ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI IŞIĞINDA İŞÇİ SENDİKASINA ÜYE OLMA ÖZGÜRLÜĞÜ

Yıl 2024, Cilt: 32 Sayı: 4, 1999 - 2043, 28.12.2024

Hamide Merve Güçlü

https://doi.org/10.15337/suhfd.1521026

Öz

6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nda sendika özgürlüğü ilkesi kabul edilmiştir. Bu ilke, sendika kurma, hukuka uygun olarak kurulmuş olan bir sendikaya üye olma ve sendikalar arasında tercih yapabilme özgür-lükleriyle beraber, sendikaların da varlıklarını koruyabilmek için çalışmalar yapabilme özgürlüğünü kapsamaktadır.
6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu iş Sözleşmesi Kanunu m. 3 uyarınca sendikaların kurulabilmeleri için önceden izin almalarına gerek yoktur. Sendikalar faaliyetlerini kuruldukları işkolunda yürütürler. Dolayısıyla sendikaların kurulması serbestlik esasına dayanmaktadır. Bu esasların sonucu olarak bir işkolunda faaliyette bulunmak üzere birden fazla sendika kurulması mümkündür. Buna ise sendika çokluğu ilkesi denir.
Sendikal özgürlükler bireysel ve kolektif sendika özgürlüğü olmak üzere ikiye ayrılır. Bireysel sendika özgürlüğü kapsamında işçi sendikasına üye olma, sendika yöneticisi olma ve işyeri sendika temsilcisi olma halleri düzenlenmiş-tir. Söz konusu durumlara aykırı davranışın hem hukuki hem de cezai yaptırımları vardır. Çalışmamızda bu özgürlüklerden işçi sendikasına üye olma özgürlüğü Anayasa Mahkemesi’nin kararları ışığında incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Bireysel Sendika Özgürlüğü, Sendikaya Üye Olma Güvencesi, Pozitif Sendika Özgürlüğü, Negatif Sendika Özgürlüğü

Kaynakça

• AKAY PİŞKEN, Nursel: Sendika Özgürlüğü Çerçevesinde İş Sözleş-mesinin Feshedilmesinin Yargıtay Kararları Bağlamında İnce-lenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demi-rel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta 2019.
• AKTAY, Ahmet Nizamettin: Toplu İş Hukuku, 2. Baskı, Ankara 2019.
• AKYİĞİT, Ercan: “Yeni Sistemde Sendika Üyeliği ve Güvencesi”, Ça-lışma ve Toplum, Y. 2013, S. 2, 41-90 (Yeni Sistem).
• AKYİĞİT, Ercan: Toplu İş Hukuku, 2. Baskı, Ankara 2020 (Toplu İş Hukuku).
• ARGUN, Fazilet Nurel: “Sendikal Hak ve Özgürlüklerin Hukuki Nite-liği”, TBB Dergisi, Y. 1995, S. 1, s. 5-23.
• ARICI, Kadir: Türk İş Hukuku-II, Toplu İş İlişkileri Hukuku, 1. Baskı, Ankara 2022.
• ARSLAN, Başak: 6356 Sayılı Kanun’un Sendikalara İlişkin Hükümle-rinin 87 Sayılı ILO Sözleşmesi Açısından Değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2020.
• ASTARLI, Muhittin: “6356 Sayılı Yeni Sendikalar ve Toplu İş Sözleş-mesi Kanunu’nun Sendikal Güvenceler Konusunda Getirdiği Değişiklikler ve Hukuki Sonuçları”, GÜHFD., Y.2013, S. 1-2, s. 141-183. (Hukuki Sonuçlar).
• ASTARLI, Muhittin: “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Sendika Hakkının Etkili Korunmasına İlişkin Tek Gıda İş Sendika-sı/Türkiye Kararı Ve Türk Hukuku Bakımından Çıkarımlar”, Çalışma ve Toplum, 2019/2, s. 1237-1258 (Türkiye Kararı).
• AYDIN, Beyza: Sendika Hakkı ve Özgürlüğü Kapsamında ILO Söz-leşmelerinin ve Tavsiye Kararlarının Türk İş Hukukuna Uygu-lanması Sorunu, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler
• Enstitüsü, İzmir 2023 (Sen-dika Hakkı).
• AYDIN, Devrim: “Sendikal Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçu”, İnÜHFD., 12(2), 2021, s. 791-807 (Engellenme).
• AYDIN, Mesut: “Anayasa Mahkemesi Kararlarında Sendika Özgür-lüğü”, TÜHİS, Şubat- Mayıs 2006, s. 1-34 (Sendika Özgürlü-ğü).
• BAYCIK, Gaye: “6356 Sayılı Kanun’un Uygulanması Bakımından Sendikal Örgütlenme Düzeyi ve İşkolunun Belirlenmesi”, İnÜHFD., Y. 2014, C. 5, S. 2, 209-258 (İşkolu).
• BAYCIK, Gaye: Özel Sektör ve Kamu Sektöründe Sendikal Ayrımcılı-ğın Tespitine Yönelik Veri Toplama Sistemi Oluşturma Yön-temleri ve Türkiye için Model Önerisi, 1. Baskı, Ankara 2019 (Sendikal Ayrımcılık).
• BAYMUŞ, Turgut/ACAR, Eray: “Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvu-ru Kararlarının Bağlayıcılığı Üzerine Bir Değerlendirme”, Dumlupınar Üniversitesi İİBF Dergisi, Y. 2023, S. 11, s. 119-128.
• BAYRAM, Fuat: “Avrupa Birliği İlerleme Raporlarındaki (1998-2006) Tespit ve Eleştiriler Çerçevesinde Türk İş Hukuku Mevzuatın-da Yapılması Gerekli Değişiklikler”, Legal İSGHD., S.13, 2007, s. 51-96.
• BOYDAK, Alptekin Burak: Sendika Özgürlüğünün Güvencesi, 1. Bas-kı, Ankara, 2019.
• CANİKLİOĞLU, Nurşen/YAMAKOĞLU, Efe: “6356 Sayılı Sendika-lar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Bakımından Kısmi Süreli Çalışma”, Çimento Endüstrisi İşveren, C.27, S.4, Temmuz 2013, s. 6-23.
• CEYLAN Ömer: Sendika Hakkı ve Özgürlüğü: ILO Sendika Özgürlü-ğü Komitesi ve İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararları ve Türk Yargı Organlarının Kararlarına Etkisi, Yayınlanma-mış Doktora Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü-sü, Kocaeli 2022.
• ÇELİK, Nuri/CANİKLİOĞLU, Nurşen/CANBOLAT, Ta-lat/ÖZKARACA, Ercüment: İş Hukuku Dersleri, 35. Baskı, İs- tanbul, 2022.
• ÇOBAN, Nazlı: Türk İş Hukukunda İşçi Sendikası Üyeliğinin Korun-ması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2019.
• ÇÖLDEMLİ, Ali: Sendikaların Kuruluşu ve Organları, 1. Baskı, Anka-ra 2016.
• DEMİR, Fevzi: İş Hukuku ve Uygulaması, 11. Baskı, İzmir 2018.
• DEMİR, Fevzi: “Sendikaların Kuruluşu ve İşleyişi”, Çalışma ve Top-lum, Y. 2013, S. 4, s. 17-42.
• DEMİR, Fevzi: Sorularla Toplu İş Hukuku, C. 2, 1. Baskı, Ankara 2006.
• DERELİ, Toker, “6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanu-nu: Süreçler, Sorunlar ve Öneriler”, Çimento İşveren Dergisi, C. 28, S. 1, Ocak 2014, s. 10-33 (Öneriler).
• DERELİ, Toker: “6356 Sayılı Yeni Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Genel Bir Değerlendirme”, Çalışma ve Toplum, 2013/1, s. 41-64 (Değerlendirme).
• DOĞAN YENİSEY, Kübra: “Sendikal Örgütlenmede İşkolu Esası ve İşkolunun Belirlenmesi”, Çalışma ve Toplum, 2013/4, s. 43-68.
• EKİN, Ali: Sendikal Kuruluşların İşleyişi ve Denetim, 1. Baskı, Ankara 2019.
• EKMEKÇİ, Ömer: “Anayasa Mahkemesi’nin İptal Kararından Sonra Sendikal Tazminata Hak Kazanma Koşulları ve Ortaya Çıkan Bazı Sorunlar” Çimento İşveren, C. 30, S. 3, Mayıs 2016, s. 8-21 (İptal Kararı).
• EKMEKÇİ, Ömer: Toplu İş Hukuku Dersleri, 4. Baskı, İstanbul 2022 (Toplu İş Hukuku).
• EKMEKÇİ, Ömer/GEMALMAZ, Burak/ASLAN, Volkan/YILMAZ: Hilal, Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvurunun Temel Esasları ve İş ve Sosyal Güvenlik Hukukuna İlişkin Kararlar, 1. Baskı, İstanbul 2022.
• ERDEM, Duygu: Sendika Özgürlüğünün AİHS ve AİHM İçtihatları Çerçevesinde İfade Özgürlüğü Bağlamında Değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sos-yal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli 2021.
• EREN, Fikret: “Dernek ve Sendikaya Üye Olma”, AÜHFD., Y. 1974, C. 31, S. 1, s. 245-278.
• ERTEN, Ali: “Sendikaların Mahiyeti”, AÜHFD., Y. 1971, C. 28, S. 1, 323-340.
• EYRENCİ, Öner: Toplu İş İlişkileri, Yargıtay’ın İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi, İstanbul, 23-24 Kasım 2018, s. 399-460.
• FİNCAN, Müslüm: “Sendikal Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçu”, TBB Dergisi, 2018, S. 136, s. 39 -74.
• GÖKTAŞ, Seracettin: Toplu İş İlişkileri, Yargıtay’ın İş Hukuku ve Sos-yal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi, İstan-bul, 23-24 Kasım 2018, s. 461-462.
• GÖZTEPE ÇELEBİ, Ece: “Bireysel Başvuru Kararlarının Bağlayıcılığı ve İcrası Sorunu ile Kurumsallaşma İhtiyacı”, Anayasa Yargısı Dergisi, Y. 2016, C. 32, S. 1, s. 93-118 .
• GÜLMEZ, Mesut: ““Örgütlenme ÖzgürSÜZlüğü” Cephesinde Yeni Bir Şey yok! Olacağı da Yok!”, Çalışma ve Toplum, Y. 2013, C. 2, S. 37, s. 13-40.
• KAHRAMAN, Mehmet/ŞAHİN, Muhammet: “Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararlarının Yerine Getirilmesi”, Anayasa Yargısı Dergisi, Y. 2019, C. 36, S. 2, s. 37-61.
• KARAAHMETOĞLU, Atanur: “İş Güvencesinin Sendikal Güvencele-re Etkisi ve Sendikal Güvencelerin Sağladığı Hukuki Koruma-lar Üzerine Bir Değerlendirme”, Toplum, Ekonomi ve Yönetim Dergisi, C. 3, S. 2, Y. 2022, s. 1-24. (İş Güvencesi).
• KARAAHMETOĞLU, Atanur: “Sendikal Hak ve Özgürlüklerin Önemi ve Ülkemizde İş Hayatında Sendikal Hak ve Özgür-lükleri Zayıflatan Etkenler Üzerine Bir Değerlendirme”, İş ve Hayat, Y. 2020, C. 6, S. 11, s. 75-99 (Sendikal Hak).
• KARAN, Ulaş: Bireysel Başvuru Kararlarının İcrası: Eski Alışkanlıklar, Yeni Sorunlar Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Usu-lünün İlk Dört Yılına Dair Bir Değerlendirme, İstanbul 2017.
• KUTAL, Metin: “Türk Toplu İş Hukukunda İşkolu Kavramı (Önemi, Uygulaması ve Sorunları)”, Sicil İHD., Eylül
• 2006, s. 118-125.
• KÜÇÜK, Karsu: Sendika Üyeliği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2019.
• MAKAS, Recep: “6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Ka-nunu’nda Sendikaların Kuruluş Esasları”, TAAD., Y. 2013, S.15, s. 155-187. MOLLAMAHMUTOĞLU, Hamdi/ASTARLI, Muhittin/BAYSAL, Ulaş, İş Hukuku, 7. Baskı, Ankara 2022.
• NANECİ ARICI, Aslı: “İşçi Sendika Özgürlüğünün Korunması”, ERÜHFD., Y. 2023, C. 18, S. 2, s. 511-572.
• OKUR, Zeki: “6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Bakımından Sendika Üyeliğinin Kazanılması ve Sona Ermesi”, Çalışma ve Toplum, Y. 2013, S. 4, s. 69-110.
• ÖKTEM SONGU, Sezgi: Anayasa Mahkemesi’nin Bireysel Başvuru Kararlarında Sendika Hakkı, 1. Baskı, İstanbul 2020.
• ÖZGÜL EKİZ, Seda: “Bireysel Sendika Özgürlüğünün Güvencesi ve Yargıtay Kararları Işığında Özgürlüğe Aykırılığın Tespiti”, TAAD., Y. 15, S. 58, Nisan 2024, s. 313-340.
• ÖNSAL, Naci/AĞBABA, Nuray/TERZİ, Suat: 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Çerçevesinde Kolektif İş Hu-kuku Sorular/Yanıtlar, 1. Baskı, Ankara 2020.
• ÖZKARACA, Ercüment: “6356 Sayılı Kanun’da Sendikal Güvence-ler”, Çalışma ve Toplum, 2013/3, s. 173-216 (Sendikal Güven-celer).
• ÖZKARACA, Ercüment: “Sendikal Tazminata Esas Ücret”, Tekstil İşveren Hukuk Eki, S. 143, 2022, s. 1-13 (Esas Ücret).
• ÖZSUNAY, Ergun: Medeni Hukukumuzda Tüzel Kişiler, 4. Baskı, İstanbul 1978.
• ÖZVERİ, Murat: Sendikal Haklar ve 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Yasası, 1. Baskı, İstanbul 2012.
• SAĞLAM, Fazıl/SOYER, Polat: “İş Güvencesi İçinde Olmayan Bir İşçinin Sendika Üyeliği Nedeniyle İşten Çıkarılması Halinde Sendikal Tazminat Talep Etme Hakkı: Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun Bu Açıdan Anayasa’ya Aykırılığı So-runu”, Legal İSGHD., Y. 2013, S. 39, s. 3-24.
• SAĞSÖZ, Uğur: Sendika Üyeliğinin Güvencesi, Yayınlanmamış Yük-sek Lisans Tezi, KTO Karatay Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens-titüsü, Konya 2018.
• SARIBAŞ ANSEN, Gizem: Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Çerçevesinde Sendikal Güvenceler, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Özyeğin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İs-tanbul 2024.
• SAYIN, Ali Kemal: “Toplu İş İlişkileri Kanunu Tasarısı’nın Getirdikle-ri”, Sicil İş Hukuku Dergisi, S. 26, Haziran 2012, s. 67-77.
• SES, Sencer Metin: Sendika Özgürlüğü ve Korunması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 2018.
• SUR, Melda: “6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu-nun Uluslararası Normlar Açısından Değerlendirilmesi”, Ça-lışma ve Toplum, 2013/4, s. 317-356 (Değerlendirme).
• SUR, Melda: “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Sendika Hakkı”, İnsan Hakları Yıllığı, TODAİE, Y. 1994, C. 16, S. 1, s. 37-50 (Sendika Hakkı).
• SUR, Melda: İş Hukuku Toplu İlişkiler, 10. Baskı, Ankara 2022 (Toplu İlişkiler).
• SÜMER, Fatma: Sendikal Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suç-ları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2015 (Sendikal Hak).
• SÜMER, Halûk Hâdi: “İş Güvencesi Kapsamı Dışında Kalan İşçinin Sendikal Nedenle Feshe Karşı Güvencesi”, Legal İHSGHD., Nisan 2016, Prof. Dr. Fevzi DEMİR’e Armağan, s. 229-250 (İş Güvencesi). SÜMER, Halûk Hâdi: İş Hukuku, 26. Baskı, Ankara 2022 (İş Huku-ku).
• SÜMER, Halûk Hâdi: İş Hukuku Uygulamaları, 7. Baskı, Ankara 2019 (Uygulamalar).
• SÜMER, Halûk Hâdi: İşçinin Sendikal Nedenlerle Feshe Karşı Ko-runması, 1. Baskı, Konya 1997 (Sendikal Neden). SÜRAL, Nurhan: “Güçlü Sendikacılığın Sağlanmasında İşkolu Sendi-kacılığı İlkesi’’. Kamu-İş, Y. 1994, C.3, S.4, s. 45-80.
• SÜZEK, Sarper: İş Hukuku, 21. Baskı, İstanbul 2021.
• ŞAHLANAN, Fevzi: “6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunun Sendikalara İlişkin Hükümlerin Değerlendirilmesi”, Çalışma ve Toplum, 2013/4, s. 110-142 (Değerlendirme).
• ŞAHLANAN, Fevzi: Toplu İş Hukuku, 1. Baskı, İstanbul 2020 (Toplu İş Hukuku).
• TULUKÇU, Binnur: İş Mahkemeleri Kanunu ve Arabuluculuk Hü-kümlerine Göre İş Güvencesi İşe İade, 1. Baskı, Ankara 2017.
• TUNCAY, Can/SAVAŞ KUTSAL, Burcu: Toplu İş Hukuku, 7. Baskı, İstanbul, 2019.
• TÜYSÜZ, Cemre: Uluslararası Belgelerde Sendika Hakkı, Yayınlan-mamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilim-ler Enstitüsü, İstanbul 2010.
• UÇKAN HEKİMLER, Banu: “Anayasa Mahkemesinin Sendikal Hak-lara İlişkin İptal Kararlarının Genel Değerlendirmesi”, Çalış-ma ve Toplum, 2015/4, s. 11-34.
• YILMAZ, İmge Hazal: “Toplu İş Sözleşmesinden Dayanışma Aidatı Ödeyerek Yararlanmanın Başlangıcı - Anayasa Mahkemesi Kararının Düşündürdükleri”, TAAD, Y. 12, S. 47, Temmuz 2021, 375-390.
• ZORLUTUNA, Dilara: Sendikalar Hukukunda Demokrasi, Yayın-lanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2015. İNTERNET KAYNAKLARI
• CASE OF ŞİŞMAN AND OTHERS v. TURKEY - [Turkish Translation] by the Turkish Ministry of Justice.pdf
• fi-le:///C:/Users/dell/Downloads/CASE%20OF%20MET%C4%B0N%20TURAN%20v.%20TURKEY%20-%20[Turkish%20Translation]%20by%20the%20Turkish%20Ministry%20of%20Foreign%20Affairs.pdf
• fi- le:///C:/Users/dell/Downloads/CASE%20OF%20TEK%20GIDA%20%C4%B0%C5%9E%20SENDIKASI%20v.%20TURK EY%20-%20[Turkish%20Translation]%20by%20the%20Turkish%20Ministry%20of%20Justice.pdf https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22itemid%22:[%22001-126620%22]}
• https://karararama.yargitay.gov.tr/
• https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2014/3793
• https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2015/19791
• https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/1971/24? KelimeAra%5B%5D=sendika%20%C3%B6zg%C3%BCrl%C3%BC%C4%9F%C3%BC
• https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/1972/3? KelimeAra%5B%5D=sendika%20%C3%B6zg%C3%BCrl%C3%BC%C4%9F%C3%BC
• https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2014/161? KelimeAra%5B%5D=sendika%20%C3%B6zg%C3%BCrl%C3%BC%C4%9F%C3%BC
• https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2023/174?KelimeAra%5B%5D=sendika%20hakk%C4%B1
• https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2023/222?KelimeAra%5B%5D=sendika%20%C3%B6zg%C3%BCrl%C3%BC%C4%9F%C3%BC
• https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2023/27? KelimeAra%5B%5D=sendika%20%C3%B6zg%C3%BCrl%C3%BC%C4%9F%C3%BC
• https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2024/12?KelimeAra%5B%5D=sendika%20hakk%C4%B1
• https://www.yargitay.gov.tr/documents/AIHM.pdf
• https://www5.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem24/yil01/ss197.pdf