Deniz Seviyesinin Yükselmesinin Uluslararası Hukuk Bakımından Etkileri ve BM Uluslararası Hukuk Komisyonunun Çalışmaları

Yıl 2023, Cilt: 31 Sayı: 1, 325 - 393, 30.03.2023

Ahmet Ulutaş

https://doi.org/10.15337/suhfd.1263123

Öz

Bilimsel veriler göstermektedir ki, son yıllarda daha yoğun bir şekilde hissettiğimiz küresel ısınma, dünya çapında iklim değişikliğine neden olmaktadır. Bu noktada, sera gazlarının neden olduğu küresel ısınmanın bir diğer sonucu da elbette buzulların erimesi ve buradan gelen etkiyle deniz seviyelerinin küresel düzeyde yükselmesidir. İklim değişikliğine bağlı deniz seviyesi yükselmesinin, uluslararası hukuk açısından önemli yansımaları olacağı görüşü giderek daha fazla dile getirilmektedir. Devamla, küresel ısınmanın etkisiyle meydana gelen deniz seviyesi yükselmesinin doğuracağı sorunlardan, uluslararası hukukun önemli bir kolu olan deniz hukukunun da önemli ölçüde payını alacağının altı çizilmektedir. Küresel ısınma ve iklim değişikliği, yalnızca deniz seviyesinin yükselmesine neden olmamakta, aynı zamanda uluslararası hukuk tarafından tanınmış ve normatif düzenlemelerle koruma altına alınmış insan haklarının da kullanımını tehlikeye atmakta veya zarar vermektedir. Küresel ısınma ve deniz seviyelerinin yükselmesi konusu, cari uluslararası hukukun geçmişten bugüne gelen kayda değer meselelerinin yanı sıra güncel ve yakın gelecekte önemli mesele haline gelecek konularının ele alınarak tartışıldığı önemli bir forum ve mekanizma olan Birleşmiş Milletler Uluslararası Hukuk Komisyonunun da gündemine gelmiştir. Bu bağlamda biz de çalışmamızda, Uluslararası Hukuk Komisyonunun yapısal olarak meseleyi ele alış tarzı ile bu mesele hakkında en son 2022 yılında yaptığı 73 üncü Oturum raporunda yer verdiği, tartışma, değerlendirme ve açıklamaları ele alarak inceleyeceğiz.

Anahtar Kelimeler

Küresel Isınma, Deniz Seviyesinin Yükselmesi, İnsan Hakları, Devlet Statüsü, Göç.

Kaynakça

• ACER, Yücel/KAYA, İbrahim, Uluslararası Hukuk, 10 Baskı, Ankara, 2019.
• ADELMAN, Sam, Rethinking Human Rights: The Impact of Climate Change on the Dominant Discourse, (in Humphreys, Stephen (Ed), Human Rights and Climate Change, 2010, (ss.159-179)).
• AKSAR, Yusuf, Teori ve Uygulamada Uluslararası Hukuk, Cilt: 1, 5.Baskı, Ankara, 2019.
• BANTEKAS, Ilias/OETTE, Lutz, International Human Rights Law and Practice, 2013.
• BARNETT, Jon, Human Rights and Vulnerability to Climate Change, (in Humphreys, Stephen (Ed), Human Rights and Climate Change, 2010, (ss.257-271)).
• BAYILLIOĞLU, Uğur, “Deniz Seviyelerinin Yükselmesi ve Esas Hatlar Üzerindeki Etkileri: Yeni Bir Türk-Yunan Uyuşmazlığına Doğ-ru mu?”, ERÜHFD, Cilt: XVII, Sayı: 1, 2022, (ss.97-139).
• BOYLE, Alan/CHINKIN, Christine, The Making of International Law, 2007.
• BOZKURT, Enver/POYRAZ, Yasin/ERDAL, Selcen, Devletler Hukuku, 10.Baskı, Ankara, 2020.
• BROWNLIE, Ian, Principles of Public International Law, 7 th Edition, 2008.
• CANEY, Simon, Climate Change, Human Rights and Moral Thresholds, (in Humphreys, Stephen (Ed), Human Rights and Climate Change, 2010, (ss.69-90).
• CORTEN, Olivier, Méthodologie du droit International Public, Lon-rai/Fransa, 2017.
• DOĞAN, Selahattin, Maritime Areas, Illegal Migration and Interception of Vessels, Ankara, 2021.
• EGLI, Patricia, Introduction to Public International Law, 2016.
• EVANS, Dabney/PRICE, Megan, Measure for Measure: Utilizing Legal Norms and Health Data in Measuring the Right to Health, (in Coomans, Fons/Grünfeld, Fred/Kamminga, Menno T, (Eds), Methods of Human Rights Research, 2009).
• EVANS, Malcolm D, International Law, 4th Edition, 2014.
• FOCARELLI, Carlo, International Law, Cheltenham, UK, 2019.
• FOROWICZ, Magdalena, The Reception of International Law in the European Court of Human Rights, 2010.
• FREESTONE, David/ÇİÇEK, Duygu, Legal Dimensions of Sea Level Rise: Pacific Perspectives, Washington D.C, World Bank Group, 2021.
• HALVORSSEN, Anita M, “International Law and Sustainable Deve-lopment-Tools for Addressing Climate Change”, Denver Jour-nal of International Law & Policy, Vol:39, No.3, (2011), (ss.397-421).
• HAMILTON, Patrick Ryan, Human Rights at the Boiling Point: Human Rights, the Environment and Climate Change in International Law, Yüksek Lisans Tezi, Graduate Department of the Faculty of Law University of Toronto, 2006.
• HENRIKSEN, Anders, International Law, 2nd Edition, Oxford, 2019.
• HUMPHREYS, Stephen, Conceiving Justice: Articulating Common Ca-uses in Distinct Regimes, (in Humphreys, Stephen (Ed), Hu-man Rights and Climate Change, 2010), (ss.299-319).
• HUMPHREYS, Stephen, Introduction: Human Rights and Climate Change, (in Humphreys, Stephen (Ed), Human Rights and Climate Change, 2010), (ss.1-33).
• HUNT, Paul/KHOSLA, Rajat, Climate Change and the Right to the Highest Attainable Standart of Health, (in Humphreys, Step-hen (Ed), Human Rights and Climate Change, 2010), (ss.238-256).
• KAYHAN, Ali Kerem, Uluslararası Hukukta Atmosferin Korunması ve Devletlerin Sorumluluğu, İstanbul, 2017.
• MURPHY, Sean D, Principles of International Law, 3rd Edition, 2018.
• ÖKTEM, Emre, Uluslararası Teamül Hukuku, İstanbul, 2013.
• PASQUALUCCI, Jo M, The Practice and Procedure of the Inter-American Court of Human Rights, 2 nd Edition, 2013.
• PAUWELYN, Joost, Europe, America and the Unity of International Law, (in Wouters, Jan/ Nollkaemper, Andre/Wet, Erika de, (Eds), The Europeanisation of International Law, The Hague, 2008, (ss.205-225)).
• PAZARCI, Hüseyin, Uluslararası Hukuk, 11.Bası, Ankara, 2012.
• REÇBER, Kamuran, Uluslararası Hukuk, 3.Basım, Bursa, 2018.
• REHMAN, Javaid, International Human Rights Law, 2nd Edition, 2010.
• RUZIE, David/TEBOUL, Gerard, Droit International Public, 25e Edition, 2019.
• SCHRIJVER, Nico, The Impact of Climate Change: Challenges for In-ternational Law, (in Fastenrath, Ulrich/Geiger, Rudolf/Khan, Daniel Erasmus/Paulus, Andreas/Schorlemer, Sabine Von/Vedder, Christoph (Eds), From Bilateralism to Community Interest: Essays in Honour of Judge Bruno Simma, 2011, (ss.1278-1297)).
• SCHUTTER, Olivier De, International Human Rights Law: Cases, Materials, Commentary, 2010.
• SHAW, Malcolm N, International Law, 8.Baskı, 2017.
• SHELTON, Dinah, Equitable Utilization of the Atmosphere, (in Humphreys, Stephen (Ed), Human Rights and Climate Chan-ge, 2010, (ss.91-125)).
• SHELTON, Dinah, Soft Law, (in Armstrong, David (Ed), Routledge Handbook of International Law, 2009, (ss.68-81)).
• STRYDOM, Hennie, International Law Making as an Attribute of State Sovereignty, (in Strydom, Hennie (Ed), International Law, 2016).
• SUBEDI, Surya P, The Effectiveness of the UN Human Rights System, London/New York, 2017.
• SUR, Melda, Uluslararası Hukukun Esasları, 5.Baskı, İstanbul, 2011.
• TEKİN, Esra, “Uluslararası Hukuk Bağlamında İklim Mültecilerinin Korunması Sorunu”, TBB Dergisi, 2020 (147), (ss.313-332).
• TOPAL, Ahmet Hamdi, Mülteci Hukuku ve Silahlı Çatışma Kaynaklı Sığınmacılar, İstanbul, 2019.
• TRAVARSAC, Anne Sophie, Droit International Public, 2e Edition, 2018.
• ULUTAŞ, Ahmet, Birleşmiş Milletlerde İnsan Hakları Mekanizmaları ve Bireysel Başvuru Yolları, Ankara, 2019.
• ÜNAL, Şeref, Uluslararası Hukuk, Ankara, 2005.
• VÖNEKY, Silja, The Liability Annex to the Protocol on Environmental Protection to the Antarctic Treaty, (in Doris König /Peter-Tobias Stoll/Volker Röben/Nele Matz-Lück (Eds.), Internatio-nal Law Today: New Challenges and the Need for Reform?, 2008, (ss.165-199)).
• http://legal.un.org/ilc/sessions/71/ (Erişim Tarihi: 28.01.2019).
• http://www.unicankara.org.tr/today/6.html (Erişim Tarihi: 14.05.2019).
• http://www.unicankara.org.tr/today/6.html (Erişim Tarihi: 14.05.2019).
• http://legal.un.org/ilc/elections/2016 election.shtml (Erişim: 23.05.2019).
• Buzullar Kopuyor Zaman Daralıyor!; https://www.milliyet.com.tr/gundem/buzullar-kopuyor-zaman-daraliyor-6894199 (Erişim Tarihi: 31.01.2023).
• https://legal.un.org/ilc/sessions/73/index.shtml#a7 (Erişim Tarihi: 01.02.2023).
• https://legal.un.org/ilc/ (Erişim Tarihi: 01.02.2023).
• https://www.ohchr.org/en/hr-bodies/hrc/regular-sessions/session48/res-dec-stat (Erişim Tarihi: 06.03.2023).
• https://www.ohchr.org/en/hr-bodies/hrc/regular-sessions/session48/res-dec-stat (Erişim Tarihi: 07.03.2023).
• https://www.ohchr.org/en/specialprocedures/sr-climate-change (Erişim Tarihi: 09.03.2023).
• https://www.un.org/depts/los/LEGISLATIONANDTREATIES/STATEFILES/TUR.htm (Erişim Tarihi: 10.03.2023).