Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 74. Maddesinin “Güvenli Üçüncü Ülke” Kavramı Bağlamında Genel Değerlendirilmesi

Yıl 2020, Cilt: 28 Sayı: 2, 819 - 855, 15.07.2020

Hüseyin Özcan

https://doi.org/10.15337/suhfd.736645

Öz

Güvenli üçüncü ülke ilkesi”, geri gönderme yasağının en popüler istisnası olarak kabul edilmektedir. Güvenli üçüncü ülkeden gelip sığınma talebinde bulunan kişi, sığınma talep ettiği ülkeye giriş yaptığı güvenli üçüncü ülke kategorisine göre ülkeye geri gönderilir. Güvenli üçüncü ülke sorusu ise yaygın olarak, Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin 1951 Cenevre Sözleşmesi (1951 tarihli Cenevre Mülteci Sözleşmesi) imzacısı olan ve AİHM’nin yargılama yetkisini tanıyan ülkeler olarak kabul edilmektedir.
Türk Hukukunda güvenli üçüncü ülke meselesini Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK) düzenlemektedir. Ancak YUKK, güvenli üçüncü ülkelerin hangileri olduğunu hüküm altına almamakta, bunun yerine bazı kriterler sıralamaktadır. Bu kriterler ise en somut haliyle AB ülkelerini ve bunun haricinde birkaç gelişmiş ülkeyi işaret etmektedir. Türkiye’nin 1951 tarihli Cenevre Mülteci Sözleşmesi’ne coğrafi çekince koymuş olması hasebiyle 74. Maddenin uygulama alanı sorunu ortaya çıkmaktadır. Bu araştırmanın konusu, YUKK’nun 74. Maddesinin sığınma talep sahiplerine uygulanması sorununu ele almaktan ibarettir.

Anahtar Kelimeler

Mülteci, sığınma hakkı, Sığınmacı, Güvenli Üçüncü Ülke, Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin 1951 Cenevre Sözleşmesi

“Secure Third Country Concept” and Article 74 of Foreigners and International Protection Law

Öz

The safe third country policy is considered the most popular exception to the prohibition on repatriation. The person who comes from the safe third country and requests for asylum is sent back to the country that enters the category of safe country entry to the country where he has requested asylum. The question of the safe third country is widely accepted as the signatories of the Geneva Refugee Convention of 1951, which recognized the ECtHR's jurisdiction. Foreigners and International Protection Law regulates the issue of a safe third country in Turkish Law. However, YUKK does not rule out which safe criteria are, but instead the criteria are listed. It refers to EU countries and a few other developed countries. Turkey's geographical reservation to the 1951 Geneva Refugee Union because of application of Article 74 to have put the problem arises. The subject of this research consists in addressing the problem of Article 74 of the NPL according to the asylum claimants.

Anahtar Kelimeler

Right to Asylum, Asylum Seeker, Refugee, Safe Third Country, 1951 Geneva Convention on the Legal Status of Refugees

Kaynakça

• AKBULUT , Olgun, Güncel Tartışmalar Işığında İnsan Hakları Sözleşmelerinin Türk Anayasal Sisteminde Normlar Hiyerarşisindeki Yeri, in: Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 9, sayı 115-116, Mart-Nisan 2014, s. 7 vd.;
• AKILLIOĞLU, Tekin, Uluslararası İnsan Hakları Kurallarının İç Hukukta Yeri ve Değeri, Tarık Z. Tunaya’ya Armağan, İstanbul Barosu yayını, İstanbul, 1992, s.51 vd.;
• AKYAZAN, Emrah A., 1982 Anayasasına Göre Siyasi Partilerin Kapatılması, in: TBB Dergisi, Sayı 65, 2006, s. 247 vd.;
• ALİEFENDİOĞLU, Yılmaz, Anayasa Yargısı, Yetkin Yayınları, Ankara 1997;
• ARSLAN, Zühtü, Anayasa Teorisi, Ankara 2005;
• ATAR, Yavuz, Türk Anayasa Hukuku, 13. Baskı Seçkin, Ankara 2019;
• BATUM, Süheyl, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türk Anayasal Sistemine Etkileri, İÜHF yay. No: 702, İstanbul, 1993;
• BECKER, Ulrich, Kommentierung des Art. 16a GG, in: Hermann von Mangoldt/Friedrich Klein/Christian Starck (Ed.), Kommentar zum Grundgesetz, Band 1: Präambel, Artikel 1 bis 19, 6. Auflage, München 2010;
• BLECKMANN, Albert, Staatsrecht II, Grundrechte, 4. Bası, Carl Heymanns, Köln / Berlin / Bonn / München 1997;
• BYRNE , Rosemary, / GREGOR Noll, / VEDSTED -HANSEN , Jens, Understanding Refuge Law in an Enlarged Erupean Union, in: EJIL 2004, Vol. 15, No. 2, s. 355 v. d. (s.360 vd.);
• CARSTEN, Günther, § 27a AsylVfG, in: Beck'scher Online-Kommentar Ausländerrecht, 8. Edition, Stand: 1.9.2014;
• EKŞİ, Nuray, in: SÜRAL, Ceyda / ÖMEROĞLU, Ekin (Ed.), Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun Değerlendirilmesi, Seçkin, Ankara 2015;
• FENDOĞLU , Hasan Tahsin, Uluslararası İnsan Hakları Belgeleriniṅ Uygulanmasında “Bağımsız Ölçü̈ Norm” Veya „Destek Ölçü Norm“ Sorunu, in: Anayasa Mahkemesinin 38. Kuruluş Yıldönümü, “Temel Hak ve Özgürlüklere ilişkin Uluslararası Normların İç Hukukumuza Etkileri”, Anayasa Yargısı Sempozyumu, 26 Nisan 2000, Anayasa Yargısı-2000, Ankara, 2000, Anayasa Mahkemesi Yayını, s. 363 vd.;
• FISCHER-LESCANO, Andreas / HORST, Johan, Das Pönalisierungsverbot aus Art. 31 I GFK. Zur Rechtfertigung von Straftaten bei Flüchtlingseinreisen in: ZAR 2011, s. 81 vd.;
• GÖZLER, Kemal, Türk Anayasa Hukuku, 2. Baskı, Ekin, Bursa 2018;
• HEILBRONNER, Kay, Refoulements – Verbote und Drittstaatenregelungen ( Art. 33 GFK und Art 3 EMRK), in: Beyerlin , Ulrich / Bothe , Michael / Hofmann, Rainer / Petersmann, Ernst-Ulrich (Ed.), Recht zwischen Umbruch und Bewahrung, Springer, Berlin 1995;
• HEKİMOĞLU, Mehmet Merdan, Alman Hukuku Işığında Türk Anayasa Yargısının Hukuki Boyutları, Detay Yayıncılık, Ankara 2004;
• HUFEN, Friedhelm, Staatsrecht II, Grundrechte, 7. Bası, C.H.Beck, München 2018;
• KABOĞLU, İbrahim Ö., Anayasa Yargısı, İmge Kitabevi, İstanbul 1994;
• KARAKAŞ, Deniz, Mülteci Sorunu Çerçevesinde Avrupa Birliği – Türkiye İlişkileri, Ormer Perspektif Serileri, Ocak 2016;
• MAAΒEN, Hans-Georg, , Md. 16a, in: Volker Epping/ Christian Hillgruber, (Ed.), GG Grundgesetz Kommentar, Beck, 2. Bası, München 2013;
• MEİERHOFER , Stefan, Die asylrechtliche Drittstaatenregelung, Diss., Regensburg 1998;
• METIN, Yüksel , Anayasal Demokrasi̇ İçinde Anayasa Mahkemesinin Konumu in: S.D.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, C.2, S.1., Yıl 2012;
• MORENO-LAX, Violeta, The Legality of the “Safe Third Country” Notion Contested: Insights from the Law of Treaties, in: Goodwın-Gıll, G.S / Peckel , W., (Ed.), Migration and Refugee Protection in the 21st Century: Legal Aspects - The Hague Academy of International Law Centre for Research, Martinus Nijhoff 2015, S. 664 vd. (s. 664);
• NIEHAUS , Jessica, Sichere Herkunfts- und Drittstaaten – Ergebnisse einer rechtsvergleichenden Analyse der europäischen Asylrichter, ZAR 2017, S. 389 vd.;
• ÖZBUDUN, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, 11. Baskı, Yetkin, Ankara 2010;
• ÖZCAN, Hüseyin, Anayasa Hukuku Açısından Sığınma Hakkı, Filiz Kitabevi, İstanbul 2017;
• ÖZCAN, Mehmet, Avrupa Birliği Sığınma Hakkı, Ortak Bir Sığınma Hukukunun Ortaya Çıkışı, Usak Yayını, Ankara 2005;
• ÖZTÜRK, Neva Övünç̧, Mültecinin Hukuki Statüsünün Belirlenmesi, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2015;
• PEKER, Bülent, / SANCAR, Mithat, Mülteciler ve İltica Hakkı, İnsan Hakları Derneği İktisadi İşletmesi 1986;
• REİNHARD, Marx, Rechtsgutachten zur Frage, ob die Türkei als „sicherer Drittstaat“ eingestuft werden kann, in: Pro Asyl, 2016, bkz., https://www.proasyl.de/ wp-content/uploads/2016/03/160304_Gutachten_Marx_Tuerkei_als_ sicherer_Drittstaat_korr.pdf, 13.03.2020;
• SODAN, Helge, Das Konzept der sicheren Dritt- und Herkunftsstaaten, in: Otto Depenheuer/Christoph Grabenwarter (Ed.), Der Staat in der Flüchtlingskrise: Zwischen gutem Willen und geltendem Recht, Ferdinand Schöningh, Paderborn 2016;
• SOYSAL , Mümtaz, Anayasaya Uygunluk Denetimi ve Uluslararası Sözleşmeler, Anayasa Yargısı NO: 2, AYM Yayını, Ankara 1986, s. 1 vd.;
• TANERİ, Gökhan, Uluslararası Hukukta Mülteci ve Sığınmacıların Geri Gön-derilmemesi (Non – Refoulement) İlkesi, Bilgi Yayınevi, Ankara 2012;
• TEZİÇ, Erdoğan, Anayasa Hukuku, 16. Bası, İstanbul 2013;
• TEZİÇ, Erdoğan, Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Esas Açısından Denetimi, in: Anayasa Yargısı, Anayasa Mahkemesi Yayınları, Cilt 2, Ankara 1986, s. 21 vd.;
• TUNÇ, Hasan, Milletlerarası Sözleşmelerin Türk İç Hukukuna Etkisi Ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Türkiye İle İlgili Örnek Karar İncelemesi, ̇ Anayasa Yargısı, No: 17, AYM Yay., Ankara 2000, s. 174 vd.;
• TURHAN, Mehmet, Anayasal Devlet, Gündoğan, Ankara 2004;
• WEBER, Ralf, Extremtraumatisierte Flüchtlinge in Deutschland, Campus – Verlag, Frankfurt a.M. 1998;
• WİLL, Martin, Art. 16a, in: Michael Sachs (Ed.), Grundgesetz Kommentar, 8. Bası, C.H.Beck, München 2018;
• YILDIRIM, Tülay, Güvenlik Ekseninde Avrupa Birliği Mülteci Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara 2016;
• YÜZBAŞIOĞLU, Necmi, Türk Anayasa Yargısında Anayasallık Bloku, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1993,
• ZİMMERMAN , Andreas / TAMS , Christian, Art. 16a, Berliner Kommentar zum Grundgesetz, Friauf, Karl Heinrich / Höfling, Wolfram (Ed.), Schmid, Berlin 2009.