Gerçek Olmayan Geçmişe Yürüme V.S. Haklı Beklentilerin Korunması İlkesi: 7194 Sayılı Kanun Örneği Üzerinden Bir Değerlendirme

Yıl 2021, Cilt: 29 Sayı: 2, 1501 - 1540, 15.06.2021

Ercan Sarıcaoğlu , Abdullah Arıkan

https://doi.org/10.15337/suhfd.837760

Cited By: 4

Öz

Geçmişe yürümezliğe dair hukukilik denetiminde kökenlerini hukuki güvenlik ilkesinden alan iki ilkeye odaklanmak gerekir. Gerçek geçmişe yürüme bakımından kazanılmış haklara saygı, gerçek olmayan geçmişe yürüme bakımından ise haklı beklentilerin korunması ilkesi, yürürlükteki kurallara duyulan güvenin zedelenmemesi suretiyle hukuk güvenilirliğinin tesis edilmesine yönelmektedir. Kanunların anayasal denetiminde haklı beklentilerin korunması ilkesine yer veren Anayasa Mahkemesi, henüz vergi kanunlarına dair norm denetimlerinde bu ilkeye uygun yaklaşım sergilememiştir. Vergi kanunlarına yönelik gerçek olmayan geçmişe yürüme hallerinin metodik olarak haklı beklentilerin korunması kapsamında incelenmesi gerektiği düşünülmektedir. Çalışmamızda 7194 sayılı Kanun ile vergi tarifesinde yükümlüler aleyhine yapılan bir değişikliğin dönem başından itibaren geçerli kılınması durumunun gerçek olmayan geçmişe yürüme türü olduğu tespiti yapılmış ve geçiş hukuku hükmüyle tezahür eden bu halin, söz konusu ilkenin koruma şartlarını haiz surette haklı beklentiyi ihlal edip etmediği, böylece hukuki güvenlik ilkesine aykırılık oluşturup oluşturmadığına dair değerlendirmelerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Haklı Beklentilerin Korunması İlkesi, Gerçek Olmayan Geçmişe Yürüme, Hukuki Güvenlik İlkesi, Vergilendirme, Vergi Kanunlarının Geçmişe Yürümezliği

Retrospectivity V.S. the Principle of Protection of Legal Expectations: An Evaluation On the Example of Law No: 7194

Öz

It is necessary to focus on two principles that take their roots from the principle of legal certainty in the legality control of non - retroactivity. The principle of respect for the acquired rights in terms of going back to the retroactivity and the protection of legal expectations in terms of retrospectivity, is directed towards the establishment of legal reliability by not damaging the trust in the rules in force. The Constitutional Court, which includes the principle of protecting legal expectations in the constitutional control of laws, has not yet adopted an approach in accordance with this principle in norm audits of tax laws. It is thought that the retrospective situations regarding tax laws should be methodically examined within the scope of protecting legal expectations. In our study, it was determined that the validation of a change made against obliged parties in the tax table with Law No. 7194 from the beginning of the period is a type of going back to the past, and this state, which manifests with the provision of transitional law, violates the legal expectation by meeting the protection conditions of the said principle, thus It has been evaluated whether there is a violation of the principle of legal certainty or not.

Anahtar Kelimeler

The Principle of the Protection of Legitimate Expectations, Retrospectivity, • The Principle of Legal Certainty, Taxation, Non - Retroactivity Tax Laws.

Kaynakça

• AKILLIOĞLU Tekin, “Ekonomik Alanda Yönetsel İşlemlerin Geriye Yürümezlik Kuralı Karşısında Çeşitli Durumları”, Prof. Dr. Aziz Köklü’nün Anısına Armağan, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No: 535, Ankara, 1984.
• AKILLIOĞLU Tekin, “Yasaların (Anayasa Dahil) Zaman İçinde Uygulanması”, Anayasa Yargısı Dergisi, 1, 1984.
• AKTAN Coşkun Can ve GENCEL Ufuk, “Türkiye’de Geriye Doğru Vergileme ve Verginin Hukukiliği İlkesinin İhlali”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5, 1, 2003.
• ALTINDAĞ Halil, Yürürlükte Olan Yasalara ve İdari Düzenleyici İşlemlere Güvenden Kaynaklanan Haklı Beklenti Kavramı ve Korunması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi – Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010.
• ARAL Vecdi, Hukuk Felsefesinin Temel Sorunları, 3. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2012.
• BAŞARAN YAVAŞLAR Funda, “Hukuki Güvenlik İlkesinin Bir Alt İlkesi Olarak Vergi Hukukunda Yasallık İlkesi”, Kamu Hukukçuları Platformu: Hukuk Güvenliği, Editör: GÖZTEPE Ece, Türkiye Barolar Birliği Yayınları: 277, Ankara, 2015.
• BAŞARAN YAVAŞLAR Funda, “Vergilendirme Yoluyla Temel Hak ve Özgürlüklere Müdahalede Sınır”, Kamu Hukuku, Özel Hukuk ve Ceza Hukuku Alanlarında Kamunun Önderliği ve Bireysel Özerklik Sempozyumu, Editör: ULUSAN İhsan ve ÖZTÜRK Bahri, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2009.
• BERGE Gio ten ve WİDDERSHOVEN Rob, “The Principle of Legitimate Expectations in Dutch Constitutional and Administrative Law”, Netherlands Reports to the Fifteenth International Congress of Comparative Law, Editör: HONDİUS E. H., Intersentia Rechtswetenschappen, Bristol, 1998.
• CRAIG P. P., “Substantive Legitimate Expectations in Domestic and Community Law”, Cambridge Journal Law, 55, 2, 1996.
• ÇAĞAN Nami, “Demokratik Sosyal Hukuk Devletinde Değerlendirme”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 37, 1, 1980.
• ÇAĞAN Nami, “Türk Anayasası Açısından Vergileme Yetkisi”, Anayasa Yargısı Dergisi, 1, 1984.
• ÇAĞAN Nami, Vergilendirme Yetkisi, Kazancı Hukuk Yayınları, İstanbul, 1982.
• DEVİNER ERGUVAN Derya, “Türk İdare Hukuku’nda Haklı Beklentilerin Korunması İlkesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (Prof. Dr. Durmuş Tezcan’a Armağan), 21, Özel Sayı, 2019.
• ERDOĞAN Mustafa, Anayasal Demokrasi, Gözden Geçirilmiş 13. Baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2017.
• ERGİNAY Akif, Vergi Hukuku İlkeler Vergi Tekniği Türk Vergi Sistemi, 10. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 1982.
• FORSYTH C. F., “Haklı Beklenti’lerin Doğuşu ve Korunması”, İdare Hukuku İlimleri Dergisi, Çeviren: Esin Örücü, 7, 1-3, 1986.
• GİŞİ Selçuk, Haklı Beklentilerin Korunması İlkesi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• GÖKSU Hasan Tuna, “6494 Sayılı Kanun ile Yargıtay ve Danıştay Üyeliği İçin Getirilen 20 Yıl Hizmet Şartının Anayasa’ya Uygunluğu”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 3, 2013.
• KARAKOÇ Yusuf, Türk Hukuku’nda Vergi Kanunlarının Anayasaya Uygunluğunun Yargısal Denetimi, Yetkin Yayınları, Ankara, 2017.
• KNIGHT Dean R., Estoppel (Principles?) in Public Law: The Substantive Protection of Legitimate Expectations, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, The University British Columbia, 2004.
• KÖKÜSARI İsmail, Anayasa Hukukunda Hukuki Güvenlik İlkesi, Adalet Yayınevi, Ankara, 2015.
• NARTER Recep, “Vergi Ödevi İlişkisinde Hukuki Güvenlik İlkesi”, Hukuk Biliminin Güncel Sorunları III. Uluslararası Kongre Bildiri Kitabı Cilt: I (Kamu Hukuku), Editör: ABDULHAKİMOĞULLARI Erdal / YOLÇİYEV Mübariz / ŞAHİNKAYA Yalçın, Adalet Yayınevi, 2012
• OĞURLU Yücel, İdare Hukukunda Kazanılmış Haklara Saygı ve Haklı Beklentiler Sorunu, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2003.
• ÖNCEL Mualla / KUMRULU Ahmet / ÇAĞAN Nami / GÖKER Cenker, Vergi Hukuku, Gözden Geçirilmiş Değişiklikler İşlenmiş 28. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2019.
• ÖZCAN Nur, Avrupa Toplulukları Adalet Divanı Kararları Işığında Haklı Beklentilerin Korunması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Galatasaray Üniversitesi - Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2011.
• ÖZGÜVEN A. Volkan, Türk Vergi Hukukunda Geriye Yürümezlik İlkesi, Maliye ve Hukuk Yayınları, Ankara, 2007.
• SAYGIN Engin, “Haklı Beklentilerin Korunması İlkesine Yönelik Türk ve İngiliz İdare Hukuku Yaklaşımı Üzerine Karşılaştırmalı Analiz”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 126, 2016.
• ŞİRİN Tolga, Karşılaştırmalı Anayasa Hukukunda Kanun Kavramı, 2. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2019.
• TAYLAR Yıldırım, “Vergi Borcu İlişkisinin Pasif Süjesi Olarak Birey ve Vergilendirme Yetkisinin Bireyin Hak, Özgürlük ve Ödevlerine Etkisi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan), 16, Özel Sayı, 2014.
• TEKBAŞ Abdullah, Vergi Kanunlarının Anayasaya Uygunluğunun Yargısal Denetimi: Türkiye Değerlendirmesi, T.C. Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayın No: 2009/396, Ankara, 2009.
• TÖRALP Funda, Temel Hak ve Özgürlüklerin Vergilendirme Yetkisinin Kullanımına Etkisi”, Anayasadan Mali ve Vergisel Beklentiler, Editör: YENİSEY Feridun / GÜNEŞ Gülsen / ŞİRİN Z. Ertunç, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2012.
• ULER Yıldırım, İdari Yargıda İptal Kararının Sonuçları, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları No: 281, Ankara, 1970.
• ÜSTÜN Ümit Süleyman, “Anayasa Mahkemesinin Ücret Gelirlerine İlişkin Gelir Vergisi Tarifesi İptal Kararı ve Değerlendirilmesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 14, 2, 2010.
• WRIGHT David, “Rethinking the Doctrine of Legitimate Expectations in Canadian Administrative Law”, Osgoode Hall Law Journal, 35, 1, 1997.
• YILMAZ Elif, Hukuki Güvenlik İlkesinin Bir Gereği Olarak Vergi Hukukunda Geriye Yürümezlik İlkesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi – Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014.