: “TK. 18/I Maddesinin Uygulaması Hakkında Bazı Düşünceler”, Eskişehir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Dergisi, C. VX, Sayı 1, Ocak 1979, s. 238-244.
• ÖZDEMİR, Necdet/KINACIOĞLU, Naci: Türk Ticaret Hukuku (Başlangıç Hükümleri), 5. Baskı, Ankara 1984.
• PASLI, Ali: “Yargıtay Kararları Bağlamında Ticari Dava”, Yürürlüğünün 8. Yılında ve Yargıtay Kararları Işığında Türk Ticaret Kanunu Sempozyumu IV (Tebliğler-Tartışmalar), 23 Ekim 2020, İstanbul 2021, s. 17-103.
• POROY, Reha/YASAMAN, Hamdi: Ticari İşletme Hukuku, 19. Baskı, Ankara 2022.
• ŞENER, Oruç Hami: Ticari İşletme Hukuku Ders Kitabı, 2. Baskı, Ankara 2020 (Ticari İşletme).
• ŞENER, Oruç Hami: Ticari Uyuşmazlıklarda Ticaret Mahkemeleri-nin Görev Alanı ve Yetki Sözleşmesi, Ankara 2021 (Arabulu-culuk).
• TEKİL, Fahiman: Ticari İşletme Hukuku, 3. Baskı, İstanbul 1997.
• ÜLGEN, Hüseyin/HELVACI, Mehmet/KENDİGELEN, Abu-zer/KAYA, Arslan/NOMER ERTAN, N. Füsun: Ticari İşletme Hukuku, 5. (Tıpkı) Baskı, İstanbul 2015 (Ülgen, 2015).
• ÜLGEN, Hüseyin/HELVACI, Hüseyin/KAYA, Arslan/NOMER ERTAN, N. Füsun: Ticari İşletme Hukuku, 8. Kısaltılarak Güncellenmiş Baskı, İstanbul 2022 (Ülgen, 2022).
• YILDIRIM, Meral: İdari Faaliyetlerin Görülüşüne Katılan Özel Hu-kuk Kişilerinin İdari İşlem Yapabilirliği Sorunu, İstanbul 2019.