Mecelle'de ve Türk Borçlar Kanunu'nda Satış Sözleşmesinin Kurulması ve Unsurları

Yıl 2017, Cilt: 25 Sayı: 2, 485 - 521, 19.12.2017

Numan Tekelioğlu

https://doi.org/10.15337/suhfd.338210

Öz

Mecelle, Osmanlı Devleti’nde Tanzimat’tan sonra meydana
gelen kanunlaştırma hareketleri içerisinde hiç şüphesiz en mühim olanıdır. Mecelle’nin
hazırlanmasına sebep olan temel fikir, bütün Osmanlı vatandaşlarına uygulanacak
bir medeni kanun meydana getirmektir. Hal böyle olmakla birlikte, Mecelle’nin
büyük oranda borçlar hukukunu düzenleyen bir kanun olduğu söylenebilir. Zira
toplam on altı kitaptan oluşan Mecelle’nin dokuz kitabı borçlar hukukuna
ilişkin mevzulardan oluşmaktadır. Bu on altı kitabın birincisi ise “Kitâb’ül Büyû”,
yani satış sözleşmesi başlığını taşımaktadır. Satış sözleşmesi, Türk Borçlar
Kanunu’nun özel borç ilişkileri kısmında da ilk olarak düzenlenen sözleşmedir.
Bugünkü borçlar hukuku sistemimiz, mehaz İsviçre Borçlar Kanunu’na ve
dolayısıyla Roma Hukuku’na dayanmaktadır. Ancak eski hukukumuzdan ve bilhassa
Mecelle’den tamamen farklı olduğu söylenemez. Elbette “hukuk hayatı takip eder”
ilkesi çerçevesinde, Mecelle’nin kabul edildiği dönemdeki sözleşme
ilişkilerinin görünümüyle, bugünkü sözleşme ilişkilerinin görünümü farklılık
göstermektedir. Buna bağlı olarak, kanunlardaki kavramlar ve hükümler de
çeşitlenmektedir. Ancak satış sözleşmesi özelinde düşünüldüğünde, iki kişi
arasında bir alım-satım ilişkisi doğuran sözleşmenin kurulmasını sağlayan
hususların benzerlik gösterdiği görülmektedir. Bu çalışmada, Mecelle’de ve Türk
Borçlar Kanunu’nda yer alan satış sözleşmesine ilişkin düzenlemeler
çerçevesinde, sözleşmenin kurulması için gereken şartlar ve unsurlar
karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mecelle, Kitâb’ül Büyû, Türk Borçlar Kanunu, Sözleşmenin Kurulması

Kaynakça

• AKINTÜRK, Turgut/ATEŞ, Derya, Borçlar Hukuku, Beta Basım Yayın, İstanbul, 2016. ARMAĞAN, Servet, “İslam Hukukunda Akitlerin Sınıflandırılması”, İstanbul Üniversitesi Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi, C.XVII, 1988, s.51-64. AVCI, Mustafa, Türk Hukuk Tarihi Dersleri, Mimoza Yayınları, Konya, 2016. AYDIN, Mehmet Akif, “Mecelle’nin Hazırlanışı”, Osmanlı Araştırmaları IX, İstanbul, 1989, s.31-50. AYDIN, Mehmet Akif, Türk Hukuk Tarihi, Beta Basım Yayın, İstanbul, 2017. AYOUB, Samy, “The Mecelle, Sharia and the Ottoman State: Fashioning and Refashioning of Islamic Law in the Nineteenth and Twentieth Centuries”, Journal of the Ottoman and Turkish Studies Association, Vol.2, 2015, s.121-146. BAYRAKTAR, Ahmet, İslam Hukukunda E-Ticaret, Fecr Yayınları, Ankara, 2017. BİLGİLİ, İsmail, “İslam Hukukunda Ma’dum’un Satışı”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, S.8, 2006, s.211-238. CİN, Halil/AKYILMAZ, Gül, Türk Hukuk Tarihi, Sayram Yayınları, Konya, 2015. ÇEKER, Orhan, İslam Hukukunda Akidler, Ahi Yayıncılık, İstanbul, 2006. DALGIN, Nihat, “İslam Hukukuna Göre Satım Sözleşmesi Açısından Mal Kavramı”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.XI, 1999, s.96-127. EKİNCİ, Ekrem Buğra, Osmanlı Hukuku, Arı Sanat Yayınları, İstanbul, 2008. ELLEK, Hasan, “Osmanlı’da Kanunlaştırma Hareketleri ve Mecelle”, Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.3, S.6, 2014, s.119-159. EREN, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Yetkin Yayınları, Ankara, 2017. EREN, Fikret, Borçlar Hukuku Özel Hükümler, Yetkin Yayınları, Ankara, 2015. HATEMİ, Hüseyin/GÖKYAYLA, Emre, Borçlar Hukuku Genel Bölüm, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2015. İLHAN, Cengiz, Günümüz Türkçesiyle Mecelle (Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye), Yetkin Yayınları, Ankara, 2011. İNALCIK, Halil, “Osmanlı Hukukuna Giriş, Örfi-Sultani Hukuk ve Fatih’in Kanunları”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C.XIII/2, 1958, s.102-126. KARAMAN, Hayreddin, Mukayeseli İslam Hukuku Cilt II, İz Yayınları, İstanbul, 2009. KOCAYUSUFPAŞAOĞLU, Necip/HATEMİ, Hüseyin/SEROZAN, Rona/ARPACI, Abdülkadir, Borçlar Hukuku Genel Bölüm Cilt I, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2014. MAHMUTOĞLU, Yakup, “İslam Hukukunun Kazuistik Yapısı Üzerine”, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.II, S.I, 2012, s.131-151. NOMER, Haluk, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Beta Basım, İstanbul, 2014. OĞUZMAN, Kemal/ÖZ, Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt I, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2014. OSMANAĞAOĞLU KARAHASANOĞLU, Cihan, “Mecelle-i Ahkam-ı Adliyye’nin Yürürlüğe Girişi ve Türk Hukuk Tarihi Bakımından Önemi”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, C.29, 2011, s.93-124. ÖRSTEN ESİRGEN, Seda, “Osmanlı Devleti’nde Medeni Kanun Tartışmaları: Mecelle mi, Fransız Medeni Kanunu mu?” Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, C.29, 2011, s.31-47. ÖZTÜRK, Osman, Osmanlı Hukuk Tarihinde Mecelle, İslami İlimler Araştırma Vakfı Neşriyatı, İstanbul, 1973. SCHACHT, Joseph, The Origins of Muhammedan Jurisprudence, Oxford University Press, 2001. TEKİNAY, S.Sulhi/AKMAN, Sermet/BURCUOĞLU, Haluk/ALTOP, Atilla, Tekinay Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt I, İstanbul, 1993. TÜFEKÇİ, İbrahim, “İslam Hukukunda Meclis Muhayyerliği”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, Sayı 20, Ekim 2012, s.11-42. ULUSAN, M.İlhan, “Türk Medeni Kanununun Dünü ve Bugünü”, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.1,S.1-2, 2002, s.153-172. ÜÇOK, Coşkun/MUMCU, Ahmet/BOZKURT, Gülnihal, Türk Hukuk Tarihi, Turhan Kitabevi, Ankara, 2008. YARAYAN, Ali, Türk Medeni Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2013. YAVUZ, Cevdet/ACAR, Faruk/ÖZEN, Burak, Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler, Beta Basım Yayın, İstanbul, 2014. YILDIRIM, Abdulkerim, Türk Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Adalet Yayınevi, Ankara, 2016. YILDIRIMER, Şahban, “Mecelle’ye Yöneltilen Tenkitler ve Bu Tenkitlerin Değerlendirilmesi”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.XVI, S.2, 2012, s.417-445. ZEVKLİLER, Aydın/GÖKYAYLA, Emre, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, Turhan Kitabevi, Ankara, 2014.