ONLIGATION OF PRIVATE WATER SERVICE PROVIDER FOR RIGHT TO WATER

Yıl 2021, Cilt: 29 Sayı: 1, 363 - 403, 15.03.2021

Şerife Sena Poçanoğlu

https://doi.org/10.15337/suhfd.794883

Öz

There are interventions arising from different factors in the access of individuals to water, which is an indispensable part of life and a precondition for the provision of many rights. One of these factors is private water service suppliers who provide water, natural resource, to individuals and groups by seeking profit. Although these private enterprises, which take over water service from the public forces through various methods, interferes with individuals' access to water by their activities on water resources, bottling of water, etc., action has been taken in both regional and international context and water has been recognized as a human right. Nevertheless, certain soft law rules have been adopted that may lead to the accountability of private water service suppliers as such companies are continuing their activities with commercial concerns, causing negative human rights impacts. In this context, this paper aims to demonstrate the interventions of private water service suppliers to the right to water, obligations arising from these interventions and their sufficiency.

Anahtar Kelimeler

The Right to Water, Private Water Service Provider, Privatization, Responsibility to Respect, Committee on Economic, Social and Cultural Rights General Comment 15

Özel Su Hizmeti Sağlayıcılarının Su Hakkına Yönelik Yükümlülükleri

Öz

Bireylerin, yaşamın vazgeçilmezi ve pek çok hakkın sağlanmasının ön şartı olan suya erişimine farklı faktörlerden kaynaklanan müdahaleler söz konusudur. Bu faktörlerden birisi, bireylere ve gruplara doğal kaynak olan suyu kar amacı güderek sağlayan özel su hizmeti sağlayıcılarıdır. Çeşitli usullerle kamudan su hizmetini devralan bu özel işletmeler, bireylerin suya erişimine; su kaynaklarına, suyun şişelenmesine vb. yönelik faaliyetleri ile müdahale etmektedir. Özel işletmelerin müdahaleci faaliyetleri karşısında, suya erişim hem bölgesel hem de uluslararası belgelerde temel insan haklarından biri olarak kabul edilmiştir. Özel su hizmeti sağlayıcılarının, ticari kaygılar güderek olumsuz insan hakları etkilerine yol açan faaliyetlerine devam etmesi nedeniyle söz konusu işletmelerin sorumlu tutulmasına yol açabilecek bazı yumuşak hukuk kuralları kabul edilmiştir. Bu bağlamda makalede, özel su hizmeti sağlayıcılarının su hakkına müdahalelerinin, bu müdahalelerden doğacak yükümlülüklerin ve yükümlülüklerin yeterli olup olmadığının ortaya konulması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Su Hakkı, Özel Su Hizmeti Sağlayıcıları, Özelleştirme, Saygı Gösterme Sorumluluğu, Ekonomik Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi Genel Yorum 15

Kaynakça

• Advocate Prakash Mani Sharma and Others v. Nepal Drinking Water Corporation and Others, WP 227/1990.
• Aguas del Tunari SA v Republic of Bolivia, ICSID (Uluslararası Yatırım Anlaşmazlıklarının Çözüm Merkezi), Case No: ARB/02/3.
• BARLOW, Maude, Mavi Sözleşme – Küresel Su Krizi ve Su Hakkı Mücadelesi, Çev. CEZAR, Barış, Yordam Kitap, İstanbul, 2008.
• BARLOW, Maude, Our Right to Water: Assessing progress five years after the UN recognition of the Human Rights to Water and Sanitation Raporu, 2015, https://canadians.org/sites/default/files/publications/report-rtw-5yr-1115.pdf, Erişim Tarihi: 05.07.2020
• BERNAZ, Nadia, Business and Human Rights: History, Law and Policy-Bridging the Accountability Gap, New York, Routledge, 2017.
• CAN, Ozan ve YÜCEL, Recep, ''Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi Temelinde Şirketlere Karşı İnsan Haklarının Korunması Hakkında Somut Öneriler'', Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, Cilt 35(2), 2019, ss. 10-127.
• CLAPHAM, Andrew, Human Rights: A Very Short Introduction, 2. Baskı, Oxford University Press, United Kingdom, 2016.
• Committee on Economic Social and Cultural Rights (CESCR), General Comment No. 15: The Right to Water, E/C.12/2002/11.
• CESCR, Annual Report, Report on its 10th and 11th Sessions, E/1995/22 – E/C.12/1994/20, parag, 350.
• CESCR, Annual Report, Report on its 12th and 13th sessions, E/1996/22-E/C.12/1995/18.
• CESCR, Annual Report, Report on the eighteenth and nineteenth sessions, E/1999/22 E/C.12/1998/26.
• CESCR, Annual Report, Report on the twenty-fifth, twenty-sixth and twenty-seventh sessions, E/2000/22 E/C.12/1999/11.
• CESCR, Annual Report, Report on the twenty-fifth, twenty-sixth and twenty-seventh sessions, E/2002/22-E/C.12/2001/17.
• CESCR, Annual Report, Report on the twenty-fifth, twenty-sixth and twenty-seventh sessions, E/2005/22(SUPP).
• CESCR, Annual Report, Report on the thirty-sixth and thirty-seventh sessions, E/2007/22-E/C.12/2006/1.
• CESCR, Annual Report, Report on the fortieth and forty-first sessions, E/2009/22- E/C.12/2008/3.
• CESCR, Annual Report, Report on the forty-second and forty-third sessions, E/2010/22-E/C.12/2009/3.
• CESCR, Annual Report, Report on the forty-sixth and forty-seventh sessions, E/2012/22-E/C.12/2011/3.
• ÇOLAKOĞLU, Elif, ''Güney Afrika Yüksek Mahkemesi’nin Su Hakkı Kararı'', Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 18(3), 2009, ss. 53-68.
• ÇOLAKOĞLU, Elif, ''Emniyetli İçme Suyu ve Sanitasyon Hakkı,'' Mülkiye Dergisi, Cilt 35(272), 2011, ss. 217-238.
• DERİCİLER, YÜCEL, Özge, ''Şirketlerin İnsan Haklarına İlişkin Yükümlülüklerinin Niteliği ve Temellendirilmesi Sorunu: Saygı Gösterme Sorumluluğu Ne Yükler?'', Antalya Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 6(11), 2018, ss. 59-82.
• DEVA, Surya ve BİLCHİTZ, David, Human Rights Obligation of Business-Beyond the Corporate Responsibility to Respect?, Cambridge University Press, New York, 2013.
• GEMALMAZ, M. Semih, Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunun Genel Teorisine Giriş, Cilt 1, 8. Baskı, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2012.
• GEMALMAZ, M. Semih, Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunun Genel Teorisine Giriş, Cilt 2, 8. Baskı, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2012.
• GREAR, Anna, Redirecting Human Rights: Facing the Challenge of Corporate Legal Humanity, Hampshire, Palgrave MacMillan, United Kingdom, 2010.
• HELLER, Léo, Online consultation on private sector participation and the human rights to safe drinking water and sanitation, https://www.ohchr.org/Documents/Issues/Water/Conceptnote_online_consultation.docx, Erişim Tarihi: 20. 08. 2020.
• İLHAN, Akgün, ''Suya Erişim Hakkından Suyun Akma Hakkına,'' Sivil ve Ekolojik Haklar Derneği, Türkiye’de ve Dünyada Su Krizi ve Su Hakkı Mücadeleleri Raporu, İstanbul, 2017, ss. 29-44.
• İNCE, Nurten, ''Bir İnsan Hakkı Olarak Su ve Dava Edilebilirliği,'' Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 1(4), 2017.
• Institute for Human Rights and Business, ''More Than a Resource: Water, Business and Human Rights'', Londra, 2011.
• İstanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi İnsan Hakları Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi, Birleşmiş Milletler’de İnsan Hakları Yorumları İnsan Hakları Komitesi ve Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi, 1981-2006, Derleyen ve Çev. UYAR, Lema, 2006, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, ss. 264-287.
• Küresel İlkeler, https://www.unglobalcompact.org/what-is-gc/mission/principles, Erişim Tarihi: 1.07.2020.
• LANGFORD, Malcolm, ''Privatisation and the Right to Water,'' Ed. M. Langford and A. Russell, The Human Right to Water: Theory, Practice and Prospects, Cambridge University Press, Cambridge, 2017, ss. 463-502.
• MURTHY, S. Lurty, ''The Human Rights to Water and Sanitation: History, Meaning and the Controversy over Privatization'', 31 Berkeley Journal of International Law, Cilt 89, 2013.
• OECD, Managing Water for All: An OECD Perspective on Pricing and Financing-Key Messages for Policy Makers, 2009, http://www.oecd.org/env/resources/42350563.pdf, Erişim Tarihi: 22.07.2020.
• PATHIRANA, Dilhara, ''Privatisation of Water Resources and Human Rights'' Sri Lanka Journal of International Law, Cilt 16, 2004, ss. 1-18.
• PRASAD, Naren, ''Privatisation of Water: A Historical Perspective'', Law, Environment and Development Journal, Vol. 3(2), 2007, ss. 219–233.
• SHAW, Malcolm N., İnternational Law, 8. Baskı, Cambridge University Press, Cambridge, 2017.
• ŞİRİN, Tolga, Ulusal ve Uluslararası Yasa, Sözleşme ve Metinlerde “Su Hakkı” Oturumu, Uluslararası Su Hakkı Sempozyumu, Sosyal Değişim Derneği, 2011, ss. 64-60.
• ŞİRİN, Tolga, ''Suyun İnsan Hakkı Olarak Değeri,'' Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk ve Adalet Dergisi, Cilt 16(3-4), 2010, ss. 85-168.
• The United Nations World Water Development Report 2019: Leaving No One Behind, s. 35, https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000367306, Erişim Tarihi: 25.07.2020.
• TOPÇU, Eral, ''Bir İnsan Hakkı Olarak Su Hakkı,'' İnsan Hakları Yıllığı, Cilt 26, 2008, ss. 15-40.
• Türkiye Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Raporu, ''Su Raporu, Küresel Su Politikaları ve Türkiye'', Ankara, 2009.
• YALÇIN, Lütfi ve GÖK, Musa, ''Su Hakkının Bir Temel İnsan Hakkı Olarak Tanınma Süreci ve Türkiye’de Uygulanabilirliği'', Memleket, Siyaset Yönetim Dergisi, Cilt 40(1), 2015, ss. 25-62.
• UN Economic and Social Council, Relationship between the enjoyment of economic, social and cultural rights and the promotion of the realization of the right to drinking water supply and sanitation, El Hadji Guissé, E/CN.4/Sub.2/2002/10, 2002.
• UN, Report Of The United Nations Conference On The Human Environment- Stockholm, 5-16 June 1972, 1973, A/CONF.48/14/Rev.1.
• UN Human Right Council, Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights on the scope and content of the relevant human rights obligations related to equitable access to safe drinking water and sanitation under international human rights instruments, A/HRC/6/3, 2007.
• UN Human Right Council, ''Protect, Respect and Remedy: a Framework for Business and Human Rights,'' Report of the Special Representative of the Secretary-General on the issue of human rights and transnational corporations and other business enterprises, John Ruggie, A/HRC/8/5, 2008.
• UN Human Right Council, ''Business and Human Rights: Towards Operationalizing the 'Protect, Respect and Remedy’ Framework'', Report of the Special Representative of the UN Secretary-General on the issue of human rights and transnational corporations and other business enterprises, John Ruggie, A/HRC/11/13, 2009.
• UN Human Right Council, Report of the independent expert on the issue of human rights obligations related to access to safe drinking water and sanitation, Catarina de Albuquerque, A/HRC/15/31, 2010.
• UN Human Right Council, Report of the Special Representative of the UN Secretary General on the issue of human rights and transnational corporations and other business enterprises, Guiding Principles on Business and Human Rights: Implementing the United Nations ''Protect, Respect and Remedy'' Framework, John Ruggie, A/HRC/17/31, 2011.
• YILDIRIM, Engin, ''Şirketler ve İnsan Hakları: BM İş Hayatı ve İnsan Hakları Rehber İlkelerinin Eleştirel Değerlendirilmesi'', Sosyal İnsan Hakları Ulusal Sempozyumu VI, Petrol-İş Yayınları, İstanbul, 2014.
• YÜCE, Nuran, ''Türkiye’de Suyun Özelleştirilmesi ve Su Hakkı'', Sosyal Değişim Derneği Raporu, İstanbul, 2012, ss. 7-16. Water Lex, Wash United, The Human Right to Water and Sanitation in Courts Worldwide: A Selection of National, Regional and International Case Law, Cenevre, 2014.
• WETTSTEIN, Florian, GIULIANI, Elisa, SANTANGELO, Grazia D., STAHL, Günter K., ''International Business and Human Rights: A Research Agenda'', Journal of World Business, Cilt 54(1), 2019, ss. 54-65.
• WINKLER, Inga, ''Judicial Enforcement of the Human Right to Water – Case Law from South Africa, Argentina and India,'' Law, Social Justice and Global Development Journal, Cilt 11.