PROHIBITION OF REFORMATIO IN PEIUS: A MATTER TO BE REVIEWED IN TURKISH LAW

Yıl 2025, Cilt: 33 Sayı: 1, 181 - 205, 26.03.2025

Furkan Kılınçer

https://doi.org/10.15337/suhfd.1560907

Öz

The prohibition of reformatio in peius results in the sentence not being aggravated against the defendant as a result of the legal remedy application made in his favor. It is seen that the regulations in the criminal procedure law of modern countries, in a broader manner than the regulations in Turkish law, clearly regulate that the legal status of the defendant cannot be changed to his detriment. The purpose of this study is to discuss whether the prohibition of reformatio in peius, the purpose of which is to guarantee the defendant's right to resort to legal remedy, is really suitable for achieving this purpose, to reveal the drawbacks of providing protection to the defendant only in terms of punishment in this direction, and finally to try to explain what can be done to expand the protection area in order to apply the prohibition more effectively by offering solutions.

Anahtar Kelimeler

Prohibition of Reformatio In Peius, Recharacterization of the Offense, Deferral of the Announcement of Verdict, Simplified Trial Procedure, Right to Appeal

ALEYHE DEĞİŞTİRME YASAĞI: TÜRK HUKUKUNDA GÖZDEN GEÇİRİLMESİ GEREKEN BİR KONU

Öz

Aleyhe değiştirme yasağı yalnızca sanık lehine kanun yolu başvurusu yapıldığında gündeme gelen ve sanık hakkında hükmedilen cezanın ağırlaştırılamaması sonucunu doğuran kuraldır. Bu kuralın düzenleniş amacı sanığın kanun yoluna özgürce başvurabilmesidir. Bu bağlamda kural; adil yargılanma hakkı, iki dereceli yargılanma hakkı ve hukuk devleti ilkesi ile yakın ilişki içerisindedir. Aleyhe değiştirme yasağının Türk hukukundaki uygulama alanı, mevzuattaki düzenleniş şekline göre cezanın ağırlaştırılmamasından ibarettir. Ancak karşılaştırmalı hukuk incelendiğinde çağdaş ülkelerin ceza muhakemesi kanunlarındaki düzenlemelerde, konunun Türk hukukundakinden daha geniş bir biçimde ele alındığı ve sanığın hukuki durumunun aleyhine değiştirilemeyeceğinin açıkça düzenlendiği görülmektedir. Bu çalışmanın amacı, düzenleniş gayesi sanığın kanun yoluna başvurma hakkını teminat altına almak olan aleyhe değiştirme yasağının gerçekten bu amacı gerçekleştirmeye elverişli olup olmadığını tartışmak, bu doğrultuda sanığa yalnızca ceza bakımından koruma sağlanmasının doğuracağı sakıncaları ortaya koymak ve nihayetinde yasağın daha etkin bir biçimde uygulanabilmesi adına koruma alanının genişletilebilmesi için neler yapılabileceğini çözüm önerileri sunarak açıklamaya çalışmaktır.

Anahtar Kelimeler

Aleyhe Değiştirme Yasağı, Suçun Niteliğinin Değişmesi, Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması, Basit Yargılama Usulü, Kanun Yoluna Başvurma Hakkı

Kaynakça

• AKYILDIZ, Anıl: “Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kurumuna İlişkin Sorunlar”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 17, S. 3, 2020, s. 65-88
• ALGAN CANSEVEN, Hazal: Ceza Muhakemesinde Kanun Yoluna Başvuru Hakkı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2024
• APAYDIN, Cengiz: Ceza Muhakemesine Egemen İlkeler Işığında Olağan ve Olağanüstü Kanun Yolları, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2020
• CAN, Sibel/EVİRGEN, Selen: “Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararının Hukuki Denetimi”, Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 6, S. 2, Prof. Dr. Mustafa Avcı'ya Armağan, 2025, s. 2072-2128
• ÇINAR, Ali Rıza: “Aleyhe Değiştirme Yasağı Kuralı”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 19, S. 2, Prof. Dr. Nur Centel’e Armağan, 2013, s. 603-666
• DEĞİRMENCİ, Olgun: “Ceza Muhakemesi Hukukunda Basit Yargılama Usulü (CMK m.251-252)”, Terazi Hukuk Dergisi, C. 15, S. 161, 2020, s. 36-51
• DURANOĞLU, Yakup: “Türk Ceza Muhakemesi Hukukundaki Soruşturma Evresinin Tarihsel Gelişimi”, Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 8, S. 1, 2022, s. 167-190
• DÜLGER, Murat Volkan/TAŞKIN, Şaban Cankat: Ceza Muhakemesi Hukuku, 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2024
• ERDEM, Mustafa Ruhan/ŞENTÜRK Candide: Ceza Muhakemesinde Kanun Yolları, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2018
• EREM, Faruk: “Aleyhe Bozma Yasağı”, Ankara Barosu Dergisi, C. 24, S. 2, 1967, s. 615-619
• ERSOY, Uğur: Ceza Muhakemesi Hukukunda Aleyhe Değiştirme (Reformatio in Peius) Yasağı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2018
• ERSOY, Uğur: “Seri Muhakeme ve Basit Yargılama Usullerinde İtiraz Kurumuna İlişkin Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 28, S. 2, s. 857-885
• GÜNGÖR, Devrim/OKUYUCU ERGÜN, Güneş: “Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 65, S. 4, 2016, s. 1951-1965
• HERKE, Csongor/TÓTH Csenge D.: “Prohibition of Reformation in Peius and the Principle of Constitutionality”, Journal of Politics and Law, Volume 5, No. 2, 2012, s. 49-57
• HERKE, Csongor/TÓTH, Csenge D.: “Theoretical and Practical Issues of the Prohibition of Reformatio in Peius in Hungary”, Issues of Business and Law, Volume 3, 2011, s. 95-109
• İTİŞGEN, Rezzan: “Ceza Muhakemesi Hukukunda İstinaf”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, C. 5, S. 16, 2014, s. 373-404
• KAYABAŞI, Recep: "Tartışmalı Yönleriyle Ceza Muhakemesi Hukukunda İtiraz Kanun Yolu", Çukurova Üniversitesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, S. 3, 2023, s. 100-126
• KAYMAZ, Seydi: “Ceza Muhakemesinde Aleyhte Değiştirme Yasağı”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 19, S. 2, Prof. Dr. Nur Centel’e Armağan, 2013, s. 1397-1452
• KAYMAZ, Seydi: Ceza Muhakemesinde İstinaf, 3. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2023
• KESKİN, Serap, “Ceza Muhakemesi Hukukunda Reformatio In Peius Kuralı”, Prof. Dr. Turhan Tufan Yüce’ye Armağan, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayını, İzmir, 2001, s. 409-420
• KOCAOĞLU, Serhat Sinan: “Tarihsel Perspektifi ile Batı Hukukunda Savunma Hakkı ve Müdafi”, Ankara Barosu Dergisi, S. 3, 2010, s. 117-133
• KUNTER, Nurullah: “Aleyhte Düzeltme Yasağı”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 18, S. 3-4, 1952, s. 664-679
• KUNTER, Nurullah/YENİSEY, Feridun/NUHOĞLU, Ayşe: Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, 18. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2010
• ORMANOĞLU, Hatice Derya: Ceza Muhakemesi Hukukunda Aleyhe Değiştirme Yasağı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2016
• ÖZBEK, Veli Özer/DOĞAN, Koray/BACAKSIZ, Pınar: Ceza Muhakemesi Hukuku, Seçkin Yayıncılık, 17. Baskı, Ankara, 2024
• ÖZBEK, Veli Özer/TEPE, İlker: "Türk Ceza Muhakemesi Hukukunda Aleyhe Değiştirme (Reformatio in Peius) Yasağına İlişkin – Öğreti ve Uygulama Boyutlarıyla – Genel Bir Değerlendirme", Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 16, Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan, 2014, s. 3759-3797
• ÖZDEMİR, Süleyman Emre: Yargıtay Kararları Işığında İtiraz Kanun Yolu, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2015
• ÖZEN, Muharrem: “Türk Ceza Muhakemesinde İstinaf”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 65, S. 4, 2016, s. 2331-2388
• ÖZEN, Mustafa: Ceza Muhakemesi Hukukunda İtiraz Kanun Yolu, Adalet Yayınevi, Ankara, 2011
• ÖZEN, Mustafa: Öğreti ve Uygulama Işığında Ceza Muhakemesi Hukuku, 6. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2023
• ÖZTÜRK, Bahri/TEZCAN, Durmuş/ERDEM, Mustafa Ruhan/ALAN, Esra/SIRMA GEZER, Özge/SAYGILAR, Yasemin F./ÖZAYDIN, Özdem/ERDEN TÜTÜNCÜ, Efser/TOK, Mehmet Can: (Nazarî ve Uygulamalı) Ceza Muhakemesi Hukuku, 18. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2024
• SARIGÜL, Ali Tanju: “Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararlarının Denetiminde Kanun Yolu Sorunu”, TBB Dergisi, S. 125, 2016, s. 59-84
• SELÇUK, Sami/ÇINAR, Ali Rıza: Yaptırımı (Cezayı) ve Sonuçlarını Ağırlaştırmama Kuralı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2014
• SOYER GÜLEÇ, Sesim: “Ceza Muhakemesi Hukukunda Aleyhe Değiştirme (Reformatio in Peius) Yasağı”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 21, Prof. Dr. Durmuş TEZCAN’a Armağan, 2019, s. 701-750
• ŞAHİN, Cumhur/GÖKTÜRK, Neslihan: Ceza Muhakemesi Hukuku, 15. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2024
• ŞAHİN, İsmail: Ceza Muhakemesinde Basit Yargılama, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022
• TANER, Fahri Gökçen: Ceza Muhakemesi Hukukunda Adil Yargılanma Hakkı Bağlamında Çelişme ve Silahların Eşitliği, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021
• ÜNSAL, Cengiz: “Bölge Adliye Mahkemesi Cumhuriyet Başsavcılığının Olağanüstü İtiraz Yetkisi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 71, S. 1, 2022, s. 543-580
• ÜNVER, Yener/HAKERİ, Hakan: Ceza Muhakemesi Hukuku, 20. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2023
• YENİSEY, Feridun/NUHOĞLU, Ayşe: Ceza Muhakemesi Hukuku, 12. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2024
• YILMAZ, Zahit/APİŞ, Özge: “Seri Muhakeme ve Basit Yargılama Düzenlemelerinin Değerlendirilmesi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 26, S. 1, 2020, s. 62-106
• YÜCE, Turhan Tufan: “Ceza Hukuku İlkelerinin Disiplin Ceza Hukukunda Geçerliği Sorunu ve Danıştay Kararlarının Bu Açıdan Tahlili”, Danıştay Dergisi, S. 88, 1994, s. 5-14